محب‌الله بن عبدالشکور بهاریبهاری، محبّالله بن عبدالشّکور عثمانی صِدّیقی حنفی، فقیه و قاضی القضات هندی است. ۱ - مشخصاتدر کَرا، دهکده ای نزدیک مُحِبّ علیپور در ایالت بِهار (هند) به دنیا آمد. او به جماعت مَلِک که بیگانه تبار بودند و تاکنون هم هویت آن‌ها روشن نشده است تعلق داشت. اولین تعلیمات خود را در مکتب قطب الدین انصاری سِهالْوی دید و کتابهایی را نیز نزد قطب الدین حسینی شمس آبادی خواند و پس از طی مدارج تحصیلی در همان اوانی که اورنگ زیب با امیران محلی دکن مشغول جنگ بود به آن‌جا رفت. اورنگ زیب به جهت مقام علمی وی و بخصوص تبحر و درایتش در مسائل فقهی، او را قاضی لکهنو، و پس از چند سال، یعنی بعد از شکست خوردن ابوالحسن تاناشاه، حاکم گُلکُنده، از اورنگ زیب در ۱۰۹۷، قاضی حیدرآباد کرد. سپس معلم شاهزاده رفیع القدر یکی از فرزندان شاه عالم، پسر اورنگ زیب، شد و در ۱۱۰۹ هنگامی که شاه عالم والی ایالت کابل شد، همراه وی به آن‌جا رفت. شاه عالم بهادرشاه اول پس از جلوس در ۱۱۱۸ به او مقام قاضی القضاتی قلمرو خود و لقب «فاضل خان» داد. [۱]
محمد حسین آزاد، تذکرة علماء هند، لاهور ۱۹۱۴، ص۴۲.
[۲]
میرغلامعلی بن نوح آزاد بلگرامی، سُبحة المرجان فی آثار هندوستان، بمبئی ۱۳۰۳/۱۸۸۶، ص۷۶.
[۳]
میرغلامعلی بن نوح آزاد بلگرامی، مآثر الکرام، حیدرآباد دکن ۱۹۱۰، ص۲۱۱.
[۴]
عبدالحی حسنی، نزهة الخواطر، حیدرآباد دکن ۱۳۷۶/۱۹۵۷، ج۶، ص۲۵۰ـ۲۵۲.
[۵]
رحمان علی، تذکره علماء هند، لکهنو ۱۳۱۲/۱۸۹۴، ص۱۷۵.
[۶]
صدیق حسن خان، ابجدالعلوم، بهوپال ۱۲۹۶/ ۱۸۷۸، ص۹۰۵.
[۷]
فقیر محمد لاهوری، حدائق الحنفیة، لکهنو ۱۳۲۴/ ۱۹۰۶، ص۴۳۱.
۲ - وفاتبهاری اندکی بعد، در ۱۱۱۹، درگذشت. ۳ - تالیفاتسُلَّم العلوم، در منطق؛ مُسَلّم الثّبوت، در اصول فقه؛ الجوهرالفَرد، درباره جزء لایتجزی؛ سه اثر نخست، در مدارس دینی هند و پاکستان تدریس می‌شد، رساله فی المُغالطات العَامَّة الوُرود؛ رساله فی اثبات انّ مذهب الحنفیة اَبعَد عن الرّأی مِن مذهب الشافعیة. [۸]
محمد حسین آزاد، تذکرة علماء هند، لاهور ۱۹۱۴، ص۴۲.
[۹]
میرغلامعلی بن نوح آزاد بلگرامی، سُبحة المرجان فی آثار هندوستان، بمبئی ۱۳۰۳/۱۸۸۶، ص۷۶.
[۱۰]
میرغلامعلی بن نوح آزاد بلگرامی، مآثر الکرام، حیدرآباد دکن ۱۹۱۰، ص۲۱۱.
[۱۱]
عبدالحی حسنی، نزهة الخواطر، حیدرآباد دکن ۱۳۷۶/۱۹۵۷، ج۶، ص۲۵۰ـ۲۵۲.
[۱۲]
رحمان علی، تذکره علماء هند، لکهنو ۱۳۱۲/۱۸۹۴، ص۱۷۵.
[۱۳]
صدیق حسن خان، ابجدالعلوم، بهوپال ۱۲۹۶/ ۱۸۷۸، ص۹۰۵.
[۱۴]
فقیر محمد لاهوری، حدائق الحنفیة، لکهنو ۱۳۲۴/ ۱۹۰۶، ص۴۳۱.
۴ - فهرست منابع(۱) محمد حسین آزاد، تذکرة علماء هند، لاهور ۱۹۱۴. (۲) میرغلامعلی بن نوح آزاد بلگرامی، سُبحة المرجان فی آثار هندوستان، بمبئی ۱۳۰۳/۱۸۸۶. (۳) میرغلامعلی بن نوح آزاد بلگرامی، مآثر الکرام، حیدرآباد دکن ۱۹۱۰. (۴) عبدالحی حسنی، نزهة الخواطر، حیدرآباد دکن ۱۳۷۶/۱۹۵۷. (۵) رحمان علی، تذکره علماء هند، لکهنو ۱۳۱۲/۱۸۹۴. (۶) صدیق حسن خان، ابجدالعلوم، بهوپال ۱۲۹۶/ ۱۸۷۸. (۷) فقیر محمد لاهوری، حدائق الحنفیة، لکهنو ۱۳۲۴/ ۱۹۰۶. ۵ - پانویس
۶ - منبعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «محب‌الله بهاری»، شماره۲۱۹۶. رده‌های این صفحه : مقالات دانشنامه بزرگ اسلامی
|