صحت و فسادصحت، در مقابل فساد و در لغت به معنای تمامیت است. ۱ - تعریفدر علم اصول، صحت به معنای دارا بودن تمام اجزا و شرایط و در مقابل فساد است که به معنای دارا نبودن تمام اجزا و شرایط است که سبب عدم ترتب آثار مطلوب از شی ء می‌باشد؛ یعنی اگر چیزی صحیح باشد آثاری دارد، ولی اگر فاسد شد آن آثار در خارج پدید نمی‌آید. ۲ - بررسی ماهیت حکم صحیح و فاسداختلاف است که آیا صحت و فساد از مجعولات تشریعی و احکام وضعی است، مانند:زوجیت، حریت و ملکیت، و یا این که از منتزعات عقلی و احکام عقلی است؛ یعنی عقل است که این معانی را درک می‌کند. ۲.۱ - نظر اولعدهای معتقدند صحت و فساد مجعول‌اند یا به جعل استقلالی تشریعی و یا به جعل تبعی و این جعل به عالم اعتبار و تشریع مربوط است؛ از این رو، همان‌گونه که زوجیت و ملکیت در عالم اعتبار و تشریع جعل گردیده است، صحت و فساد هم مجعول می‌باشد. ۲.۲ - نظر دومبرخی دیگر جعل صحت و فساد را معقول نمی‌دانند، زیرا عقل این امور را انتزاع می‌کند؛ از این رو، اگر در خارج، " مأتی به " با " مأموربه " مطابق بود، عقل انتزاع صحت، وگرنه انتزاع فساد می‌کند. ۲.۳ - نظر سومبعضی دیگر مانند " ابن حاجب " میان عبادات و معاملات تفصیل داده و بخشی را عقلی و بخش دیگر را احکام وضعی دانسته‌اند. ۳ - مفهوم صحیح و فاسدصحت و فساد دو امر اضافی می‌باشد؛ یعنی ممکن است یک عمل به لحاظی صحیح و به لحاظ دیگر غیرصحیح باشد، مثل نماز با تیمم برای " واجد الماء " و " فاقد الماء " که نماز اولی فاسد و نماز دومی صحیح است. در کتاب " کفایة الاصول " آمده است: «ان الصحة و الفساد أمران اضافیان، فیختلف شی ء واحد صحةً و فساداً بحسب الحالات، فیکون تاماً بحسب حالة و فاسداً بحسب اخری ». ۴ - معنای مختلف صحت و فساد در علوم مختلفدر برخی از علوم برای صحت و فساد معنایی خاص ارایه شده است؛ برای مثال، در فقه، عبادت صحیح به عبادتی گفته می‌شود که اعاده و قضا ندارد و معامله صحیح به معامله‌ای گفته می‌شود که اثر مطلوب بر آن مترتب می‌شود؛ برای مثال بیع صحیح، بیعی است که بایع را مالک ثمن، و مشتری را مالک مثمن می‌کند. در علم کلام می‌گویند: صحیح، عملی است که موافق شریعت باشد، و نیز در علم طب صحت را به معنای اعتدال در مزاج به کار می‌برند و فاسد در مقابل این معانی است. مرحوم " آخوند خراسانی " صحت را نزد ارباب این علوم به معنای تمامیت، و فساد را به معنای نقصان می‌داند و معتقد است این اختلاف تعبیرات، به لحاظ آن آثار و اغراضی است که در هر علمی مورد نظر می‌باشد. ۵ - نوع تقابل بین صحت و فساددرباره نوع تقابل میان صحت و فساد، بین اصولیون اختلاف است؛ برخی چون مرحوم " آخوند خراسانی " تقابل این دو را تقابل عدم و ملکه دانسته‌اند ولی برخی دیگر همانند مرحوم " امام خمینی " بعید نمی‌دانند که تقابل بین آنها تقابل ضدین باشد. [۲]
فاضل لنکرانی، محمد، سیری کامل در اصول فقه، ج۷، ص۲۰۶-۲۱۶.
[۳]
موسوی بجنوردی، محمد، مقالات اصولی، ص۱۲۱.
[۵]
مشکینی، علی، تحریر المعالم، ص۸۵.
[۶]
شیرازی، محمد، الاصول، ج۱، ص۶۶.
۶ - پانویس
۷ - منبعفرهنگنامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۵۳۴، برگرفته از «صحیح و فاسد». رده‌های این صفحه : اصول فقه | صحت و فساد
|