براقیبَراقی، حسین بن احمد نجفی، یا سید حسّون براقی (۱۲۶۱ یا ۱۲۶۲- ۱۳۳۲ق/۱۸۴۵ یا ۱۸۴۶- ۱۹۱۴م)، مورخ عراقی می‌باشد. ۱ - نسبنسب او به زید، فرزند امام حسن مجتبی (علیه‌السلام) می‌رسد. [۱]
آقابزرگ، طبقات اعلام الشیعة، قرن ۱۴ق، ج۱، ص۵۲۳ -۵۲۴، نجف، ۱۳۷۵ق/ ۱۹۵۶م.
[۲]
امین، محسن، اعیان الشیعة، به کوشش حسن امین، ج۵، ص۴۱۸، بیروت، ۱۴۰۳ق/ ۱۹۸۳م.
۲ - ولادتوی در بَراق یکی از ۴ محله معروف نجف اشرف دیده به جهان گشود. [۳]
آقابزرگ، طبقات اعلام الشیعة، قرن ۱۴ق، ج۱، ص۵۲۳ -۵۲۴، نجف، ۱۳۷۵ق/ ۱۹۵۶م.
[۴]
امین، محسن، اعیان الشیعة، به کوشش حسن امین، ج۵، ص۴۱۸، بیروت، ۱۴۰۳ق/ ۱۹۸۳م.
۳ - نیاکاننیای بزرگ او سید اسماعیل و خانواده‌اش که به «حسنی» معروف و اهل علم و تقوا بودند، در اواخر سده ۱۲ق از اطراف بغداد به نجف کوچیدند و در محله براق سکنی گزیدند. [۵]
تمیمی، محمدعلی جعفر، مشهد الامام او مدینة النجف، ج۲، ص۱۶۸-۱۶۹، نجف، ۱۳۷۴ق/ ۱۹۵۵م.
۴ - تحصیل علموی از دوران کودکی، به شوق تحصیل علم در مجالس عالمان و فاضلان نجف اشرف شرکت می‌جست و از شیوخ علما و فضلا و سالخوردگان، حوادث مهم گذشته را می‌شنید و جمع و ضبط می‌کرد. ۵ - تسلط به زبان فارسیوی به زبان فارسی نیز تسلط کامل داشت و در آثار خویش به کتاب‌ها و آثار فارسی استناد می‌کرد. ۶ - ثبت حوادث تاریخیبراقی سراسر عمر خویش را در گردآوری و ثبت و ضبط حوادث تاریخی گذراند و بیش‌تر اوقات به مطالعه و تحقیق پرداخت. براقی کتاب‌خانه نه چندان بزرگ، اما نفیسی از آثار و نوشته‌های نادر تاریخی فراهم آورده بود و بسیاری از نسخه‌ها را نیز خود به خط خویش استنساخ می‌کرد [۶]
آقابزرگ، طبقات اعلام الشیعة، قرن ۱۴ق، ج۱، ص۵۲۴ - ۵۲۵، نجف، ۱۳۷۵ق/ ۱۹۵۶م.
۷ - مسافرت به نواحی عراقوی در کنار مطالعه آثار و کتب، به مسافرت و کاوش‌های علمی نیز می‌پرداخت و در این سفرها به مطالعه و بررسی کتیبه‌های کهن در مزارهای اطراف دجله و فرات و دیگر نواحی عراق همت می‌گماشت [۷]
آقابزرگ، طبقات اعلام الشیعة، قرن ۱۴ق، ج۱، ص۵۲۵، نجف، ۱۳۷۵ق/ ۱۹۵۶م.
[۸]
امین، محسن، اعیان الشیعة، به کوشش حسن امین، ج۵، ص۴۱۹، بیروت، ۱۴۰۳ق/ ۱۹۸۳م.
[۹]
تمیمی، محمدعلی جعفر، مشهد الامام او مدینة النجف، ج۲، ص۱۷۳، نجف، ۱۳۷۴ق/ ۱۹۵۵م.
