زمان تقریبی مطالعه: 12 دقیقه
 

حب اهل‌بیت (قرآن)





دوستی اهل بیت علیهم السلام، خواست پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم از مردم، به جای پاداش رسالت خویش می باشد و این دوستی آثاری را در پی دارد که در ذیل به آن می پردازیم.


۱ - پاداش رسالت



دوستی اهل بیت علیهم السلام، خواست پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم از مردم، به جای پاداش رسالت خویش می باشد: «... قل لا اسـلکم علیه اجرا الا المودة فی القربی و من یقترف حسنة نزد له فیها حسنا ان الله غفور شکور» بگو من هیچ پاداشی از شما بر رسالتم درخواست نمیکنم جز دوست داشتن نزدیکانم و هر کس عمل نیکی انجام دهد بر نیکی اش مي‌افزائیم، چرا که خداوند آمرزنده و شکر گزار است. (در روایات، از جمله در روایتی از امام صادق علیه ‌السلام «ذی القربی» اهل بیت رسول خدا، علی و فاطمه و حسن و حسین علیهم السلام معرفی شده‌اند. در تفسیر نور الثقلین در ذیل آیه آمده است: «من یقترف حسنة» کسی است که ولایت اوصیا از آل محمد علیهم ‌السلام را بپذیرد. .)

۲ - امری پسندیده و ارزشمند



به فرموده قرآن کریم ، دوستی اهل بیت علیهم‌السّلام امری پسندیده و ارزشمند است: «... قل لا اسـلکم علیه اجرا الا المودة فی القربی و من یقترف حسنة نزد له فیها حسنا ان الله غفور شکور» بگو من هیچ پاداشی از شما بر رسالتم درخواست نمیکنم جز دوست داشتن نزدیکانم و هر کس عمل نیکی انجام دهد بر نیکی اش مي‌افزائیم، چرا که خداوند آمرزنده و شکرگزار است.

۳ - نعمت‌های باطنی الهی



محبت اهل بیت علیهم السلام، از نعمت‌های باطنی الهی شمرده شده است: «... واسبغ علیکم نعمه ظـهرة وباطنة...» ... و نعمتهای خود را - چه نعمتهای ظاهر و چه نعمتهای باطن - بر شما گسترده و افزون ساخته است... .(در روایتی از امام باقر علیه ‌السلام «نعمت باطنی» به دوستی اهل بیت علیهم ‌السلام تفسیر شده است. )

۴ - معنای اسباغ و نعمت



کلمه اسباغ به معنای سنگ تمام گذاشتن، و نیز توسعه دادن است، و معنای جمله این است که: (نعمت‌های ظاهری و باطنی را بر شما تمام کرد، و توسعه داد). کلمه نعم جمع نعمت است، و نعمت در اصل لغت به معنای بنای نوع بوده، ولی استعمالش در هر چیزی که سازگار آدمی است، و انسان از آن لذت می‌برد، غلبه کرده است، و بیشتر در این امور استعمال می‌شود. و مراد از نعمتهای ظاهری بنابراین که خطاب در آیه به مشرکین باشد، حواس ظاهری، از گوش چشم و اعضای بدن، و نیز سلامتی و عافیت و رزق طیب و گوارا، و مراد از نعمت‌های باطنی نعمتهای غایب از حس است، مانند شعور و اراده و عقل و اما بنا بر اینکه خطاب به عموم انسانها باشد مراد از نعمت‌های ظاهری آن نعمت‌های ظاهری مذکور به اضافه دین خواهد بود، چون دین نیز از نعمت‌های محسوسی است که امور دنیا و آخرت مردم را نظام می‌بخشد و مراد از نعمت‌های باطنی باز همان نعمت‌های باطنی مذکور خواهد بود، به اضافه مقامات معنوی که تنها از راه اخلاص در عمل حاصل می‌گردد.

۵ - نعمتهای ظاهر و باطن



در اینکه منظور از نعمتهای ظاهر و باطن در این آیه چیست؟ مفسران بسیار سخن گفته‌اند. بعضی نعمت ظاهر را چیزی می‌دانند که برای هیچکس قابل انکار نیست همچون آفرینش و حیات و انواع روزیها، و نعمتهای باطن را اشاره به اموری می‌دانند که بدون دقت و مطالعه قابل درک نیست (مانند بسیاری از قدرتهای روحی و غرائز سازنده). بعضی نعمت ظاهر را اعضای ظاهر و نعمت باطن را قلب شمرده‌اند. بعضی دیگر نعمت ظاهر را زیبائی صورت و قامت راست و سلامت اعضاء و نعمت باطن را معرفة الله دانسته‌اند.

