فواتح قسمیفواتح قسمی، آیات آغازگر بعضی از سوره‌ها، محتوی سوگند است. ۱ - تعریفسورههایی که با سوگند آغاز شده‌اند، سوره‌های قسم یا فواتح قسمی نام دارند. ۲ - ۲۳ سور قسمخداوند حکیم در ۲۳ سوره و ۸۳ آیه با دلایل مختلفی به ذات اقدس خود، قرآن یا یکی از موضوعات مادی و معنوی جهان آفرینش سوگند یاد کرده است. پانزده سوره از این ۲۳ سوره با قسم آغاز شده و بقیه نیز همراه حروف مقطعه جمله قسم آمده است. البته در ده سوره دیگر قرآن کریم هم آیات قسم آمده است. ۲.۱ - سور آغاز شده با قسمسورههای آغاز شده با قسم عبارتند از: ۱. صافات: (والصافات صفا)؛ ۲. ذاریات: (والذاریات ذروا)؛ ۳. طور: (والطور وکتاب مسطور)؛ ۴. نجم: (والنجم اذا هوی)؛ ۵. مرسلات: (والمرسلات عرفا)؛ ۶. نازعات: (والنازعات غرقا)؛ ۷. بروج: (والسماء ذات البروج)؛ ۸. طارق: (والسماء والطارق)؛ ۹. فجر: (والفجر ولیال عشر)؛ ۱۰. شمس: (والشمس وضحاها)؛ ۱۱. لیل: (واللیل اذا یغشی)؛ ۱۲. ضحی: (والضحی واللیل اذا سجی)؛ ۱۳. تین: (والتین والزیتون)؛ ۱۴. عادیات: (والعادیات ضبحا)؛ ۱۵. عصر: (والعصر ان الانسان لفی خسر). ۲.۲ - سور آغاز شده با حروف مقطعهسورههای آغاز شده با حروف مقطعه و جمله سوگند عبارتند از: ۱. یس: (یس والقرآن الحکیم)؛ ۲. ص: (ص والقرآن ذی الذکر)؛ ۳. زخرف: (حم والکتاب المبین)؛ ۴. دخان: (حم والکتاب المبین)؛ ۵. ق: (ق والقرآن المجید)؛ ۶. قلم: (ن والقلم وما یسطرون)؛ ۷. قیامة: (لا اقسم بیوم القیامة)؛ ۸. بلد: (لا اقسم بهذا البلد). دو سوره اخیر (قیامت و بلد) با جمله «لااقسم» آغاز شده‌اند. [۱]
هاشم زاده هریسی، هاشم، ۱۳۱۷ -، شناخت سوره‌های قرآن، ص۳۲.
[۴]
حجتی، محمد باقر، ۱۳۱۱ -، پژوهشی درتاریخ قرآن کریم، ص۱۱۴.
[۵]
کمالی دزفولی، علی، ۱۲۹۲ -، قرآن ثقل اکبر، ص۳۸۰.
۳ - پانویس
۴ - منبعفرهنگنامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «فواتح قسمی». |