چنگالچنگال یا پنجه ـ که در کلام عرب از آن به «مِخْلَب» تعبیر می‌شود ـ در حیوان به منزله ناخن در انسان می‌باشد و از آن در بابهای طهارت، صلات، صید و ذباحه و اطعمه و اشربه سخن رفته است. ۱ - احکام پنجهاز نشانه‌های حرام گوشت بودن حیوان داشتن پنجه است؛ خواه از پرندگان باشد، مانند باز، عقاب، شاهین و کرکس و یا غیر پرندگان، همچون شیر، پلنگ و گرگ. ۲ - پاک بودن پنجه مردارپنجه حیوان مرده همچون مو و پشم آن که دارای روح نیستند پاک است، مگر حیوان نجس العین (سگ و خوک) که تمام اجزای آن نجس است. ۳ - تذکیه حیوان دارای پنجهحیوان پنجه‌دار بنابر قول مشهور قابل تذکیه است؛ بنابر این جسد آن با تذکیه پاک می‌شود و استفاده از پوست، پشم و موی آن در غیر نماز اشکال ندارد هرچند خوردن گوشت آن مطلقا حرام است. امام خمینی در تحریرالوسیله در این باره می‌نویسد: «و امّا السباع و هی ما تفترس الحیوان وتاکل اللحم؛ سواء کانت من الوحوش کالاسد و النمر و الفهد و الثعلب وابن آوی وغیرها، او من الطیور کالصقر و البازی و الباشق وغیرها، فالاقوی قبولها للتذکیة، وبها تطهر لحومها وجلودها، فیحلّ الانتفاع بها؛ بان تلبس فی غیر الصلاة ویفترش بها، بل بان تجعل وعاءً للمائعات، کان تجعل قربة ماء او عکّة سمن او دبّة دهن ونحوها و ان لم تدبغ علی الاقوی؛ و ان کان الاحوط ان لا تستعمل ما لم تکن مدبوغة.» [۷]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۳، تحریرالوسیلة، ج۲، ص۱۶۳، کتاب الصید و الذباحة، القول فی الذباحة،، مسالة۲۳.
و اما «سباع» که حیوان را می‌درّد و گوشت می‌خورد - چه از وحشی‌ها باشد؛ مانند شیر و پلنگ و یوزپلنگ و روباه و شغال و غیر این‌ها و چه از پرنده‌ها باشد؛ مانند شاهین و باز و قرقی و غیر آن‌ها - پس اقوی این است که قابل تذکیه می‌باشند و تذکیه، گوشت و پوست آن‌ها را پاک می‌کند پس انتفاع از آن‌ها حلال است به اینکه در غیر نماز می‌پوشد و فرش می‌نماید، بلکه ظرف برای مایعات قرار داده می‌شود مثل اینکه مشک آب یا خیک کره و روغن و مانند این‌ها قرار می‌دهد ولو بنابر اقوی دبّاغی نشود، اگرچه مادامی‌که دبّاغی نشده، احتیاط (مستحب) آن است که استعمال نشود.۴ - پرندگان حرام گوشتامام خمینی در تحریرالوسیله درباره پرندگان حرام گوشت می‌نویسد: «یحرم منه الخفّاش و الطاووس و کلّ ذی مخلب؛ سواء کان قویّاً یقوی به علی افتراس الطیر، کالبازی و الصقر و العقاب و الشاهین و الباشق، او ضعیفاً لا یقوی به علی ذلک کالنسر و البغاث.» [۸]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۳، تحریرالوسیلة، ج۲، ص۱۶۸، کتاب الاطعمة و الاشربة، القول فی الحیوان، مسالة۶.
خفاش و طاووس و هر صاحب پنجه - چه قوی باشد که با آن پرندگان را صید کرده و بدرد؛ مانند باز و قوش و عقاب و شاهین و قرقی یا ضعیف باشد که بر آن قدرت نداشته باشد؛ مانند لاشخور و کرکس - این‌ها از پرندگان حرام می‌باشند.۵ - پانویس۶ - منبع• فرهنگ فقه مطابق با مذهب اهل بیت علیهم السلام، ج۲، ص۲۷۶. • ساعدی، محمد، (مدرس حوزه و پژوهشگر) ، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی |