طبقات مفسران اهل سنتطبقات مفسران اهل سنت به گروه‌های مختلف از مفسران تقریبا همزمان یا دارای شیوه مشترک در دیدگاه اهل سنت اطلاق می‌شود. ۱ - روش اهل سنت در تفسیربرخورد خاص اهل سنت با اقوال صحابه و تابعان ، به طبقات مفسران اهل سنت سیمایی متفاوت با طبقات مفسران شیعه بخشیده است. اهل سنت روایات صحابه و تابعان را در تفسیر مانند روایات پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم حجت می‌شمارند و در عین این که- به قول صاحب الکلم الطیب- خودشان آن‌ها را تضعیف کرده، بسیار طعن زده و مذمت کرده‌اند، معتقدند صحابه هر چه می‌گویند، از رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم آموخته‌اند و بعید است از خود چیزی بگویند. ۲ - ترتیب طبقات مفسران اهل سنت۲.۱ - طبقه اولصحابه اهل تفسیر که معروف‌ترین آن‌ها ابی بن کعب ، عبدالله بن مسعود ، جابر بن عبدالله ، ابوسعید خدری ، عبدالله بن زبیر و از همه معروف تر عبدالله بن عباس است. ۲.۲ - طبقه دومتابعان یعنی شاگردان مفسران صحابه ؛ مانند: مجاهد، سعید بن جبیر ، عکرمه، ضحاک، حسن بصری و…. ۲.۳ - طبقه سومشاگردان طبقه دوم؛ مانند: ربیع بن انس، عبدالرحمان بن زید بن اسلم ، ابوصالح کلبی و…. ۲.۴ - طبقه چهارمنخستین مؤلفان تفسیر؛ مانند: سفیان بن عیینه ، وکیع بن جراح، شعبة بن حجاج و…. ۲.۵ - طبقه پنجمکسانی که روایات را با حذف اسناد، در تالیفات خود درج کرده‌اند. ۲.۶ - طبقه ششممفسرانی که با عنایت به تخصص خود مانند گرایش ادبی، علوم بلاغی، حدیث ، کلام و… به تفسیر قرآن پرداخته‌اند. زجاج، زمخشری ، فخر رازی ، ثعلبی، قرطبی و… از آن جمله‌اند. ۲.۷ - بررسی طبقاتدر تفسیر مراغی (ج۱، ص۶ تا۱۰) افراد مذکور در طبقه سوم (ربیع بن انس، عبدالرحمان بن زید بن اسلم و ابوصالح کلبی) در طبقه دوم جای داده شده و افراد طبقه چهارم در طبقه سوم ذکر شده‌اند و بر آن‌ها افراد دیگری همچون یزید بن هارون سلمی ، عبدالرزاق (م ۲۱۱ق)، اسحاق بن راهویه (حافظ نیشابوری)، روح بن عباده (م ۲۰۵ق)، عبدالله بن حمید جهنی و ابوبکر بن ابی شیبه (م۳۳۵ق) را افزوده است. طبقه چهارم به نظر ایشان متشکل از افرادی همچون علی بن ابی طلحه (م۳۴۳ق)، ابن ابی حاتم عبدالرحمان بن محمد رازی (م۳۲۷ق)، ابن ماجه ابوعبدالله محمد قزوینی (م۲۷۳ق)، ابن مردویه ابوبکر احمد بن موسی اصفهانی (م۴۱۰ق)، ابن حبان بستی (م۳۵۴ق)، ابراهیم بن منذر (م۳۳۶ق) و ابوجعفر محمد بن جریر طبری (م۳۱۰ق) است که ابن جریر طبری مشهورترین آن‌ها است. ۳ - اسامی برخی از مفسران اهل سنتپنجمین (آخرین) طبقه مذکور در کلام ایشان همان مفسرانی هستند که روایات را با حذف اسناد در تالیفات خود درج کرده‌اند، و از میان آن‌ها افراد ذیل را برمی شمارد: ۱. ابو اسحاق زجاج (م۳۱۰ق) صاحب تفسیر معانی القرآن؛ ۲. ابو علی فارسی (م۳۷۷ق)؛ ۳. ابوبکر محمد بن حسن نقاش (م۳۶۱ق)؛ ۴. ابوجعفر نحاس (م۳۳۸ق)؛ ۵. مکی بن ابی طالب قیسی (م۴۳۷ق)؛ ۶. ابوالعباس احمد بن عمار مهدوی (م۴۳۰ق) صاحب التفصیل الجامع لعلوم التنزیل. [۱]
طباطبایی، محمد حسین، قرآن دراسلام، ص۷۲-۸۰.
[۲]
عمید زنجانی، عباسعلی، مبانی و روشهای تفسیر قرآن، ص۷۸.
[۳]
عمید زنجانی، عباسعلی، مبانی و روشهای تفسیر قرآن، ص۷۵.
[۴]
جلالیان، حبیب الله، تاریخ تفسیر قرآن کریم، ص۴۶-۴۸.
[۸]
جمعی از محققان، علوم القرآن عند المفسرین، ج۳، ص۴۲۳-۴۵۳.
۴ - پانویس
۵ - منبعفرهنگنامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «طبقات مفسران اهل سنت». |