بداء (اصول)آشکار شدن تغییر در امر تکوینی غیر حتمی، بعد از خفای آن بر بندگان را بدا گویند. ۱ - بدا در لغتبدا، در لغت به معنای ظهور بعد از خفا است، چنان که گفته می شود:" بدا الفجر "، یعنی:صبح گاهان آشکار شد. ۲ - بدا در اصطلاحبدا در اصطلاح، به معنای تغییر امر غیر حتمی در تکوینیات به دست حق تعالی بعد از خفای آن بر بندگان است. در حقیقت، بدا در تکوینیات مانند نسخ در شرعیات می‌باشد. ۳ - مبتنیات بدابدا مورد پذیرش علمای شیعه بوده ومبتنی بر سه امر است. ۱. همه چیز در جهان ، به مشیت پروردگار بستگی دارد. ۲. میان علم خالق و مخلوق تفاوت است و خفا تنها در علم مخلوق راه دارد و برای خداوند هیچ گونه خفایی نیست. ۳. خداوند در هیچ امری مجبور نیست، بلکه در هر شرایطی بر اساس مصلحت، قضا و قدر را تغییر می‌دهد. ۴ - بدا نزد شیعهمتکلمان شیعه، بدا را نسبت به خداوند متعال پذیرفته‌اند، ولی معتقدند به معنای مخفی بودن امری بر پروردگار و سپس ظاهر شدن آن برای او نیست. متکلمان می‌گویند: هرگاه خداوندحکمی را صادر کند و یا ایجاد چیزی را اراده فرماید، از همان اول می داند که آن چه پدید آمده، همیشگی است و یا پس از مدت زمان معینی تغییر خواهد کرد یا از بین می رود؛ پس بدا، آشکار شدن حقیقت برای پروردگار نیست، چون برای او همه حقایق از همان اول ظاهر می‌باشد، بلکه بدا در حقیقت، آشکار شدن امری است برای غیر خدا ( بندگان ) که به اراده خداوند و کیفیت آن و نوع حکم صادر شده از سوی او آگاهی نداشته‌اند. [۱]
ابن عقیل، علی بن عقیل، الواضح فی اصول الفقه، ص۱۳۱.
[۲]
زحیلی، وهبه، اصول الفقه الاسلامی، ج۲، ص۹۴۰-۹۴۱.
[۳]
جناتی، محمد ابراهیم، منابع اجتهاد ازدیدگاه مذاهب اسلامی، ص۶۶.
[۵]
فاضل لنکرانی، محمد، ایضاح الکفایة، ج۳، ص۵۱۸.
۵ - پانویس
۶ - منبعفرهنگنامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۲۷۲، برگرفته از مقاله «بدا». |