حذف احتباکحذف احتباک به حذف بخشی از ابتدای کلام به قرینه آخر کلام و بر عکس اطلاق می‌شود. ۱ - تعریف«حذف احتباک» از اقسام ایجاز حذف است و در لغت یعنی محکم و استوار ساختن، و در اصطلاح اهل بلاغت و معانی یعنی حذف کلمه یا بخشی از اول کلام که نظیر آن در آخر کلام آمده است یا حذف چیزی از آخر کلام که نظیر آن در اول کلام باشد؛ ۲ - مثال۱. (ومثل الذین کفروا کمثل الذی ینعق بما لا یسمع الا دعاء ونداء…) که در تقدیر چنین است: «و مثل الانبیاء والکفار کمثل الذی ینعق و الذی ینعق به» که « انبیاء » از اول کلام حذف شده است و «الذی ینعق» بر آن دلالت دارد، و «الذی ینعق به» از آخر کلام حذف شده و «الذین کفروا» دال بر آن است. ۲. (فئة تقاتل فی سبیل الله واخری کافرة) که در تقدیر چنین است: «فئة مؤمنة تقاتل فی سبیل الله و اخری کافرة تقاتل فی سبیل الطاغوت» و محذوف به قرینه معلوم می‌شود. ۳ - دیدگاه سیوطیسیوطی در الاتقان می‌گوید: این نوع حذف، از لطیف‌ترین و بدیع‌ترین انواع حذف است و کم هستند کسانی که متوجه این فن بلاغی بشوند. زرکشی در البرهان آن را حذف مقابلی نامیده است. [۵]
معرفت، محمد هادی، ۱۳۰۹ -۱۳۸۵، التمهید فی علوم القرآن، ج۵، ص۳۸۵.
[۶]
بستانی، بطرس، ۱۸۹۸ - ۱۹۶۹، محیط المحیط قاموس مطول للغة العربیة، ص۱۴۴.
[۷]
کمالی دزفولی، علی، ۱۲۹۲ -، قرآن ثقل اکبر، ص۲۴۶.
۴ - عناوین مرتبطایجاز حذف . ۵ - پانویس
۶ - منبعفرهنگنامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله«حذف احتباک». |