محمد بن حسین خثعمی اشناییخَثعمی اُشنانی، ابوجعفر محمدبن حسین، محدّث کوفی قرن سوم و چهارم بوده است که در سال ۲۲۱ در کوفه در قبیله مشهور خثعم متولد شده است. ۱ - تولدوی در سال ۲۲۱ در کوفه در قبیله مشهور خثعم متولد شد. ۲ - مشایخخطیب بغدادی [۱]
خطیب بغدادی، ج۳، ص۲۳.
نسبت اُشنانی او را به سبب ولاء میداند، اما سمعانی [۲]
سمعانی، ج۱، ص۱۷۰.
آن را اشاره به خرید و فروش گیاهی به همین نام دانسته است. خثعمی در کوفه از محدّثان بسیاری حدیث شنید و روایت کرد، از جمله: عالم و محدّث نامور زیدی، عَبّاد بن یعقوب رواجنی (متوفی ۲۵۰)؛ [۳]
فهرست اسماء مصنّفی الشیعة المشتهر ب رجال النجاشی، چاپ موسی شبیری زنجانی، قم ۱۴۰۷.
ابوکریب محمد بن علاء همدانی؛ فضالة بن فضل تمیمی؛ و اسماعیل بن اسحاق راشدی. [۴]
خطیب بغدادی، ج۳، ص۲۲.
[۵]
سمعانی، ج۱، ص۱۷۰.
[۶]
ابن‌طاووس، الیقین باختصاص مولانا علی (علیهالسلام) بامرة المومنین، ج۱، ص۱۳۲، چاپ انصاری، قم ۱۴۱۳.
[۷]
ابن‌طاووس، الیقین باختصاص مولانا علی (علیهالسلام) بامرة المومنین، ج۱، ص۳۶۷، چاپ انصاری، قم ۱۴۱۳.
۳ - شاگردانکسانی چون محمد بن عمر، مشهور به ابن‌جعابی، محمد بن محمد بن سلیمان باغندی، محدّث شیعی، ابومُفضَّل محمد بن عبداللّه شیبانی، عالم زیدی و ابوالفرج اصفهانی از خثعمی حدیث نقل کرده‌اند. [۸]
علی بن حسین ابوالفرج اصفهانی، مقاتلالطالبیین، ج۱، ص۵، چاپ کاظم مظفر، نجف ۱۳۸۵/۱۹۶۵، چاپ افست قم ۱۴۰۵.
[۹]
علی بن حسین ابوالفرج اصفهانی، مقاتلالطالبیین، ج۱، ص۳۲، چاپ کاظم مظفر، نجف ۱۳۸۵/۱۹۶۵، چاپ افست قم ۱۴۰۵.
[۱۰]
علی بن حسین ابوالفرج اصفهانی، مقاتلالطالبیین، ج۱، ص۸۶، چاپ کاظم مظفر، نجف ۱۳۸۵/۱۹۶۵، چاپ افست قم ۱۴۰۵.
[۱۱]
دلائل الامامة، (منسوب به) محمد بن جریر طبری آملی، ج۱، ص۱۳۵، قم: مؤسسةالبعثة، ۱۴۱۳.
[۱۲]
محمد بن حسن طوسی، الامالی، ج۱، ص۴۴۷، قم ۱۴۱۴.
[۱۳]
محمد بن حسن طوسی، الامالی، ج۱، ص۴۸۴، قم ۱۴۱۴.
[۱۴]
محمد بن حسن طوسی، الامالی، ج۱، ص۴۵۱، قم ۱۴۱۴.
[۱۵]
محمد بن حسن طوسی، الامالی، ج۱، ص۴۹۲، قم ۱۴۱۴.
[۱۶]
خطیب بغدادی، ج۳، ص۲۲.
از دیگر راویان خثعمی، مظفر بن جعفر بن حسن، مؤلف الرسالة الموضحة، است که در کتابش روایاتی به نقل از خثعمی در باب اختصاص دادن برخی القاب مانند «امیرالمؤمنین»، به علی علیهالسلام توسط پیامبر صلی‌اللّه‌علیه‌وآله آورده است. ابن‌طاووس از نسخه‌ای به خط مصنف که در کتابخانه نظامیه بغداد وجود داشت، مطالبی نقل کرده است. [۱۷]
ابن‌طاووس، الیقین باختصاص مولانا علی (علیهالسلام) بامرة المومنین، ج۱، ص۳۶۲، چاپ انصاری، قم ۱۴۱۳.
[۱۸]
ابن‌طاووس، الیقین باختصاص مولانا علی (علیهالسلام) بامرة المومنین، ج۱، ص۳۶۷، چاپ انصاری، قم ۱۴۱۳.
۴ - طریق روایتخثعمی با عالمان شیعی کوفه مناسبات نزدیکی داشت و نام وی در طریق روایت برخی از آثار آن‌ها آمده است. [۱۹]
احمد بن علی نجاشی، فهرست اسماء مصنّفی الشیعة المشتهر ب رجال النجاشی، ج۱، ص۷۸، چاپ موسی شبیری زنجانی، قم ۱۴۰۷.
[۲۰]
احمد بن علی نجاشی، فهرست اسماء مصنّفی الشیعة المشتهر ب رجال النجاشی، ج۱، ص۱۱۳، چاپ موسی شبیری زنجانی، قم ۱۴۰۷.
[۲۱]
احمد بن علی نجاشی، فهرست اسماء مصنّفی الشیعة المشتهر ب رجال النجاشی، ج۱، ص۴۴۵، چاپ موسی شبیری زنجانی، قم ۱۴۰۷.
بنا به نقل شیخ طوسی ، هارون بن موسی تَلَّعُکبَری در سال ۳۱۵ و پس از آن، از خثعمی سماع کرده و اجازه روایت آثاری را که او در روایت خود داشته، اخذ کرده است. وجود نام خثعمی در طریق حدیث منزلت ، روایت نزول آیه تطهیر در شأن اهلبیت علیهم‌السلام و آیه نجوا درباره علی علیهالسلام، روایت حدیث مشهور گفتگوی علی علیهالسلام با کمیل درباره اصناف مردم و برخی روایات دیگر از گرایشهای شیعی وی نشان دارد. [۲۶]
ابن‌بابویه، کتابالخصال، ج۲، ص۵۴۸ـ ۵۵۳، چاپ علیاکبر غفاری، قم ۱۳۶۲ش.
[۲۷]
علی بن محمد خزاز رازی، کفایة الاثر فیالنص علیالائمة الاثنی عشر، ج۱، ص۲۲۱ـ۲۲۲، چاپ عبداللطیف حسینی کوهکمری خوئی، قم ۱۴۰۱.
[۲۸]
محمد بن علی علوی، الفوائد المنتقاة و الغرائب الحسان عنالشیوخ الکوفیین، ج۱، ص۶۴ـ۶۵، انتخبها محمد بن علی صوری، چاپ عمر عبدالسلام تدمری، بیروت ۱۴۰۷/۱۹۸۷.
[۲۹]
خطیب بغدادی، ج۱۴، ص۲۵۲.
[۳۰]
عبیداللّه بن عبداللّه حسکانی، شواهد التنزیل لقواعد التفضیل، ج۲، ص۳۹، چاپ محمدباقر محمودی، تهران ۱۴۱۱/۱۹۹۰.
[۳۱]
عبیداللّه بن عبداللّه حسکانی، شواهد التنزیل لقواعد التفضیل، ج۲، ص۷۹، چاپ محمدباقر محمودی، تهران ۱۴۱۱/۱۹۹۰.
[۳۲]
عبیداللّه بن عبداللّه حسکانی، شواهد التنزیل لقواعد التفضیل، ج۲، ص۱۶۷، چاپ محمدباقر محمودی، تهران ۱۴۱۱/۱۹۹۰.
[۳۳]
عبیداللّه بن عبداللّه حسکانی، شواهد التنزیل لقواعد التفضیل، ج۲، ص۲۲۷، چاپ محمدباقر محمودی، تهران ۱۴۱۱/۱۹۹۰.
[۳۴]
عبیداللّه بن عبداللّه حسکانی، شواهد التنزیل لقواعد التفضیل، ج۲، ص۳۲۴، چاپ محمدباقر محمودی، تهران ۱۴۱۱/۱۹۹۰.
همچنین شواهدی چون وجود نام خثعمی در طریقِ روایتِ تحریری از اصلِ ابوالجارود زیاد بن منذر به روایت محمد بن بکر ارحبی و کتاب یحییبن سالم فرّاء کوفی و برخی احادیث دیگر حاکی از تمایلات زیدی اوست. [۳۹]
احمد بن علی نجاشی، فهرست اسماء مصنّفی الشیعة المشتهر ب رجال النجاشی، ج۱، ص۴۴۴، چاپ موسی شبیری زنجانی، قم ۱۴۰۷.
۵ - آثاراز خثعمی تنها کتاب القضایا شناخته شده است. این کتاب یکی از منابع قاضی نعمان مغربی (متوفی ۳۶۳) در تألیف الایضاح بوده است. [۴۲]
نعمان بن محمد قاضی نعمان، الایضاح، ج۱، ص۲۱، چاپ محمدکاظم رحمتی، بیروت ۱۴۲۸/۲۰۰۷.
[۴۳]
نعمان بن محمد قاضی نعمان، الایضاح، ج۱، ص۳۲، چاپ محمدکاظم رحمتی، بیروت ۱۴۲۸/۲۰۰۷.
[۴۴]
نعمان بن محمد قاضی نعمان، الایضاح، ج۱، ص۱۱۴، چاپ محمدکاظم رحمتی، بیروت ۱۴۲۸/۲۰۰۷.
همه روایاتی که قاضی نعمان از القضایا نقل کرده، درباره نماز و مسائل مربوط بدان است. براساس اسناد برخی روایات، [۴۵]
نعمان بن محمد قاضی نعمان، الایضاح، ج۱، ص۴۲، چاپ محمدکاظم رحمتی، بیروت ۱۴۲۸/۲۰۰۷.
[۴۶]
نعمان بن محمد قاضی نعمان، الایضاح، ج۱، ص۹۰، چاپ محمدکاظم رحمتی، بیروت ۱۴۲۸/۲۰۰۷.
[۴۷]
نعمان بن محمد قاضی نعمان، الایضاح، ج۱، ص۹۵، چاپ محمدکاظم رحمتی، بیروت ۱۴۲۸/۲۰۰۷.
[۴۸]
نعمان بن محمد قاضی نعمان، الایضاح، ج۱، ص۱۲۰، چاپ محمدکاظم رحمتی، بیروت ۱۴۲۸/۲۰۰۷.
[۴۹]
نعمان بن محمد قاضی نعمان، الایضاح، ج۱، ص۱۲۲، چاپ محمدکاظم رحمتی، بیروت ۱۴۲۸/۲۰۰۷.
خثعمی در تدوین کتاب خود از کتاب قضایا امیرالمؤمنین تألیف ابوعبداللّه محمد بن قیس بَجَلی (متوفی ۱۵۱) که در محافل امامیه کوفه مشهور و متداول بود، [۵۰]
احمد بن علی نجاشی، فهرست اسماء مصنّفی الشیعة المشتهر ب رجال النجاشی، ج۱، ص۳۲۳، چاپ موسی شبیری زنجانی، قم ۱۴۰۷.
بهره برده است. وجود نام خثعمی در طریق روایت کتاب بجلی شاهدی دیگر بر این مدعاست. ابن‌شهر آشوب نیز به القضایای خثعمی اشاره کرده است. احتمالا اشاره او به واسطه نسخه‌ای از الایضاح بوده و خود وی به القضایا دسترسی نداشته است. این احتمال باتوجه به این‌که قاضی نعمان در برخی موارد نام خثعمی را احمد بن حسین ذکر میکند [۵۴]
نعمان بن محمد قاضی نعمان، الایضاح، ج۱، ص۲۱، چاپ محمدکاظم رحمتی، بیروت ۱۴۲۸/۲۰۰۷.
و در میان فهرست نگاران و رجالیون، تنها ابن‌شهر آشوب است که نام خثعمی را احمد ذکر کرده، [۵۷]
ابن‌شهر آشوب، معالم العلماء، ج۱، ص۲۵، نجف ۱۳۸۰/۱۹۶۱.
تقویت می‌شود. به گزارش خطیب بغدادی، [۵۸]
خطیب بغدادی، ج۳، ص۲۲.
خثعمی به بغداد سفر و در آن‌جا کتابش را املا کرده است. اما بغدادی به نام این کتاب اشاره نمیکند.۶ - نسبت اُشنانی سبب ولاءخطیب بغدادی [۵۹]
خطیب بغدادی،تاريخ بغداد، ج۳، ص۲۳.
نسبت اُشنانی او را به سبب ولاء میداند، اما سمعانی [۶۰]
سمعانی، الانساب للسمعاني،ج۱، ص۱۷۰.
آن را اشاره به خرید و فروش گیاهی به همین نام دانسته است. خثعمی در کوفه از محدّثان بسیاری حدیث شنید و روایت کرد، از جمله: عالم و محدّث نامور زیدی، عَبّادبن یعقوب رواجنی (متوفی ۲۵۰)؛ عَبّادبن احمد عَرزَمی؛ ابوکریب محمدبن علاء همدانی؛ فضالةبن فضل تمیمی؛ و اسماعیل بن اسحاق راشدی. [۶۱]
خطیب بغدادی،تاريخ بغداد، ج۳، ص۲۲.
[۶۲]
سمعانی،الانساب للسمعانی، ج۱، ص۱۷۰.
[۶۳]
ابن طاووس، الیقین باختصاص مولانا علی (علیهالسلام) بامرة المومنین، ج۱، ص۱۳۲.
[۶۴]
ابن طاووس، الیقین باختصاص مولانا علی (علیهالسلام) بامرة المومنین، ج۱، ص۳۶۷.
کسانی چون محمدبن عمر، مشهور به ابن جعابی، محمدبن محمدبن سلیمان باغندی، محدّث شیعی، ابومُفضَّل محمدبن عبداللّه شیبانی، عالم زیدی و ابوالفرج اصفهانی از خثعمی حدیث نقل کرده اند. [۶۵]
علی بن حسین ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ج۱، ص۵.
[۶۶]
علی بن حسین ابوالفرج اصفهانی، مقاتلالطالبیین، ج۱، ص۳۲.
[۶۷]
علی بن حسین ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ج۱، ص۸۶.
[۶۸]
دلائل الامامة، منسوب به (محمدبن جریر طبری آملی، ج۱، ص۱۳۵.
[۷۰]
محمدبن حسن طوسی، الامالی، ج۱، ص۴۵۱.
[۷۲]
محمدبن حسن طوسی، الامالی، ج۱، ص۴۹۲
[۷۳]
خطیب بغدادی،تاريخ بغداد، ج۳، ص۲۲.
از دیگر راویان خثعمی، مظفربن جعفربن حسن، مؤلف الرسالة الموضحة، است که در کتابش روایاتی به نقل از خثعمی در باب اختصاص دادن برخی القاب مانند « امیرالمؤمنین »، به علی علیهالسلام توسط پیامبر صلی اللّه علیه وآله وسلم آورده است. ابن طاووس از نسخه ای به خط مصنف که در کتابخانه نظامیه بغداد وجود داشت، مطالبی نقل کرده است [۷۴]
ابن طاووس، الیقین باختصاص مولانا علی (علیهالسلام) بامرة المومنین، ج۱، ص۳۶۲
[۷۵]
ابن طاووس، الیقین باختصاص مولانا علی (علیهالسلام) بامرة المومنین، ج۱، ص۳۶۷
[۷۶]
(۲۰) Etan Kohlberg, A medieval Muslim scholar at work: Ibn Tawus and his library, Leiden ۱۹۹۲، ج۱، ص۳۱۹-۳۲۰.
۷ - مناسبات نزدیک با علماخثعمی با عالمان شیعی کوفه مناسبات نزدیکی داشت و نام وی در طریق روایت برخی از آثار آن‌ها آمده است. [۷۷]
احمدبن علی نجاشی، فهرست اسماء مصنّفی الشیعة المشتهر ب رجال النجاشی، ج۱، ص۷۸.
[۷۸]
احمدبن علی نجاشی، فهرست اسماء مصنّفی الشیعة المشتهر ب رجال النجاشی، ج۱، ص۱۱۳.
[۷۹]
احمدبن علی نجاشی، فهرست اسماء مصنّفی الشیعة المشتهر ب رجال النجاشی، ج۱، ص۴۴۵.
[۸۰]
محمدبن حسن طوسی، الامالی، ج۱، ص۶۶.
[۸۱]
محمدبن حسن طوسی، الامالی، ج۱، ص۱۷۶.
بنابه نقل شیخ طوسی، [۸۲]
محمدبن حسن طوسی، الامالی، ج۱، ص۴۴۲.
[۸۳]
محمدبن حسن طوسی، الامالی، ج۱، ص۱۷۶.
هارونبن موسی تَلَّعُکبَری در سال ۳۱۵ و پس از آن، از خثعمی سماع کرده و اجازه روایت آثاری را که او در روایت خود داشته، اخذ کرده است. وجود نام خثعمی در طریق حدیث منزلت، روایت نزول آیه تطهیر در شأن اهل بیت علیهم‌السلام و آیه نجوا درباره علی علیه السلام، روایت حدیث مشهور گفتگوی علی علیه السلام با کمیل درباره اصناف مردم و برخی روایات دیگر از گرایشهای شیعی وی نشان دارد. [۸۴]
ابن بابویه، کتابالخصال، ج۲، ص۵۴۸ـ ۵۵۳.
[۸۵]
علی بن محمد خزاز رازی، کفایة الاثر فیالنص علیالائمة الاثنی عشر، ج۱، ص۲۲۱ـ۲۲۲،.
[۸۶]
محمدبن علی علوی، الفوائد المنتقاة و الغرائب الحسان عنالشیوخ الکوفیین، ج۱، ص۶۴ـ۶۵.
[۸۷]
خطیب بغدادی،تاريخ بغداد، ج۱۴، ص۲۵۲.
[۸۸]
عبیداللّه بن عبداللّه حسکانی، شواهد التنزیل لقواعد التفضیل، ج۲، ص۳۹.
[۸۹]
عبیداللّه بن عبداللّه حسکانی، شواهد التنزیل لقواعد التفضیل، ج۲، ص۷۹.
همچنین شواهدی چون وجود نام خثعمی در طریقِ روایتِ تحریری از اصلِ ابوالجارود زیادبن منذر به روایت محمدبن بکر ارحبی و کتاب یحیی بن سالم فرّاء کوفی و برخی احادیث دیگر حاکی از تمایلات زیدی اوست. [۹۷]
احمدبن علی نجاشی، فهرست اسماء مصنّفی الشیعة المشتهر ب رجال النجاشی، ج۱، ص۴۴۴.
[۹۸]
ابن عساکر،تاریخ مدینة دمشق، ج ۳۳، ص۴۵۸
[۹۹]
ابن عساکر،تاریخ مدینة دمشق، ج۱۱، ص۲۱۰-۲۱۱
۸ - کتاب شناخته شدهاز خثعمی تنها کتاب القضایا شناخته شده است. این کتاب یکی از منابع قاضی نعمان مغربی (متوفی ۳۶۳) در تألیف الایضاح بوده است. [۱۰۰]
نعمان بن محمد قاضی نعمان، الایضاح، ج۱، ص۲۱.