۸ - درگذشتبراقی در حدود سال ۱۳۲۰ق از نجف به قریه لهیبات از نواحی حیره، مهاجرت کرد و تا پایان عمر در نهایت تنگدستی در آن‌جا به تتبع و تحقیق پرداخت و سرانجام در همان‌جا دیده از جهان فرو بست و جنازه او را در نجف اشرف در خانه خودش به خاک سپردند. [۱۰]
امین، محسن، اعیان الشیعة، به کوشش حسن امین، ج۵، ص۴۱۸، بیروت، ۱۴۰۳ق/ ۱۹۸۳م.
[۱۱]
امین، محسن، اعیان الشیعة، به کوشش حسن امین، ج۵، ص۴۱۹، بیروت، ۱۴۰۳ق/ ۱۹۸۳م.
[۱۲]
آقابزرگ، طبقات اعلام الشیعة، قرن ۱۴ق، ج۱، ص۵۲۵، نجف، ۱۳۷۵ق/ ۱۹۵۶م.
۹ - انتقاد از براقیبا آنکه کوشش براقی را در گردآوری منابع تاریخی و تاریخ‌نگاری ستوده‌اند، اما نثر او را متوسط و پاره‌ای داوری‌های تاریخی وی را نادرست و عامیانه دانسته‌اند. [۱۳]
تمیمی، محمدعلی جعفر،مشهد الامام او مدینة النجف، ج۲، ص۱۷۱، نجف، ۱۳۷۴ق/ ۱۹۵۵م.
[۱۴]
زرکلی، اعلام، ج۲، ص۲۳۳.
۱۰ - آثاربراقی آثار و تألیفات فراوانی داشته، اما بیش‌تر آن‌ها پس از مرگ وی پراکنده شده است [۱۵]
امین، محسن، اعیان الشیعة، به کوشش حسن امین، ج۵، ص۴۱۹، بیروت، ۱۴۰۳ق/ ۱۹۸۳م.
[۱۶]
تمیمی، محمدعلی جعفر، مشهد الامام او مدینة النجف، ج۲، ص۱۷۵، نجف، ۱۳۷۴ق/ ۱۹۵۵م.
با این‌همه، پاره‌ای از آثار وی به صورت خطی و چاپی در دست است:۱۰.۱ - آثار چاپی۱. تاریخ‌الکوفة، یا عقد اللؤلؤ و المرجان فی تحدید ارض کوفان و من سکن فیها من القبائل و العربان، از مهم‌ترین و بهترین آثار او در تاریخ شهر کوفه است. این کتاب به کوشش محمد صادق آل بحرالعلوم در نجف (۱۳۵۶ق) منتشر شده است. ۲. الدرة البهیة و الروضة المضیة، در تاریخ کربلا که در واقع تتمه‌ای است بر کتاب دیگر او با عنوان الحسرة الدائمة. [۱۷]
خاقانی، علی، «الآثار المخطوطة فی النجف»، الاقلام، ج۲، ص۱۰۱، بغداد، ۱۳۸۴ق/ ۱۹۶۴- ۱۹۶۵م، س ۱، شم ۲، ۶.
این کتاب به کوشش علی هاشمی خطیب در نجف (۱۹۷۰م) انتشار یافته است. ۳. قلائد الدر و المرجان فیما جری فی السنین من طوارق الحدثان.۱۰.۲ - آثار خطی۱. بهجةالمؤمنین فی احوال الاولین و الآخرین، یک دوره تاریخ عمومی تا عصر مؤلف در ۴ مجلد. [۱۸]
آقابزرگ، الذریعة، ج۳، ص۱۶۴.
نسخه‌هایی از برخی مجلدات این اثر به طور پراکنده دیده شده است. [۱۹]
امین، محسن، اعیان الشیعة، به کوشش حسن امین، ج۵، ص۴۱۹، بیروت، ۱۴۰۳ق/ ۱۹۸۳م.
۲. الجوهرة الزاهرة، یا الجوهرة الشعشعانیة و الثمرة الجنیة، در فضائل کربلا. [۲۰]
آقابزرگ، الذریعة، ج۵، ص۲۹۳.
