سخنچینیسخنچینى به عملی اطلاق می‌شود که غالبا قول دو طرف را به هم‌دیگر رساندن بوده، بنابراین نوعی افشای سرّ می‌کند که در نتیجه متضمن فساد خواهد بود. و در اسلام از این عمل نهی شده و از گناهان کبیره بوده و عذاب حتمی خداوند را به‌همراه دارد. ۱ - نمامی در قرآناز گناهانی که کبیره بودنش، به واسطه وعده عذاب در قرآن و اخبار مسلم شده، سخن‌چینی (نمیمه) است. خداوند در سوره مبارکه رعد می‌فرماید: «وَ یقطَعونَ ما امرَ اللهُ بهِ ان یوصلَ و یفسدونَ فی الارضِ اولئکَ لهُم اللعنهُ و لهُم سوءُ الدارِ؛ و کسانی که قطع می‌کنند آنچه را خداوند امر به وصل آن فرموده و در زمین، فساد می‌کنند، برای ایشان است دوری از رحمت خداوند و برایشان بدی سرای آخرت است یعنی عذاب اخروی». و روشن است که نمّام معنی سخن‌چین، و کسی که حرفی را از یک نفر درباره کسی شنیده و برای آن‌کس نقل می‌کند قطع کرده، آنچه خدا امر به وصل آن فرموده و در زمین فساد کرده، زیرا عوض این که بین مؤمنین ایجاد محبت و الفت نماید و اتحادشان را محکم سازد، نفرت و تفرقه و دشمنی ایجاد کرده است پس برای او است لعنت خداوند و عذاب آخرت. ۲ - معنا و عمل سخنچینیدو به هم زدن را سخن‌چینى نمیمه می‌گویند. سخن‌چینى عمل سخن‌چین است و سخن‌چین به کسى گویند که به قصد برهم زدن روابط دوستانه اشخاص، سخن هریک را براى دیگرى بازگو مى‌کند. ۳ - احکام سخنچینیدر دین اسلام احکامی برای سخن‌چینی و فرد سخن‌چین یا نمّام موجود هست که در ذیل تفصیلا به آنها خواهیم پرداخت: ۳.۱ - حکم تکلیفیسخنچینى میان مسلمانان، حرام، بلکه از گناهان کبیره است. در حدیثى از امام محمد باقر (علیه‌السّلام) آمده است: «بهشت بر سخن‌چینان حرام است». سخن‌چینى به گفتار محدود نمى‌شود، بلکه بازگو کردن سخن دیگرى با نوشتن یا اشاره را نیز در برمى‌گیرد. گوش دادن به کلام سخن‌چین نیز حرام است. سخن‌چینى گاه جایز، بلکه مستحب یا واجب مى‌شود، مانند سخن‌چینى میان مشرکان به قصد ایجاد اختلاف میان آنان و تقویت جبهه اسلام. ۳.۲ - حکم وضعیکسب مال از راه سخن‌چینى، مانند اجیر شدن براى این کار، باطل است و سخن‌چین نمى‌تواند در مالى که از این راه به دست آورده، تصرف کند و باید آن را به صاحبش بازگرداند. ۳.۳ - دیگر احکامبر امیر لشکر جایز نیست فردى را که کارش سخن‌چینى میان مسلمانان است همراه خود به جبهه جنگ ببرد و اگر چنین کسى راهى جبهه شد، از غنایم سهمى ندارد و چنانچه نیرویى از دشمن را بکشد مستحق سَلَب او نخواهد بود. چنانچه کسى دیگرى را با عنوان سخن‌چین خطاب کند، تعزیر مى‌شود. ۴ - نمامی در روایاتقال الصادق (علیه‌السّلام): «و انّ مِن اکبرِ السحرِ النمیمه یُفَرقُ بها بینَ المتحابینَ و یُجلبُ العداوهُ علی المُتَصافیینِ و یُسفَکُ بها الدماءُ و یُهدَمُ بها الدُورُ و یُکشَفُ بها الستورُ و النمامُ شرُّ مَن و طَئَ الارضَ؛ امام صادق (علیه‌السّلام) پس از بیان اقسام سحر می‌فرماید: «جز این نیست که بزرگ‌ترین اقسام سحر، نمامی است که به واسطه آن بین دوستان جدایی می‌اندازد و دشمنی را بجای صفا در بین کسانی که با یکدیگر یک‌رنگ بودند قرار می‌دهد و به سبب سخن‌چینی خون‌ها ریخته می‌شود و خانه‌ها خراب می‌شوند و پرده‌ها کشف می‌شود و نمام بدترین کسانی است که روی زمین راه می‌رود». قال رسول الله (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم): «الا اُنبئکُمُ بشرارِکُم»؟ قالوا: بلی، یا رسول اللهِ! قال (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم): «المشائونَ بالنمیمهِ المُفرِّقونَ بین الاحبهِ، الباغون لِلبُراءِ المعایب؛ پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) فرمود: شما را به بدترین خودتان آگاه کنم؟ گفتند: بله ای پیامبر خدا. فرمود: آنها که به سخن‌چینی روند و در میان دوستان جدایی افکنند و برای پاکان عیب‌ها جویند». قال الباقر (علیه‌السّلام): «مُحرمه الجنه علی القتاتین المشائینَ بالنمیمهِ؛ امام باقر (علیه‌السّلام) فرمود: بهشت بر دورغ‌تراشانی که برای سخن‌چینی می‌روند حرام است». قال النبی (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم): «مَن مَشی فی نمیمهٍ بینَ الاثنینِ سَلَطَ اللهُ علیه فی قبرهِ ناراً تُحرقُهُ الی یومِ القیمهِ و اذا خرج من قبرِهِ سَلَطَ اللهُ علیهِ تنیناً اسودَ ینهشُ لَحمَهُ حتی یدخُلَ النارَ»؛ رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) فرمود: «کسی که برای سخن‌چینی بین دو نفر حرکت کند، خداوند بر او در قبرش، آتشی را مسلط می‌فرماید که او را می‌سوزاند و چون از قبرش بیرون می‌آید، ماری بزرگ و سیاه را بر او مسلط می‌فرماید که گوشت او را می‌خورد تا داخل جهنم شود». ۵ - بلای عمومیبنیاسرائیل را قحطی گرفت، موسی (علیه‌السّلام) از خداوند باران خواست. وحی رسید دعای تو را و کسانی که با تو هستند، مستجاب نمی‌کنم، زیرا در بین شما نمامی است که از سخن‌چینی دست بر نمی‌دارد. موسی (علیه‌السّلام) گفت: خدایا آن شخص کیست، تا او را از بین خود بیرونش کنیم؟ فرمود من شما را از نمیمه نهی می‌کنم، چگونه راز دیگری را آشکار می‌سازم. پس توبه اجتماعی کردند و آن هم داخل آنها توبه کرد پس برایشان باران بارید. هر که عیب دگران نزد تو آورد و شمرد ••• بی‌گمان عیب تو نزد دگران خواهد برد. ۶ - پانویس۷ - منبعسایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «سخن چینی»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۰۵/۰۳. جمعی از پژوهشگران زیر نظر سید محمود شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، ج۴، ص۴۱۸. |