[۱۰۱]
نعمان بن محمد قاضی نعمان، الایضاح، ج۱، ص۳۲.
[۱۰۲]
نعمان بن محمد قاضی نعمان، الایضاح، ج۱، ص۱۱۴.
همه روایاتی که قاضی نعمان از القضایا نقل کرده، درباره نماز و مسائل مربوط بدان است. براساس اسناد برخی روایات، [۱۰۳]
نعمان بن محمد قاضی نعمان، الایضاح، ج۱، ص۴۲.
خثعمی در تدوین کتاب خود از کتاب قضایا امیرالمؤمنین تألیف ابوعبداللّه محمدبن قیس بَجَلی (متوفی ۱۵۱) که در محافل امامیه کوفه مشهور و متداول بود، [۱۰۸]
احمدبن علی نجاشی، فهرست اسماء مصنّفی الشیعة المشتهر ب رجال النجاشی، ج۱، ص۳۲۳.
[۱۰۹]
محمدبن حسن طوسی، الامالی، ج۱، ص۲۰۶.
بهره برده است. وجود نام خثعمی در طریق روایت کتاب بجلی [۱۱۰]
محمدبن حسن طوسی، الامالی، ج۱، ص۱۷۶.
شاهدی دیگر بر این مدعاست. ابن شهرآشوب [۱۱۱]
ابن شهر آشوب، معالم العلماء، ج۱، ص۲۵.
نیز به القضایای خثعمی اشاره کرده است. احتمالا اشاره او به واسطه نسخه ای از الایضاح بوده و خود وی به القضایا دسترسی نداشته است. این احتمال باتوجه به این‌که قاضی نعمان در برخی موارد نام خثعمی را احمدبن حسین ذکر میکند [۱۱۲]
نعمان بن محمد قاضی نعمان، الایضاح، ج۱، ص۲۱.
[۱۱۳]
نعمان بن محمد قاضی نعمان، الایضاح، ج۱، ص۱۲۲.
[۱۱۴]
نعمان بن محمد قاضی نعمان، الایضاح، ج۱، ص۱۲۳.
و در میان فهرستنگاران و رجالیون، تنها ابن شهرآشوب است که نام خثعمی را احمد ذکر کرده، [۱۱۵]
نعمان بن محمد قاضی نعمان، الایضاح، ج۱، ص۱۲۳.
تقویت می شود. به گزارش خطیب بغدادی، [۱۱۶]
خطیب بغدادی،تاریخ بغداد، ج۳، ص۲۲.
خثعمی به بغداد سفر و در آن‌جا کتابش را املا کرده است. اما بغدادی به نام این کتاب اشاره نمیکند.۹ - توثیق خثعمیدر توثیق خثعمی اختلافی وجود ندارد؛ علی بن عمر دارقطنی، [۱۱۷]
علی بن عمر دارقطنی، سؤالات الحاکم النیسابوری للدارقطنی فی الجرح و التعدیل، ج۱، ص۱۵۲.
[۱۱۸]
علی بن عمر دارقطنی، سؤالات الحاکم النیسابوری للدارقطنی فی الجرح و التعدیل، ج۱، ص۸۰.
خطیب بغدادی [۱۱۹]
خطیب بغدادی،تاریخ بغدادی، ج۳، ص۲۳.
و سمعانی [۱۲۰]
سمعانی،الانساب للسمعاني، ج۱، ص۱۷۰.
او را ثقه ، امین، صدوق و حجت دانسته اند و ذهبی [۱۲۱]
ذهبی، ج۱۴، ص۵۲۹.
از او با عنوان امام، حجت و محدّث کوفه یاد میکند. خثعمی در پنجشنبه، هفت صفر ۳۱۵ درگذشت. [۱۲۲]
خطیب بغدادی،تاریخ بغداد، ج۳، ص۲۳.
[۱۲۳]
سمعانی،الانساب للسمعاني، ج۱، ص۱۷۰.
