قسم به انسانقسم به انسان به یکی از موارد قسم در قرآن اطلاق می‌شود. ۱ - موارد قسم به انسانانسان موجودی ارزنده است که خداوند درباره وی می‌فرماید: (و لقد کرمنا بنی آدم)؛ «ما بنی آدم را گرامی داشتیم». بنابراین، در قرآن به نام او در چند مورد سوگند یاد شده است: ۱.۱ - نفس ناطقه(ونفس وما سواها)؛ «سوگند به نفس (ناطقه) انسان و آن که او را نیکو بیافرید». بنابر نظر مفسران ، در آیه شریفه به روح و جان انسان سوگند یاد شده است. البته برخی کلمه «نفس» در آیه را به بدن و جسم انسان تفسیر کرده‌اند. ۱.۲ - نفس لوامه(ولا اقسم بالنفس اللوامة)؛ «سوگند به نفس ملامتگر» خداوند به وجدان انسان سوگند خورده و از آن به « نفس لوامه » تعبیر کرده است. این مطلب را همه مفسران قبول دارند؛ ولی در این که آیا منظور از وجدان، ضمیر شخص خاصی مانند حضرت آدم است یا هر انسانی، و اگر مراد وجدان هر انسانی باشد، آیا این ملامت مربوط به قیامت است یا دنیا؟ میان مفسران اختلاف است. علامه طباطبایی رحمة‌الله‌علیه معتقد است نفس لوامه، نفس مؤمن است که او را در دنیا به سبب انجام معصیت و سهل انگاری در طاعت ملامت کرده، سبب بهره مندی او در آخرت می‌شود. [۶]
عامر، فارس علی، ظاهرة القسم فی القرآن الکریم، ص۱۴۱.
[۷]
رزاقی، ابو القاسم، سوگندهای قرآنی، ص ۱۵۱-۱۵۶.
[۸]
رزاقی، ابو القاسم، سوگندهای قرآنی، ص ۱۳۳-۱۳۷.
۱.۳ - انسان گواهیدهندهقسم خداوند به انسان گواهى‌دهنده بر توحید، براى لعن و نفرین بر اصحاب اخدود: وَ شاهِدٍ وَ مَشْهُودٍ قُتِلَ أَصْحابُ الْأُخْدُودِ. بنا بر قولى منظور از شاهد انسان است كه به توحيد شهادت مى‌دهد. ۱.۴ - آفرینش متعادل انسانقسم خداوند به آفرینش متعادل و به دور از افراط و تفریط انسان: وَ نَفْسٍ وَ ما سَوَّاها. در اينكه مقصود از «نفس» آيا روح است يا مجموع جسم و جان، دو احتمال است. برداشت بر اساس احتمال دوم است. ۱.۵ - انسان توليد مثل كنندهقسم خداوند به انسان توليد مثل كننده و فرزندانش: وَ والِدٍ وَ ما وَلَدَ. ۲ - پانویس
۳ - منبعفرهنگنامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله«قسم به انسان». مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۲۳، ص۲۸۰، برگرفته از مقاله «موارد قسم خدا(انسان)». |