۳. الدرة المضیة فی تاریخ الحنانة و الثویة، که به نام‌های تاریخ مسجدالحنانة و نیز الحنانة و الثویة شهرت دارد. [۲۱]
آقابزرگ، الذریعة، ج۳، ص۲۸۶.
[۲۲]
آقابزرگ، الذریعة، ج۷، ص۹۳.
[۲۳]
خاقانی، علی، «الآثار المخطوطة فی النجف»، الاقلام، ج۶، ص۱۰۰، بغداد، ۱۳۸۴ق/ ۱۹۶۴- ۱۹۶۵م، س ۱، شم ۲، ۶.
۴. السیرة البراقیة فی الرد علی النفحة العنبریة، در نقد و تصحیح و تعلیقه بر کتاب النفحة العنبریة اثر محمد بن کاظم، ملقب به صدر عالم. [۲۴]
آقابزرگ، الذریعة، ج۲۴، ص۲۵۳-۲۵۴.
[۲۵]
خاقانی، علی، «الآثار المخطوطة فی النجف»، الاقلام، ج۶، ص۱۰۹، بغداد، ۱۳۸۴ق/ ۱۹۶۴- ۱۹۶۵م، س ۱، شم ۲، ۶.
۵. کشف‌الاستار فی اولاد خدیجة من النبی المختار. نسخه‌هایی از این اثر در کتاب‌خانه کاشف‌الغطا در نجف و نیز کتاب‌خانه مجمع‌العلمی العراقی موجود است. [۲۶]
خاقانی، علی، «الآثار المخطوطة فی النجف»، الاقلام، ج۶، ص۱۱۰، بغداد، ۱۳۸۴ق/ ۱۹۶۴- ۱۹۶۵م، س ۱، شم ۲، ۶.
۶. اللؤلؤ و المرجان، در ذکر امام زادگان کوفه و تعیین قبر مختار ثقفی در زاویه مسجد کوفه. [۲۷]
آقابزرگ، الذریعة، ج۱۸، ص۳۸۹.
۷. مختصر مقاتل‌الطالبیین. [۲۸]
خاقانی، علی، «الآثار المخطوطة فی النجف»، الاقلام، ج۲، ص۱۰۵-۱۰۶، بغداد، ۱۳۸۴ق/ ۱۹۶۴- ۱۹۶۵م، س ۱، شم ۲، ۶.
۸. مختصرالحدائق الوردیة. [۲۹]
آقابزرگ، الذریعة، ج۲۰، ص۱۹۴- ۱۹۵.
۹. معدن‌الانوار فی نسب النبی و آله الاطهار. [۳۰]
آقابزرگ، الذریعة، ج۲۱، ص۲۲۰.
۱۰. المنتخب من تاریخ قم. [۳۱]
آقابزرگ، الذریعة، ج۳، ص۲۷۷.
[۳۲]
آقابزرگ، الذریعة، ج۴، ص۲۱۲.
[۳۳]
آقابزرگ، الذریعة، ج۲۲، ص۴۴۰.
۱۱. الیتیمة الغرویة و التحفة النجفیة، یا الیتیمة الغرویة فی الارض المبارکة الزکیة، در تاریخ نجف. [۳۴]
آقابزرگ، الذریعة، ج۲۵، ص۲۷۵.
۱۱ - فهرست منابع(۱) آقابزرگ، الذریعة. (۲) آقابزرگ، طبقات اعلام الشیعة، قرن ۱۴ق، نجف، ۱۳۷۵ق/ ۱۹۵۶م. (۳) امین، محسن، اعیان الشیعة، به کوشش حسن امین، بیروت، ۱۴۰۳ق/ ۱۹۸۳م. (۴) تمیمی، محمدعلی جعفر، مشهد الامام او مدینة النجف، نجف، ۱۳۷۴ق/ ۱۹۵۵م. (۵) خاقانی، علی، «الآثار المخطوطة فی النجف»، الاقلام، بغداد، ۱۳۸۴ق/ ۱۹۶۴- ۱۹۶۵م، س ۱، شم ۲، ۶. (۶) زرکلی، اعلام؛ ۱۲ - پانویس
۱۳ - منبعدانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «براقی»، ج۱۱، ص۴۶۹۱. |