۵.۱ - حدیثی از پیغمبر گرامی اسلام


در حدیثی از پیغمبر گرامی اسلام صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم می‌خوانیم که ابن عباس از آن حضرت در این زمینه سؤ ال کرد، فرمود: ابن عباس! نعمت ظاهر اسلام است، و آفرینش کامل و منظم تو بوسیله پروردگار و روزی هائی که به تو ارزانی داشته، و اما نعمت باطن، پوشاندن زشتیهای اعمال تو و رسوا نکردنت در برابر مردم است.

۵.۲ - حدیثی از مام باقر


در حدیث دیگری از امام باقر علیه ‌السلام می‌خوانیم : نعمت آشکار، پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم و معرفة الله و توحید است که پیامبر آورده، و اما نعمت پنهان، ولایت ما اهلبیت و پیمان دوستی با ما است. ولی در حقیقت هیچگونه منافاتی در میان این تفسیرها وجود ندارد و هر کدام یکی از مصداقهای روشن نعمت ظاهر و باطن را بیان می‌کند، بی آنکه مفهوم گسترده آن را محدود سازد.

۶ - حسنه‌ای با پاداش مضاعف



خداوند در قرآن دوستی اهل بیت علیهم‌السّلام را حسنه‌ای با پاداش مضاعف شمرده است: «من جآء بالحسنة فله عشر امثالها...» هر کس کار نیکی بیاورد ده برابر آن پاداش خواهد داشت... . (در روایتی از علی علیه ‌السلام آمده است: مقصود از «حسنه» دوستی ما اهل بیت است. )
این آیه که کلامى است مستقل و تمام ، یکى از منتهاى خداوند را که بر بندگان خود نهاده ذکر مى کند، و آن این است که : خداوند عمل نیک را ده برابر پاداش مى دهد، و عمل زشت و گناهان را جز به مثل تلافی نمى کند. و خلاصه ، یک عمل نیک را ده عمل به حساب آورده و یک گناه را یک گناه حساب مى کند و در آن ظلم نمى کند یعنى از پاداش آن نمیکاهد و کیفر آن را بیشتر نمى دهد.

۷ - تمسک به ریسمان محکم الهی



دوستی اهل بیت علیهم‌السّلام تمسک به ریسمان محکم الهی می باشد: «... فمن یکفر بالطغوت ویؤمن بالله فقد استمسک بالعروة الوثقی...» ... بنابراین، کسی که به طاغوت (بت و شیطان، و هر موجود طغیانگر) کافر شود و به خدا ایمان آورد، به دستگیره محکمی چنگ زده است، ... .

۷.۱ - رابطه ایمان با سعادت


جمله «فقد استمسک بالعروه الوثقى» استعاره است ، و مى خواهد بفرماید: رابطه ایمان با سعادت ، رابطه عروه و دستگیره ظرف با ظرف و یا با محتواى ظرف است ، همانطورى که گرفتن و برداشتن ظرف ، گرفتن و بر داشتنى مطمئن نیست مگر وقتى که دستگیره آن را بگیریم ، به همان سان سعادت حقیقى امرش مستقر نمى شود، و امیدى به رسیدن به آن نیست مگر اینکه به خدا ایمان آورده و به طاغوت کفر بورزیم .
«ومن یسلم وجهه الی الله وهو محسن فقد استمسک بالعروة الوثقی...» («العروة الوثقی» در روایات به حب اهل بیت علیهم ‌السلام تفسیر شده است. )


۸ - آثار حب اهل بیت




۸.۱ - آمرزش


مودت اهل بیت پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم زمینه ساز برخورداری انسان از آمرزش و لطف الهی می باشد: «... قل لا اسـلکم علیه اجرا الا المودة فی القربی و من یقترف حسنة نزد له فیها حسنا ان الله غفور شکور» بگو من هیچ پاداشی از شما بر رسالتم درخواست نمیکنم جز دوست داشتن نزدیکانم و هر کس عمل نیکی انجام دهد بر نیکی اش مي‌افزائیم، چرا که خداوند آمرزنده و شکرگزار است. (با توجه به این که «ان الله غفور شکور» پس از موضوع محبت اهل بیت علیهم ‌السلام ذکر شده، مطلب مزبور را می‌توان استفاده کرد.)

۸.۲ - پاداش


محبت به اهل بیت علیهم السلام، مایه بهره مند شدن از پاداش الهی می باشد: «قل ما سالتکم من اجر فهو لکم ان اجری الا علی الله وهو علی کل شیء شهید» بگو هر اجر و پاداش از شما خواستم براى شماست، اجر و پاداش من تنها بر خداست و او بر هر چیزی شاهد و گواه است . (با توجه به آیه ۲۳ سوره شوری که مزد رسالت را محبت اهل بیت علیهم ‌السلام قرار داده، مقصود از «ما سالتکم من اجر...» محبت اهل بیت علیهم ‌السلام است. از امام باقر علیه ‌السلام در تفسیر جمله «فهو لکم» نقل شده است: مقصود، ثواب محبت اهل بیت علیهم ‌السلام است. )

