حمل مطلق بر مقیدبه تضییق شمول دلیل مطلق به وسیله دلیل مقیّد می‌گویند. ۱ - توضیححمل مطلق بر مقید، مقابل حمل مقید بر استحباب ، و به معنای رفع تنافی ظاهری میان دو دلیلی است که یکی از آنها مطلق و دیگری مقید است، از طریق رفع ید از ظهور مطلق تا آن جا که با ظهور مقید، منافات دارد زیرا دلالت مقید، از دلالت مطلق روشن تر بوده و قرینه برای آن محسوب می‌گردد و اگر به مقید عمل شود، در حقیقت به هر دو دلیل عمل شده است، اما اگر به مطلق عمل شود، در حقیقت، دلیل مقید به طور کامل از کار می‌افتد. برای مثال، اگر دلیل مطلق، بر وجوب عتق مطلق رقبه (مؤمنه و غیر مؤمنه) دلالت کند (اعتق رقبة) و دلیل مقید، بر حرمت عتق رقبه کافر دلالت نماید (لا تعتق الرقبة الکافرة)، در این حالت، برای جمع میان این دو دلیل از طریق حمل مطلق بر مقید، باید از ظاهر مطلق دست برداشت و به ظهور مقید عمل نمود، که نتیجه آن، وجوب عتق رقبه مؤمنه و حرمت عتق رقبه کافره است. [۴]
فخر رازی، محمد بن عمر، المحصول فی علم اصول الفقه، ج۳، ص۱۴۱.
[۶]
ابو زهره، محمد، اصول الفقه، ص۱۵۸.
[۷]
عبدالبر، محمد زکی، اصول الفقه، ص۱۴۶.
[۸]
زحیلی، وهبه، اصول الفقه الاسلامی، ج۱، ص۲۱۰.
[۱۰]
خضری، محمد، اصول الفقه، ص۲۲۵.
[۱۱]
شیرازی، محمد، الاصول، ج۵، ص۷۱.
۲ - پانویس
۳ - منبعفرهنگنامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۴۳۷، برگرفته از مقاله «حمل مطلق بر مقید». |