تقوا در خانواده (قرآن)خداوند متعال در قرآن کریم مومنان را به رعایت تقوا، بعنوان یک اصل کلی در تمام جنبه های زندگی خانوادگی توصیه می‌کند. ۱ - تقوا در ارتباط با خانوادهرعايت تقوا، وظيفه مؤمنان در ارتباط با خانواده: ۱. «نساؤکم حرث لکم فاتوا حرثکم انی شئتم وقدموا لانفسکم واتقوا الله...؛زنان شما كشتزار شمايند، پس از هر سو و هر وقت كه خواستيد به كشتزار خود درآييد و (با نیّت اكتفاء به حلال در مقابل حرام و طلب فرزندى صالح از اين عمل، ثوابى) براى خودتان پيش فرستيد و از خدا پروا كنيد....» ۲. «واذا طـلقتم النساء فبلغن اجلهن فامسکوهن بمعروف او سرحوهن بمعروف ولا تمسکوهن ضرارا لتعتدوا ومن یفعل ذلک فقد ظـلم نفسه... واتقوا الله واعلموا ان الله بکل شیء علیم؛و چون زن ها را طلاق داديد و به انتهاى عدّه خود نزديك شدند، پس (يا دوباره رجوع كنيد و) آنها را به خوبى و خوشى نگه داريد و يا (به ترك رجوع) به خوبى و خوشى رها سازيد، و هرگز آنان را براى آزار و زيان نگه نداريد تا به آنها تعدى و ستم روا داريد، و هر كه چنين كند پس حتما به خويشتن ستم كرده... و از خدا پروا كنيد و بدانيد كه خداوند به همه چيز داناست.» ۳. «والولدت یرضعن اولـدهن حولین کاملین لمن اراد ان یتم الرضاعه وعلی المولود له رزقهن وکسوتهن بالمعروف لاتکلف نفس الا وسعها لاتضار ولده بولدها ولا مولود له بولده وعلی الوارث مثل ذلک فان ارادا فصالا عن تراض منهما وتشاور فلا جناح علیهما وان اردتم ان تسترضعوا اولـدکم فلا جناح علیکم اذا سلمتم ما ءاتیتم بالمعروف واتقوا الله واعلموا ان الله بما تعملون بصیر؛و مادران بايد فرزندان خود را دو سال كامل [[|شير]] دهند؛ اين (دستور) براى كسى است كه مى خواهد دوران شيرخوارگى (طفل) را تكميل كند، و روزى و لباس آنها به نحو متعارف بر عهده كسى است كه طفل از آن اوست (پدر)؛ هيچ كس جز به مقدار توانش مکلّف نمى‌شود، نبايد مادرى به خاطر فرزندش به زيان افتد و نه صاحب فرزندى براى فرزندش (نه به مادر تحميل شود كه مجّانا شير دهد و نه به پدر كه هزينه بيشتر بپردازد) و نبايد مادر و پدر (به خاطر اختلافات خود) به فرزند خود ضرر و آسيب برسانند. و مانند اين تکلیف بر عهده وارث (پدر) نيز مى باشد (كه اگر پدر بميرد و تركه به همان طفل رسد، نفقه مادر با شرايط فوق از آن مال ادا مى شود)، حال اگر پدر و مادر بخواهند روى توافق و مشورت شان (فرزند را قبل از موعد مقرر) از شير بگيرند بر آنها گناهى نيست. و اگر بخواهيد براى شير دادن اولادتان دایه طلبيد بر شما گناهى نيست در صورتى كه آنچه را كه بايد بدهيد به نيكى و معروف بپردازيد. و از خدا پروا كنيد و بدانيد خدا به آنچه مى كنيد بيناست.» ۴. «وان امراه خافت من بعلها نشوزا او اعراضـا فلا جناح علیهما ان یصلحا بینهما صلحـا والصلح خیر واحضرت الانفس الشح وان تحسنوا وتتقوا فان الله کان بما تعملون خبیرا؛و اگر زنى از سركشى يا اعراض شوى خود بترسد، بر آن دو گناهى نيست كه به نوعى در ميان خودشان (هر چند به گذشت از پاره‌اى از حقوق شان) صلح و آشتی نمايند، و صلح (ذاتا) بهتر است و (البته) بخل و تنگ چشمى طبعا ملازم نفوس گرديده است (گذشت از حق بر آنها سخت است). و اگر نيكويى كنيد و تقوا ورزيد حتما خداوند به آنچه مى كنيد آگاه است.» ۵. «یـایها النبی اذا طـلقتم النساء فطـلقوهن لعدتهن واحصوا العده واتقوا الله ربکم لا تخرجوهن من بیوتهن ولا یخرجن الا ان یاتین بفـحشه مبینه وتلک حدود الله ومن یتعد حدود الله فقد ظـلم نفسه لا تدری لعل الله یحدث بعد ذلک امرا؛اى پیامبر، هنگامى كه خواستيد زن ها را طلاق دهيد آنها را به وقت عده طلاق دهيد، (در زمانى كه شروع به عدّه ممكن باشد يعنى از حیض پاك شده و با شوهر همبستر نشده اند)، و حساب عدّه را نگه داريد، و از خداى- پروردگارتان- پروا كنيد؛ آنها را (در دوران