رفتار مسلمانان با غیر مسلماناناسلام، دین فطرت پاک انسانی و آیین مهرورزی است و برای هدایت و سعادت همه بشریت آمده است. از آن جا که انتخاب دین امری اختیاری است، همیشه در همه جوامع اسلامی افراد غیر مسلمان کم و بیش یافت می‌شوند، دستور اسلام رعایت حقوق، خوش رفتاری و هم زیستی مسالمت آمیز با همه انسان‌ها مخصوصا پیروان سایر ادیان است. ۱ - حقوق انسانی غیر مسلماناناسلام، دین فطرت پاک انسانی و آیین مهر ورزی است و برای هدایت و سعادت همه بشریت آمده است. در روایات و احادیث، هم زیستی مسالمت آمیز و رعایت حقوق انسانی غیر مسلمانان، مورد تاکید است و پیشوایان اسلام پیوسته مسلمانان را به رعایت انصاف، ادای حقوق و پرهیز از آزار و اذیت پیروان مذاهب دیگر توصیه می‌نمودند. چه آنان که در جامعه اسلامی و در تحت حکومت اسلام زندگی می‌کنند (اهل ذمه) و چه کسانی که در جوامع غیر اسلامی هستند. کفار اهل ذمه نیز متقابلا باید شرایط "ذمه" را رعایت کنند، و اگر شرایط "ذمه" را رعایت نکنند یا از آنان خیانتی سر بزند مطابق قانون اسلام مجازات خواهند شد. در این جا به چند نمونه اشاره کنیم: ۱.۱ - روایت پیامبرپیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) می‌فرماید: «من ظلم معاهداً و کلفه فوق طاقته فانا خصمه یوم القیامة؛ [۱]
بلاغی، صدر الدین، عدالت و قضا در اسلام، ص ۵۷.
[۲]
قربانی، زین العابدین، اسلام و حقوق بشر، ص۳۹۷.
هر کس به یکی از معاهدین اسلام، ستم روا دارد و بالاتر از طاقت او تکلیفی بر او تحمیل کند، در روز قیامت من خودم دشمن او خواهم بود".هم چنین می‌فرماید: «من آذی ذمیاً فقد آذانی؛ [۳]
بلاغی، صدر الدین، عدالت و قضا در اسلام، ص۵۷.
هر کس اهل ذمه (یهودی، مسیحی و زرتشتی که در پناه اسلام‌اند) را آزار رساند، مرا آزار رسانده است.»۱.۲ - روایت امام علیامام علی (علیه‌السّلام) نیز فرمود: «من آذی ذمیاً آذانی هر کس اهل ذمه را آزار رساند، گویا به من آزار رسانده است.» ۲ - رفع مشکلات معیشتیپیشوایان بزرگ اسلام خود را در برابر وضعیت معیشتی غیر مسلمانان نیز مسئول دانستند. ۱.۱ - روایت پیامبرابن عباس، از پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) نقل می‌کند که آن حضرت فرمود: «تصدقوا علی اهل الادیان کلها؛ [۵]
طباره، عفیف عبد الفتاح، روح الدین الاسلامی، ص۲۷۶.
به فقرای همه ادیان الهی صدقه بدهید.»۱.۲ - روایت امام علیامام علی (علیه‌السّلام) در بخشی از نامه‌اش به مالک اشتر می‌فرماید: «واشعر قلبک الرحمة للرعیة و المحبة لهم، و اللطف بهم، و لا تکونن علیهم سبعاً ضاریا تغتنم اکلهم، فانهم صنفان: اما اخ لک فی الدین، او نظیر لک فی الخلق... ؛ ای مالک، مهربان باش و رعیت را با چشمی پر عاطفه و سینه‌ای لبریز از محبت بنگر؛ و چون درنده‌ای به غارت جان و مال آنان نپرداز. ای مالک، فرمان برداران تو از دو صنف بیرون نیستند: یا مسلمان و برادر دینی تو هستند، و یا پیروان مذهب بیگانه‌اند، که در این صورت همانند تو انسان‌اند.» باید توجه داشت که فرمان حضرت امیرالمؤمنین (علیه‌السّلام) به مالک اشتر، در زمانی صادر شده که تعداد مسلمانان در کشور مصر ناچیز بوده، و چند سالی از فتح مصر به دست سپاه اسلام نگذشته بود و طبعاً در این چند سال تنها عده قلیلی اسلام را پذیرفته بودند و اکثریت مردم هنوز مسیحی بودند. [۷]
مجله مکتب اسلام، سال ۸، ش ۵، ص۴۹.