۹ - پانویس


 
۱. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۹، ص۴۸.    
۲. عروسی حویزی، عبدعلی بن جمعه، نور الثقلین، ج۴، ص۵۷۳.    
۳. شوری/سوره۴۲، آیه۲۳.    
۴. شوری/سوره۴۲، آیه۲۳.    
۵. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۱۸، ص۵۹.    
۶. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۲۰، ص۴۰۶.    
۷. فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی، تفسیر الصافی، ج۶، ص۳۶۴.    
۸. سیوطی، عبدالرحمان بن ابی بکر، الدر المنثور، ج۷، ص۳۴۸.    
۹. مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۲۴، ص۵۴، ح ۱۶.    
۱۰. حسینی بحرانی، هاشم، البرهان فی تفسیر القرآن، ج۴، ص۳۷۶.    
۱۱. لقمان/سوره۳۱، آیه۲۰.    
۱۲. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۱۶، ص۳۴۲.    
۱۳. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۱۷، ص۶۴.    
۱۴. فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی، تفسیر الصافی، ج۴، ص۱۴۸.    
۱۵. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۸، ص۸۸.    
۱۶. سیوطی، عبدالرحمان بن ابی بکر، الدر المنثور، ج۶، ص۵۲۵.    
۱۷. عروسی حویزی، عبدعلی بن جمعه، نور الثقلین، ج۴، ص۲۱۲.    
۱۸. مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، ج۳۶، ص۱۸۶، ح ۱۸۵.    
۱۹. حاکم حسکانی، عبیدالله بن عبدالله، شواهد التنزیل، ج۱، ص۵۴۸.    
۲۰. انعام/سوره۶، آیه۱۶۰.    
۲۱. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۷، ص۵۳۸.    
۲۲. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۶، ص۵۵.    
۲۳. فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی، تفسیر الصافی، ج۲، ص۱۷۵.    
۲۴. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۴، ص۲۰۴.    
۲۵. سیوطی، عبدالرحمان بن ابی بکر، الدر المنثور، ج۳، ص۴۰۳- ۴۰۸.    
۲۶. عروسی حویزی، عبدعلی بن جمعه، نور الثقلین، ج۱، ص۷۸۳- ۷۸۵.    
۲۷. بقره/سوره۲، آیه۲۵۶.    
۲۸. فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی، تفسیر الصافی، ج۱، ص۲۸۴.    
۲۹. سیوطی، عبدالرحمان بن ابی بکر، الدر المنثور، ج۲، ص۲۲.    
۳۰. عروسی حویزی، عبدعلی بن جمعه، نور الثقلین، ج۱، ص۲۶۱.    
۳۱. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۲، ص۵۲۶.    
۳۲. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۲، ص۲۸۰.    
۳۳. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۲، ص۱۶۳.    
۳۴. عروسی حویزی، عبدعلی بن جمعه، نور الثقلین، ج۴، ص۲۱۵.    
۳۵. حسینی بحرانی، هاشم، البرهان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۵۲۳.    
۳۶. لقمان/سوره۳۱، آیه۲۲.    
۳۷. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۱۶، ص۳۴۵.    
۳۸. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه ج۱۷، ص۶۷.    
۳۹. فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی، تفسیر الصافی، ج۴، ص۱۴۹.    
۴۰. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۸، ص۹۰.    
۴۱. شوری/سوره۴۲، آیه۲۳.    
۴۲. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۱۸، ص۵۹.    
۴۳. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۲۰، ص۴۰۶.    
۴۴. فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی، تفسیر الصافی، ج۶، ص۳۶۴.    
۴۵. سیوطی، عبدالرحمان بن ابی بکر، الدر المنثور، ج۷، ص۳۴۸.    
۴۶. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۹، ص۴۸.    
۴۷. عروسی حویزی، عبدعلی بن جمعه، نور الثقلین، ج۴، ص۵۷۳.    
۴۸. شوری/سوره۴۲، آیه۲۳.    
۴۹. قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر القمی، ج۲، ص۲۰۴.    
۵۰. عروسی حویزی، عبدعلی بن جمعه، نور الثقلین، ج۴، ص۳۴۲.    
۵۱. سبا/سوره۳۴، آیه۴۷.    
۵۲. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۱۶، ص۵۸۶.    
۵۳. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۱۸، ص۱۴۴.    
۵۴. فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی، تفسیر الصافی، ج۶، ص۱۰۶.    
۵۵. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۸، ص۲۲۶.    


۱۰ - منبع



مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۵، ص۳۳۵، برگرفته از مقاله «حب اهل‌بیت».    


رده‌های این صفحه : اهل بیت | محبت | موضوعات قرآنی




آخرین نظرات
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.