۱۰ - درگذشتخثعمی در پنجشنبه ، هفت صفر ۳۱۵ درگذشت. [۱۲۵]
خطیب بغدادی، ج۳، ص۲۳.
[۱۲۶]
سمعانی، ج۱، ص۱۷۰.
[۱۲۷]
ذهبی، ج۱۴، ص۵۲۹.
[۱۲۸]
محمد بن حسن طوسی، رجال الطوسی، همانجا که سال درگذشت او را ۳۱۷ ذکر کرده است، چاپ جواد قیومی اصفهانی، قم ۱۴۱۵.
۱۱ - فهرست منابع(۱) ابن بابویه، کتابالخصال، چاپ علیاکبر غفاری، قم ۱۳۶۲ش. (۲) ابن شهر آشوب، معالم العلماء، نجف ۱۳۸۰/۱۹۶۱. (۳) ابن طاووس، الیقین باختصاص مولانا علی (علیهالسلام) بامرة المومنین، چاپ انصاری، قم ۱۴۱۳. (۴) ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، چاپ علی شیری، بیروت ۱۴۱۵ـ۱۴۲۱/ ۱۹۹۵ـ۲۰۰۱. (۵) علی بن حسین ابوالفرج اصفهانی، مقاتلالطالبیین، چاپ کاظم مظفر، نجف ۱۳۸۵/۱۹۶۵، چاپ افست قم ۱۴۰۵. (۶) عبیداللّه بن عبداللّه حسکانی، شواهد التنزیل لقواعد التفضیل، چاپ محمدباقر محمودی، تهران ۱۴۱۱/۱۹۹۰. (۷) علی بن محمد خزاز رازی، کفایة الاثر فیالنص علیالائمة الاثنی عشر، چاپ عبداللطیف حسینی کوهکمری خوئی، قم ۱۴۰۱. (۸) خطیب بغدادی. (۹) علی بن عمر دارقطنی، سؤالات الحاکم النیسابوری للدارقطنی فی الجرح و التعدیل، چاپ موفقبن عبداللّه، ریاض ۱۴۰۴الف. (۱۰) همو، سؤالات حمزةبن یوسف السهمی للدارقطنی و غیره من المشایخ من الجرح والتعدیل، چاپ موفقبن عبداللّه، ریاض ۱۴۰۴ب. (۱۱) دلائل الامامة،) منسوب به (محمدبن جریر طبری آملی، قم: مؤسسةالبعثة، ۱۴۱۳. (۱۲) ذهبی. (۱۳) سمعانی. (۱۴) محمدبن حسن طوسی، الامالی، قم ۱۴۱۴. (۱۵) همو، رجال الطوسی، چاپ جواد قیومی اصفهانی، قم ۱۴۱۵. (۱۶) همو، الفهرست، چاپ جواد قیومی اصفهانی، قم ۱۴۱۷. (۱۷) محمدبن علی علوی، الفوائد المنتقاة و الغرائب الحسان عنالشیوخ الکوفیین، انتخبها محمدبن علی صوری، چاپ عمر عبدالسلام تدمری، بیروت ۱۴۰۷/۱۹۸۷. (۱۸) نعمان بن محمد قاضی نعمان، الایضاح، چاپ محمدکاظم رحمتی، بیروت ۱۴۲۸/۲۰۰۷. (۱۹) احمدبن علی نجاشی، فهرست اسماء مصنّفی الشیعة المشتهر ب رجال النجاشی، چاپ موسی شبیری زنجانی، قم ۱۴۰۷. (۲۰) Etan Kohlberg, A medieval Muslim scholar at work: Ibn Tawus and his library, Leiden ۱۹۹۲ ۱۲ - پانویس
۱۳ - منبعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «محمد خثعمی‌اشنانی»، ج۱، ص۶۹۲۸. دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «محمد بن حسین خثعمی اشنایی»، شماره۶۹۲۸. رده‌های این صفحه : مقالات دانشنامه جهان اسلام
|