عدّه) از خانه هايشان بيرون نكنيد- و آنها نيز بيرون نروند- مگر آنكه عمل زشت آشكارى مرتكب شوند. و اينها حدّ و مرزهاى خدا است و هر كس از حدّ و مرزهاى خدا تجاوز كند حقّا كه بر خويشتن ستم كرده؛ تو (اى مرد) نمى دانى (و آن زن نمى داند) شايد خدا پس از آن (طلاق) كارى (از نظر صلح طرفين) پديد آورد.» ۲ - تقوا در مسایل خانوادگیلزوم رعايت تقواى الهى، در مسايل خانوادگى: ۱. «لا جناح علیهن فی ءابائهن ولا ابنائهن ولا اخونهن ولا ابناء اخونهن ولا ابناء اخوتهن ولا نسائهن ولا ما ملکت‌ایمـنهن واتقین الله...؛زنان پيامبر (و ساير زنان) را گناهى نيست در (ترك حجاب نزد) پدران شان و پسران شان و برادران شان و پسران برادران شان و پسران خواهران شان و زن هايى امثال شان و برده‌هاى مملوك شان و از خدا پروا نماييد، زيرا خداوند همواره بر هر چيزى ناظر و گواه است.» ۲. «یـایها الذین ءامنوا ان من ازوجکم واولـدکم عدوا لکم فاحذروهم وان تعفوا وتصفحوا وتغفروا فان الله غفور رحیم• فاتقوا الله مااستطعتم واسمعوا واطیعوا وانفقوا خیرا لانفسکم ومن یوق شح نفسه فاولـئک هم المفلحوناى كسانى كه ايمان آورده‌ايد، برخى از همسران و فرزندان شما دشمن شما هستند (به خاطر ايمان تان با شما رفتار دشمنانه دارند)، از آنها بر حذر باشيد (كه شما را منحرف نسازند)، و اگر (از بدى ها و آزارشان) عفو نماييد و چشم پوشى كنيد و ببخشاييد (خدا هم شما را مى آمرزد) كه بى ترديد خداوند آمرزنده و مهربان است.پس تا توانيد از خدا پروا كنيد و (دعوت ها و اوامر او را) بشنويد و اطاعت نماييد و (از جان و مال تان) انفاق كنيد كه براى خودتان بهتر است و كسانى كه از بخل نفس شان مصون گردند آنها همان رستگارانند.»در آيه بعد به عنوان نتيجه گيرى مى فرمايد،" اكنون كه چنين است تقواى الهى پيشه كنيد آن قدر كه در توان داريد، و فرمان هاى او را بشنويد و اطاعت كنيد، و در راه او انفاق نمائيد كه براى شما بهتر است" (فَاتَّقُوا اللَّهَ مَا اسْتَطَعْتُمْ وَ اسْمَعُوا وَ أَطِيعُوا وَ أَنْفِقُوا خَيْراً لِأَنْفُسِكُمْ).نخست دستور به اجتناب از گناهان مى دهد (چرا كه تقوا بيشتر ناظر به پرهيز از گناه است) و سپس دستور به اطاعت فرمان و شنيدنى كه مقدمه اين اطاعت است و از ميان طاعات بخصوص روى مساله انفاق كه از مهمترين آزمايش هاى الهى است تكيه مى كند و سرانجام هم مى گويد سود تمام اينها عائد خود شما مى شود. ۳ - آثار تقوا در خانوادهآثار رعایت تقوا در خانواده عبارتند از: ۳.۱ - رحمت خدارعایت تقوا از سوی شوهران در محیط خانواده، به ویژه درباره چند همسر ، موجب نیل به رحمت الهی: «ولن تستطیعوا ان تعدلوا بین النساء ولو حرصتم فلا تمیلوا کل المیل فتذروها کالمعلقه وان تصلحوا وتتقوا فان الله کان غفورا رحیمـاو شما هر چند هم كه حرص بورزيد هرگز نمى توانيد ميان زن ها (در ميل باطنى) عدالت کنيد، پس (حداقل در وظايف ظاهرى) يكسره از يكى از آنها روى نگردانيد تا او را همانند زنى بلاتكليف رها نماييد. و اگر صلح و سازش كنيد و تقوا ورزيد مسلّما خداوند همواره آمرزنده و مهربان است.» ۳.۲ - مغفرت خدارعایت تقوا از جانب شوهران در محیط خانواده، به ویژه درباره چند همسر، موجب غفران الهی: «ولن تستطیعوا ان تعدلوا بین النساء ولو حرصتم فلا تمیلوا کل المیل فتذروها کالمعلقه وان تصلحوا وتتقوا فان الله کان غفورا رحیمـا؛و شما هر چند هم كه حرص بورزيد هرگز نمى‌توانيد ميان زن‌ها (در ميل باطنى) عدالت كنيد، پس (حد اقل در وظايف ظاهرى) يكسره از يكى از آنها روى نگردانيد تا او را همانند زنى بلاتكليف رها نماييد. و اگر صلح و سازش كنيد و تقوا ورزيد مسلّما خداوند همواره آمرزنده و مهربان است.» ۴ - پانویس۵ - منبعمرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۸، ص۴۰۴، برگرفته از مقاله «موارد رعایت تقوا (خانواده)». |