پچویپِچوی، یا پچ، پِکس، شهری در جنوب غربی مجارستان می‌باشد. ۱ - موقعیت جغرافیاییاین شهر در°۴۲و´۴۰ عرض شمالی و°۲۰و´۱۹ طول شرقی با ۳۳۲‘۱۵۷ تن جمعیت (در ۱۳۷۹ش/۲۰۰۰م)، یکی از ۵ شهر بزرگ مجارستان به شمار می‌رود. پچوی مرکز ناحیۀ اداری «بَرانیا» است و از مراکز عمدۀ صنعتی و بازرگانی مجارستان به شمار می‌رود. [۱]
فهرست، Britannica Atlas, Chicago, ۱۹۹۶، ج۱، ص۱۳۴.
[۲]
Pécs.
۲ - تاریخ بنا و نام‌گذاری شهرنام این شهر که در زبان اسلاوی پاتکاستولیه۴، و در آلمانی فونفکیرشن۵ خوانده می‌شود، به معنای ۵ کلیساست. [۳]
Hammer،Purgstall, J, Geschichte des osmanischen Rriches, Graz, ۱۹۶۳، ج۶، ص۱۲۲.
[۴]
ابراهیم پچوی، تاریخ، ج۱، ص۴۳۷، استانبول، ۱۹۸۰م.
دیرینگی این شهر که در محل شهر رومی سپیانه۶ ساخته شده است، به سده‌های نخستین میلادی باز می‌گردد [۵]
Pécs.
[۶]
EI۲، ج۸، ص۲۹۱.
به روایت ابراهیم پچوی، اتریشی‌ها بنیادگذاران پچوی بودند و تا سدۀ ۵ق/۱۱م در این شهر اقامت داشتند، اما از آن پس مجارها بر آن‌جا دست یافتند و استفان پادشاه مجارها در این شهر ۵ کلیسا بنیان نهاد که شهر نام خود را از آن کلیساها گرفته است. [۷]
ابراهیم پچوی، تاریخ، ج۱، ص۴۳۶-۴۳۷، استانبول، ۱۹۸۰م.
۳ - وقایع تاریخیتا پیش از چیرگی عثمانیان بر این شهر، پچوی یکی از ۵ اسقف‌نشین مجارستان به شمار می‌رفت. [۸]
Eckhart, F, Macaristan tarihi, tr İ, Kafesoğlu, Ankara, ۱۹۴۹، ج۱، ص۲۶.
در ۷۶۸ق/۱۳۶۷م نخستین دانشگاه مجارستان توسط لوئی کبیر پادشاه مجارستان و لهستان در این شهر ساخته شد. این دانشگاه در دورۀ استیلای عثمانیان تعطیل گردید، اما در ۱۹۲۲م دوباره بازگشایی شد [۹]
Britannica, ج۹، ص۲۳۳micropaedia, ۱۹۸۹.
در روزگار سلطان سلیمان قانونی (سل ۹۲۶-۹۷۴ق) در ۹۳۲ق/۱۵۲۶م، پس از پیروزی عثمانیان در جنگ موهاچ (مهاچ)، قلعۀ پچوی بدون مقاومت تسلیم شد و عثمانی‌ها ۳ روز پس از چیرگی بر شهر، مردم را در میدان شهر گردآوردند و آن‌ها را به قتل رساندند. سلطان سلیمان پس از تصرف مجارستان، این سرزمین را به یانوش زاپولیا یکی از امرای مجاری دست نشاندۀ عثمانیان واگذار کرد. [۱۰]
Sertoğlu, M, Osmanli tarih lûgati, Istanbul, ۱۹۸۶، ج۱، ص۲۷۹.
[۱۱]
Hammer،Purgstall, J, Geschichte des osmanischen Rriches, Graz, ۱۹۶۳، ج۳، ص۶۲-۶۳.
پس از مرگ یانوش زاپولیا در ۹۴۷ق/۱۵۴۰م ارشیدوک اتریش که بر مجارستان ادعای ارضی داشت، این سرزمین را و از جمله پچوی را تصرف کرد، [۱۲]
Sertoğlu, M, Osmanli tarih lûgati, Istanbul, ۱۹۸۶، ج۱، ص۲۷۹.
اما در محرم ۹۵۰/آوریل ۱۵۴۳ به هنگام لشکرکشی سلطان سلیمان قانونی به استرگون، پچوی توسط قاسم‌پاشا، سنجق‌بیک موهاچ به تصرف درآمد و به عنوان یک سنجق (ولایت)، ضمیمۀ ایالت بودین شد. [۱۳]
Sertoğlu, M, Osmanli tarih lûgati, Istanbul, ۱۹۸۶، ج۱، ص۲۷۹.
[۱۴]
اسماعیل حقی اوزون چارشیلی، تاریخ عثمانی، ج۲، ص۵۶۸، ترجمۀ وهاب ولی، تهران، ۱۳۷۰ش.
