ثمود (مفردات‌نهج‌البلاغه)ثمود (به فتح ثاء) یکی از مفردات نهج البلاغه، به معنای قوم حضرت صالح (علیه‌السلام) است که حضرت علی (علیه‌السلام) در خصوص عاملان فساد و هواداران و تایید کنندگان آن‌ها و هنگام خبردار شدن از این‌که گروهی از مردم کوفه به‌فکر پیوستن به خوارج هستند، و... از این استفاده نموده است. ۱ - مفهومشناسیثمود به معنای قوم حضرت صالح (علیه‌السلام) آمده است. ۲ - کاربردهاامام (صلوات‌الله‌علیه) درباره این‌که عاملان فساد و هواداران و تایید کنندگان آن‌ها نزد خدای تعالی همگی مسئول هستند، فرموده‌اند: «ایها الناس انما یجمع الناس الرّضی و السّخط و انما عقر نافة ثمود رجل واحد فعمّهم الله بالعذاب لما عموه بالرّضی فقال سبحانه (فَعَقَرُوها فَاَصْبَحُوا نادِمِینَ) فما کان الا ان خارت ارضهم بالخسفة خوار السکة الحماة فی الارض الخوّارة؛ مردم، انسان‌ها را راضی شدن به کاری و غضب از کاری، یکجا و یک حساب می‌کند، شتر صالح (علیه‌السّلام) را فقط یک نفر کشت ولی خدا به همه نسبت داد و همه را عذاب کرد زیرا همه از آن کار راضی بودند لذا خداوند به‌صیغه جمع فرمود: «شتر را کشتند و نادم شدند»، پیشامدشان نشد مگر آن‌که زمین آن‌ها در اثر فرو رفتن مانند صدای گاو صدا کرد، چنان‌که خیش تفتیده در شخم زمین نرم صدا می‌کند.» همچنین هنگامی که به امام (علیه‌السلام) خبر دادند: گروهی از لشکر کوفه به فکر پیوستن به خوارج هستند، حضرت مردی را برای تحقیق فرستاد و پس از برگشتن به فرستاده فرمود: خاطر جمع شده ماندند و یا ترسیده و رفتند؟ عرض کرد: یا امیرالمومنین نه! بلکه رفتند، حضرت فرمود: «بعدا لهم کما بعدت ثمود؛ دور باشند از رحمت خدا چنان‌که دور شد قوم ثمود.» و از مصادیق سخن آن حضرت (علیه‌السلام) این مطلب است که جابر بن عبدالله انصاری پس از زیارت امام حسین (علیه‌السلام) خطاب به شهدای کربلا فرمود: «و الذی بعث محمدا بالحق لقد شارکناکم فیما دخلتم فیه.» عطیه عوفی گفت: این چطور می‌شود ... ما که مانند آن‌ها جنگ نکرده و کشته نشده‌ایم! جابر جواب داد: «یا عطیه سمعت حبیبی رسول الله یقول من احب قوما حشر معهم و من احب عمل قوم شرک فی عملهم و نیّتی و نیّة اصحابیعلی ما مضی علیه الحسین و اصحابه...» [۳]
قمی، شیخ عباس، نفس المهموم، ص۳۰۰.
۳ - تعداد کاربرداین واژه دو بار در «نهج البلاغه» آمده است. ۴ - پانویس
۵ - منبعقرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «ثمود»، ص۱۸۹. |