تنافی عرضیتنافی عرضی به ناسازگاری میان مدلول دو دلیل به قرینه امر خارجی اطلاق می‌شود. ۱ - تعریفتنافی عرضی، مقابل تنافی حقیقی و به معنای تکاذب میان مدلول دو دلیلی است که ذاتاً با یک دیگر تنافی نداشته و در خارج قابل جمع می‌باشند، ولی به واسطه دخالت عوامل خارجی با یک دیگر تنافی پیدا کرده‌اند، مانند: تنافی دو حدیثی که یکی از آن دو، در ظهر روز جمعه، نماز جمعه و دیگری نماز ظهر را واجب می‌داند؛ این دو دلیل ذاتاً با هم تنافی ندارند، زیرا از نظر عقل ، مانعی وجود ندارد که هم نماز جمعه واجب باشد و هم نماز ظهر ، ولی اجماع ، که دلیل خارجی است، قائم شده بر این که تنها یک نماز در ظهر روز جمعه، تشریع شده است؛ از این رو، اجماع سبب می‌شود که دو حدیث ، یکدیگر را نفی کنند. ۲ - پانویس
۳ - منبعفرهنگنامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۳۶۵، برگرفته از مقاله «تنافی عرضی». |