سوره صفسوره صف، شصت و یکمین سوره قرآن کریم می‌باشد. ۱ - نام گذاری« خداوند پیکارگرانی را دوست می‌دارد که در راه او همچون صفی فولادین و بنیانی استوار می‌جنگند». این مطلب در آیه ۴ این سوره بیان شده است؛ لذا سوره را «صف» نامیده‌اند. واژه «صف» هفت بار در قرآن به کار رفته است. ۲ - محور آیاتاین سوره تشویق و تحریک مسلمانان به مبارزه با دشمن و معرفی اسلام به عنوان فروغی الهی و فروزان و نویددهنده غلبه و حاکمیت این آیین بر ادیان دیگراست. محور آیات این سوره بر دو موضوع « عقیده » و « جهاد » است. بدین سان، این سوره مؤمنان را ترغیب و تحریک می‌کند بر این که در راه خدا جهاد نموده، با دشمنان دین او کارزار نمایند. و خبر می‌دهد که این دین نوری است درخشان از جانب خدای سبحان که کفار اهل کتاب می‌خواهند آن را با دهان خود خاموش کنند، ولی خدا نور آن را تمام می‌کند، هر چند که کافران کراهت داشته باشند، و دین خود را بر تمامی ادیان غلبه می‌دهد هر چند که مشرکین نخواهند. و این پیغمبری که به وی ایمان آورده‌اند فرستاده‌ای است از طرف خدای سبحان، او را فرستاده تا هدایت باشد، و دین حق را به شما برساند، و این همان است که عیسی بن مریم علیه‌السّلام بنی اسرائیل را به آمدنش بشارت داد. ۳ - مضامین سورهپس بر مؤمنین است که کمر همت بر اطاعتش ببندند، و آنچه امر می‌کند، امتثال کنند؛ و در راه خدا جهاد نموده، خدا را در دینش یاری کنند، تا خدای تعالی به سعادت آخرتشان رسانیده، یاریشان کند، و در دنیا فتح و پیروزی نصیبشان کند، و بر دشمنانشان غالب و مسلط نماید. و نیز بر مؤمنین است که هرگز آنچه را که خود عمل نمی‌کنند، به دیگران نگویند؛ و در آنچه وعده می‌دهند، تخلف ننمایند؛ که این گونه اعمال ایشان را مستوجب خشمی از خدا نموده، رسول را آزار می‌دهد. و این خطر را هم دارد که خدا دلهایشان را منحرف سازد، همان طور که با قوم موسی علیه‌السّلام چنین کرد، چون با این که می‌دانستند آن جناب رسول خدا به سوی ایشان است، مع ذلک آزارش دادند. و خدا مردم ستمکار را هدایت نمی‌کند. گفته شده: این سوره به شهادت زمینه آیاتش در مدینه نازل شده است. ۴ - ویژگی‌های سوره۱. چهارده آیه، ۲۲۱ یا ۲۲۶ کلمه و ۹۰۰ یا ۹۶۶ حرف دارد. ۲. در ترتیب نزول یکصد و نهمین و در قرآن کریم شصت و یکمین سوره است. ۳. پس از سوره تغابن و پیش از سوره جمعه در مدینه نازل شد و هیچ آیه مکی ندارد. ۴. از سور مفصل و از نوع طوال آن و شامل بخشی از یک حزب قرآن است. ۵. یکی از چهارده سوره جمعی النزول قرآن است که به طور مجموع و یکباره نازل شد. ۶. گفته شده است آیه ناسخ و منسوخ ندارد. ۵ - مهم‌ترین مطالب۱. دعوت به هماهنگی گفتار و کردار و توبیخ از شعارهای بدون عمل؛ ۲. دعوت به جهاد؛ ۳. بشارت حضرت مسیح علیه‌السّلام به ظهور پیامبر اسلام صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم ؛ ۴. اشاره به حواریون حضرت عیسی علیه‌السّلام. [۷]
هاشم زاده هریسی، هاشم، ۱۳۱۷، شناخت سوره‌های قرآن، ص۴۳۷.
[۸]
جمعی از محققان، علوم القرآن عندالمفسرین، ج۱، ص۳۱۷.
[۹]
رامیار، محمود، ۱۳۰۱ - ۱۳۶۳، تاریخ قرآن، ص۵۸۸.
۶ - کاربرد فقهیاز آن در باب صلات نام برده‌اند. ۷ - تلاوت سوره صفخواندن سوره صف و مداومت بر آن در نمازهای واجب و نافله ، مستحب مؤکد است در حدیثی از امام باقر (علیه السّلام) آمده است:«هرکس سوره صف را تلاوت کند و بر تلاوت آن در فرایض و نوافل مداومت داشته باشد، خداوند او را با فرشتگان و پیامبران مرسل در یک صف قرار می‌دهد» ۸ - عناوین مرتبطاسامی سوره صف . ۹ - پانویس
۱۰ - منبعفرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم‌السلام، زیر نظر آیت‌الله محمود هاشمی‌شاهرودی، ج۵، ص۸۸، مقاله«سوره صف». فرهنگ نامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «سوره صف». |