عیالعِیال، افراد تحت سرپرستی انسان ، خانواده است. ۱ - معناعیال جمع «عَیِّل» در لغت به معنای نیازمند و فقیر آمده است. [۱]
کتاب العین، واژه «عیل».
[۲]
مجمع البحرین، واژه «عیل».
مقصود از عیال انسان، کسانی اند که تحت تکفّل و سرپرستی او قرار داشته و نان‌خور وی به شمار می‌روند؛ خواه نفقه و خرجی آنان بر انسان واجب باشد، مانند همسر و فرزندان و یا واجب نباشد. [۴]
مفتاح الکرامة، ج۷، ص۲۳۵.
[۷]
مصباح الهدی، ج۱۰، ص۴۷۵-۴۷۶.
۲ - احکام مرتبطاز عنوان یاد شده در بابهای صلات ، زکات ، خمس ، حج ، جهاد ، دین ، نکاح و کفّارات سخن گفته‌اند. ۲.۱ - در صلاتمسافرت کردن برای شکار به منظور تأمین آذوقه عیال جایز است و در نتیجه در چنین سفری نماز چهار رکعتی قصر و روزه افطار می‌شود. ۲.۲ - در زکاتزکات فطره کسانی که در غروب آخر ماه رمضان عیال و نان‌خور انسان به شمار می‌روند؛ بالغ باشند یا نابالغ؛ آزاد یا برده؛ مسلمان یا کافر ، با فراهم بودن شرایط بر او واجب است. چنانچه پیش از غروب آفتاب آخر ماه رمضان کسی به عیال انسان افزوده شود، مانند آنکه بچه‌ای متولد گردد، زکات فطره او واجب است. ملاک در حرمت زکات فطره غیر سید بر سید آن است که زکات دهنده غیر سید باشد؛ از این رو، کسی که عیالش سید است، اما خود او هاشمی نیست، نمی‌تواند زکات فطره آنان را به هاشمی بدهد و در صورت عکس، جایز است. ۲.۳ - در خمسخمس درآمد حاصل از کسب و تجارت ، پس از کسر هزینه‌های سالانه خود و عیالش در حدّ شأنشان، پرداخت می‌شود. ۲.۴ - در حجدر تحقق استطاعت علاوه بر مخارج حج، داشتن مخارج عیال تا زمان بازگشت از حج لازم است. آیا علاوه بر آن، حج‌گزار باید توانایی اداره زندگی خود و خانواده‌اش را پس از بازگشت از حج داشته باشد؛ به گونه‌ای که به سبب هزینه کردن مال خود در حج، پس از مراجعت، بیم ابتلا به تنگدستی نداشته باشد یا نه؟ مسئله اختلافی است. بیشتر فقها آن را شرط می‌دانند. بردن یا فرستادن عیال به حج، هرچند با صرفه‌جویی در هزینه‌های زندگی یا قرض کردن، مستحب است. مستحب است سر‌پرست خانواده هنگام سفر دو رکعت نماز بخواند و برای عیال خود دعا کند و آنان را به خدا بسپارد. ۲.۵ - در جهادبر فقیر (ناتوان از تأمین مخارج خود و عیالش) جهاد واجب نیست. ۲.۶ - در دینبه تصریح برخی، مستحب است بدهکار برای ادای دین ، بر خود و خانواده‌اش در صورت رضایت آنان در زندگی و معیشت سخت بگیرد. ۲.۷ - در نکاحتوسعه بر خانواده در مسکن و نیز هزینه‌های جاری زندگی؛ بویژه در شب و روز جمعه و اعیاد، همچون عید فطر و قربان ، مستحب است؛ [۲۴]
الکافی فی الفقه، ص۱۵۳.
[۲۵]
الکافی فی الفقه، ص۱۵۵.
چنان که کار کردن به منظور توسعه بر خانواده استحباب دارد. خوردن گوشت عقیقه بر پدر و مادر و اعضای خانواده، حتی قابله در صورتی که جزء عیال محسوب گردد، مکروه است. ۲.۸ - در کفّاراتکسی که قسم خود را شکسته است، باید ده فقیر را از متوسط آنچه به عیال خود می‌خوراند اطعام کند، یا ده بینوا را بپوشاند و یا یک برده را آزاد کند و در صورت ناتوانی سه روز روزه بگیرد. ۳ - پانویس
۴ - منبعفرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم‌السلام، ج۵، ص۵۱۵، برگرفته از مقاله «عیال ». |