۴ - دوران تسلط عثمانیانپچوی به سبب واقع شدن در دشتی حاصل‌خیز، در زمان تسلط عثمانیان بر آن به یکی از مراکز تأمین کنندۀ نیازهای کشاورزی پادگان‌های مرزی عثمانیان بدل شد. در ۱۰۱۰ق/۱۶۰۱م، این شهر به عنوان تیول به تریاکی حسن‌پاشا واگذار شد. [۱۵]
Türk ansiklopedisi, Ankara, ۱۹۷۷، ج۲۶، ص۴۴۹.
از این شهر بعدها به هنگام عملیات جنگی دامادْ ابراهیم پاشا، فاتح کانیژه (ترکی: قانیجه) به عنوان پایگاه نیروهای ترک استفاده شد و همچنین زمانی که یِمیشچی حسن‌پاشا، صدراعظم وقت عثمانی برای شکستن محاصرۀ کانیژه عازم این منطقه شده بود، از پچوی دیگر بار به عنوان پایگاه نیروهای عثمانی استفاده شد. پس از چیرگی دوبارۀ عثمانیان بر کانیژه، قراعمربیک که در جنگ منشأ خدماتی شده بود، به سنجق‌بیک پچوی منصوب شد. [۱۶]
Türk ansiklopedisi, Ankara, ۱۹۷۷، ج۲۶، ص۴۴۹.
در رجب۱۰۷۴ق/ژانویۀ۱۶۶۴، کنت زرینی۸ برای باز پس‌گیری پچوی از عثمانیان اقدام کرد، اما با وجود خسارات فراوانی که به شهر وارد شد. در این کار ناکام ماند. [۱۷]
Hammer،Purgstall, J, Geschichte des osmanischen Rriches, Graz, ۱۹۶۳، ج۶، ص۱۲۲-۱۲۳.
در ۱۰۹۴ق/۱۶۸۳م، به هنگام دومین محاصرۀ شهر وین توسط عثمانی‌ها که منجر به شکست نیروهای عثمانی و عقب‌نشینی آن‌ها شد، بودین به تصرف اتریشی‌ها درآمد [۱۸]
Sertoğlu, M, Osmanli tarih lûgati, Istanbul, ۱۹۸۶، ج۱، ص۲۷۹.
و شهر پچوی نیز توسط آن‌ها محاصره شد. ارسلان پاشا محافظ قلعۀ پچوی از بیم جان خود و نیز به سبب کمبود آب، شهر را با ۱۴هزارتن از نیروهای ترک تسلیم اتریشی‌ها کرد و بدین ترتیب، حاکمیت ۱۴۴ سالۀ عثمانیان در ۱۶۸۷م پایان یافت. [۱۹]
Sertoğlu, M, Osmanli tarih lûgati, Istanbul, ۱۹۸۶، ج۱، ص۲۷۹.
[۲۰]
Türk ansiklopedisi, Ankara, ۱۹۷۷، ج۲۶، ص۴۴۹.
۵ - مراکز دینی و فرهنگیدر دورۀ چیرگی ترکان بر پچوی، این شهر دارای نهادهای دینی و فرهنگی اسلامی شایان توجهی بود. در میان مشایخ مولوی‌خانۀ پچوی، شخصیت‌های برجسته‌ای بودند، از آن جمله احمد دده که بعدها رئیس مولوی‌خانۀ ینی‌قاپی استانبول شد [۲۱]
EI۲، ج۸، ص۲۹۱.
از دورۀ حضور ترکان عثمانی در پچوی آثار بسیاری برجای مانده که این شهر را به موزه‌ای از آثار هنری ترکان بدل ساخته است. از مهم‌ترین این آثار می‌توان به مسجد جامع حسن‌پاشا اشاره کرد. [۲۲]
Türk ansiklopedisi, Ankara, ۱۹۷۷، ج۲۶، ص۴۵۰.
ابراهیم پچوی تاریخ‌نویس معروف ترک از مشاهیر منسوب به این شهر است. [۲۳]
ابراهیم پچوی، تاریخ، ج۱، ص۴۳۷، استانبول، ۱۹۸۰م.
۶ - فهرست منابع(۱) اسماعیل حقی اوزون چارشیلی، تاریخ عثمانی، ترجمۀ وهاب ولی، تهران، ۱۳۷۰ش. (۲) ابراهیم پچوی، تاریخ، استانبول، ۱۹۸۰م. (۳) Britannica, micropaedia, ۱۹۸۹. (۴) Britannica Atlas, Chicago, ۱۹۹۶. (۵) Eckhart, F, Macaristan tarihi, tr İ, Kafesoğlu, Ankara, ۱۹۴۹. (۶) EI۲. (۷) Hammer-Purgstall, J, Geschichte des osmanischen Rriches, Graz, ۱۹۶۳. (۸) Pécs. (۹) Encarta reference Library, ۲۰۰۳. (۱۰) Sertoğlu, M, Osmanli tarih lûgati, Istanbul, ۱۹۸۶. (۱۱) Türk ansiklopedisi, Ankara, ۱۹۷۷. ۷ - پانویس
۸ - منبعدانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «پچوی»، شماره۵۴۸۴. رده‌های این صفحه : مقالات دانشنامه بزرگ اسلامی
|