۲.۳ - روایت امام صادقامام صادق (علیه‌السّلام) در مورد حقوق اهل ذمه چنین می‌فرماید: "و حق اهل الذمة ان تقبل ما قبل الله (عزّوجلّ) و لا تظلمهم ما وفوا لله عزوجل بعهده؛ حق کسانی که در پناه مسلمانانند این است که آنچه را خدای (عزّوجلّ) از آنان می‌پذیرد، بپذیری و مادامی‌که به عهد خدای (عزوجل) وفادارند، بر ایشان ستم نکنی.» ۳ - رفتار صحیح با مذاهب دیگر بلادهمچنین سفارش‌های اکیدی که از پیامبر خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و پیشوایان اسلام در مورد زندگی مسالمت آمیز مسلمین با پیروان مذاهب که در دیگر بلاد و کشورها زندگی می‌کنند (حکومت‌های غیر اسلامی) رسیده که در واقع همان روح هم زیستی مسالمت آمیز است که قرآن نیز بدان توصیه نموده است و نشان می‌دهد که اسلام اولا و بالذات با هیچ یک از غیر مسلمانان سر جنگ و ستیز ندارد. ۳.۱ - سفارش امام علیامام علی (علیه‌السّلام) در بخشی از نامه‌ی خود به مالک اشتر می‌فرماید: «ان عقدت بینک و بین عدوک عقدة او البسته منک ذمة فحط عهدک بالوفاء و ارع ذمتک بالامانة، و اجعل نفسک جنة دون ما اعطیت فانه لیس من فرائض الله شیء الناس اشدّ علیه اجتماعاً، مع تفرق اهوائهم، و تشتّت آرائهم، من تعظیم الوفاء بالعهود؛ اگر پیمانی بین تو و دشمنت بسته شد، و یا تعهد پناه دادن را باو دادی، جامه وفاء را بر عهد خویش بپوشان، و تعهدات خود را محترم بشمار و جان خود را سپر تعهدات خویش قرار ده؛ زیرا هیچ یک از فرائض الهی نیست که همچون وفای بعهد و پیمان، مردم جهان با تمام اختلافاتی که دارند، نسبت بآن این چنین اتفاق نظر داشته باشند حتی مشرکان زمان جاهلیت، علاوه بر مسلمانان، آن را مراعات می‌کردند؛ چرا که عواقب پیمان شکنی را آزموده بودند. بنا بر این هرگز پیمان شکنی مکن، و در عهد خود خیانت روا مدار، و دشمنت را مفریب؛ زیرا غیر از شخص جاهل و شقی، کسی گستاخی بر خداوند را روا نمی‌دارد. خداوند عهد و پیمانی را که با نام او منعقد می‌شود با رحمت خود مایه آسایش بندگان، و حریم امنی برایشان قرار داده تا به آن پناه برند.» ۴ - نتیجهنتیجه آن که، توصیه پیشوایان اسلام در روابط با غیر مسلمانان، رعایت عدالت، انصاف، ادای حقوق و پرهیز از آزار و اذیت پیروان مذاهب دیگر است. مگر در صورتی که از آنان عهد شکنی و یا خیانتی سر بزند که در این صورت اسلام با قاطعیت دستور مقابله و خاموش کردن فتنه‌ها را صادر کرده و فرموده است. بگو: "قُلْ یا اَهْلَ الْکِتابِ لِمَ تَصُدُّونَ عَنْ سَبیلِ اللَّهِ مَنْ آمَنَ تَبْغُونَها عِوَجاً وَ اَنْتُمْ شُهَداءُ وَ مَا اللَّهُ بِغافِلٍ عَمَّا تَعْمَلُون؛ای اهل کتاب! چرا افرادی را که ایمان آورده‌اند، از راه خدا باز می‌دارید، و می‌خواهید این راه را کج سازید؟! در حالی که شما (به درستی این راه) گواه هستید و خداوند از آنچه انجام می‌دهید، غافل نیست! » ۵ - پانویس
۶ - منبعاسلام کوئست، برگرفته از مقاله «رفتار مسلمانان با غیر مسلمانان»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۴/۸. |