تاریخ صنعاء (کتاب)«تاریخ صنعاء»، تالیف اسحق بن جریر طبری صنعانی (متوفی ۴۵۰ ق) از آثار نفیس قرن پنجم هجری است. این اثر اولین کتابی است که نویسنده آن حوادث سالانه تاریخ یمن را سلسله وار و منظم به رشته تحریر درآورده است. ۱ - ساختار کتابکتاب؛ همانند نگارش معاصرینش فاقد تبویب و عنوان بندی است و محقق کتاب عبدالله محمد الحبشی عناوینی را در داخل [] ذکر کرده است. از جمله این عناوین است: خلافت بنی عباس بن عبدالمطلب [۱]
تاريخ صنعاء، اسحق بن جریر طبری صنعانی، ص۳۹.
، ذکر تخریب بسیاری از خانه‌های صنعاء به واسطه سیل ، ذکر قتل ابراهیم حوالی معروف به ابی یعفر، ذکر دخول امام هادی علیه‌السّلام . وی همچنین فصلی مجزا را از یکی از نسخه‌های کتاب در انتهای اثر آورده است. ۲ - گزارش محتوادر قرن چهارم و ابتدای قرن پنجم توجه خاصی به تاریخ یمن مشاهده می‌شود. احمد بن عبدالله رازی در « تاریخ مدینه صنعاء » و ابن جریر در اثر حاضر از اولین کسانی هستند که درباره این شهر دست به نگارش زدند. ممکن است که پیش از این اینها نیز آثاری در رابطه با این شهر تالیف شده باشد؛ اما به دست ما نرسیده است. رازی مطالب کتابش را از جماعتی از علما نقل می‌کند؛ اما نمی‌دانیم که نقل او شفاهی است یا از منابع مکتوب گزارش می‌دهد. اما در این آثار تاریخ و حوادث روزانه که از این شهر بزرگ خبر دهد دیده نمی‌شود. نویسنده در این اثر استقصاء کاملی از حوادث تاریخی صنعاء از زمان رسول اکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم نگارش و به صورت سلسله وار حوادث را تا سال ۴۲۰ ق ذکر کرده است. اطلاعاتی که وی ذکر کرده از اخبار معاصرینش وسیع تر و در مواردی منحصر به فرد است. اختصاص فصلی خاص در آخر کتاب به مساجد ، خانه‌ها، بازارها و آبانبارها از جمله بخش‌های مهم کتاب است که اطلاعات ارزشمندی درباره آثار و اماکن صنعاء در قرن چهارم به دست می‌دهد که در دیگر کتب مربوط به تاریخ صنعاء نیامده است. ۳ - وضعیت کتاباز نسخه خطی موجود کتاب بخش‌هایی از بین رفته است که محقق کتاب در پاورقی صفحات ذکر کرده است. همچنین برخی الفاظ را که نویسنده دچار سهو قلم شده را تصحیح و تذکر داده است. کتاب فاقد فهرست مطالب بوده و در انتهای آن فهارس اعلام، قبائل و جماعات، شهرها و راه‌ها آمده است. ۴ - پانویس
۵ - منبعنرم افزار جغرافیای جهان اسلام، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور). |