زمان تقریبی مطالعه: 4 دقیقه
 

بهمن




‌بهمن، نام یازدهمین ماه سال و دومین ماه فصل زمستان در تقویم کنونی ایران و نیز نام دومین روز هرماه شمسی در تقویم ایرانیان باستان می‌باشد.


۱ - نامگذاری ماه‌ها


بهمن (اوستایی: وُهومنه؛ پهلوی: وُهومَن و وَهمَن)، به معنای «اندیشه نیک»، و به عقیده زردشتیان نخستین امشاسپند و ایزد موکل بر چارپایان سودمند است.
[۱] Justi، F، Iranisches Namenbuch، Marburg، ۱۸۹۵، ج۱، ص۳۷۴.
[۲] ابوریحان بیرونی، الآثارالباقیه، ج۱، ص۲۸۱، به کوشش پرویز اذکایی، تهران، ۱۳۸۰ش.
[۳] Nyberg، H S، A Manual of Pahlavi، Wiesbaden، ۱۹۷۴، ج۲، ص۲۰۱.
برای ایرانیان باستان ـ که بر ۱۲ماه سال و ۳۰ روز ماه نام‌های ایزدان خود را نهاده بودند ـ هر روزی از هر ماه که نام همان ماه را داشت، خجسته بود. آنان چنین روزهایی را جشن می‌گرفتند و این جشن‌ها را با افزودن پسوند نسبتِ «- گان» به نام ماه‌ها نام‌گذاری می‌کردند، همچون تیرگان، مهرگان، بهمنگان و جز آن. بدین ترتیب، در دومین روز ماه بهمن جشن بهمنگان برگذار می‌شد که در متون دورۀ اسلامی به صورت «بهمنجنه» ضبط شده است.
[۴] ابوریحان بیرونی، التفهیم، ج۱، ص۲۵۷، به کوشش جلال‌الدین همایی، تهران، ۱۳۵۲ش.
[۵] جلال‌الدین همایی، حواشی و تعلیقات بر التفهیم، ج۱، ص۲۵۴- ۲۵۷.


۲ - جشن‌های بهمن


در این ماه بجز بهمنگان جشن‌های دیگری هم بود که یکی از مشهورترین آن‌ها که در روز دهم برگذار می‌شد، «سده» نام داشت، سبب نام‌گذاری سده را چنین دانسته‌اند که از این روز تا پایان سال صد شب و روز (۵۰ شب و ۵۰ روز) فاصله است و برخی هم گفته‌اند: در این روز شمارِ زادگان کیومرث، نخستین انسن به صدتن رسید،
[۶] ابوریحان بیرونی، الآثارالباقیه، ج۱، ص۲۸۱-۲۸۲، به کوشش پرویز اذکایی، تهران، ۱۳۸۰ش.
در این روز مردم به یاد رخدادهایی اسطوره‌ای آتش می‌افروختند.
[۷] ابوریحان بیرونی، التفهیم، ج۱، ص۲۵۷-۲۵۸، به کوشش جلال‌الدین همایی، تهران، ۱۳۵۲ش.


۲.۱ - نوشته بیرونی


به گفته بیرونی،
[۸] ابوریحان بیرونی، التفهیم، ج۱، ص۲۵۸، به کوشش جلال‌الدین همایی، تهران، ۱۳۵۲ش.
[۹] ابوریحان بیرونی، الآثارالباقیه، ج۱، ص۲۸۱، به کوشش پرویز اذکایی، تهران، ۱۳۸۰ش.
ایرانیان روز پنجم این ماه را که ۵ روز پیش از سده بود، «نوسده» و یا «برسده» می‌گفتند. وی از دو جشن دیگر این ماه نیز یاد می‌کند: یکی «بادروز» (در روز بیست و دوم) که در آن روزگار، به ویژه در قم و نواحی آن برگذار می‌شد، و دیگری در روز سی‌ام که در اصفهان «آفریجگان» یا «آبریزگان» خوانده می‌شد. به نوشته بیرونی این جشن به یادبود بارندگی خاصی برگذار می‌شد که در روزگار پیروز، پادشاه ساسانی خشک‌سالی چندساله را پایان بخشید.
[۱۰] ابوریحان بیرونی، الآثارالباقیه، ج۱، ص۲۸۳، به کوشش پرویز اذکایی، تهران، ۱۳۸۰ش.
[۱۱] ابوریحان بیرونی، القانون مسعودی، ج۱، ص۲۶۰، حیدرآباد دکن، ۱۳۷۳ق/۱۹۵۴م.
[۱۲] حسن تقی‌زاده، گاه‌شماری در ایران قدیم، ج۱، ص۱۹۴-۱۹۵، تهران، ۱۳۱۶ش.


۳ - فهرست منابع


(۱) ابوریحان بیرونی، الآثارالباقیه، به کوشش پرویز اذکایی، تهران، ۱۳۸۰ش.
(۲) ابوریحان بیرونی، التفهیم، به کوشش جلال‌الدین همایی، تهران، ۱۳۵۲ش.
(۳) ابوریحان بیرونی، القانون مسعودی، حیدرآباد دکن، ۱۳۷۳ق/۱۹۵۴م.
(۴) حسن تقی‌زاده، گاه‌شماری در ایران قدیم، تهران، ۱۳۱۶ش.
(۵) جلال‌الدین همایی، حواشی و تعلیقات بر التفهیم.
(۶) Justi، F، Iranisches Namenbuch، Marburg، ۱۸۹۵.
(۷) Nyberg، H S، A Manual of Pahlavi، Wiesbaden، ۱۹۷۴.

۴ - پانویس

 
۱. ↑ Justi، F، Iranisches Namenbuch، Marburg، ۱۸۹۵، ج۱، ص۳۷۴.
۲. ↑ ابوریحان بیرونی، الآثارالباقیه، ج۱، ص۲۸۱، به کوشش پرویز اذکایی، تهران، ۱۳۸۰ش.
۳. ↑ Nyberg، H S، A Manual of Pahlavi، Wiesbaden، ۱۹۷۴، ج۲، ص۲۰۱.
۴. ↑ ابوریحان بیرونی، التفهیم، ج۱، ص۲۵۷، به کوشش جلال‌الدین همایی، تهران، ۱۳۵۲ش.
۵. ↑ جلال‌الدین همایی، حواشی و تعلیقات بر التفهیم، ج۱، ص۲۵۴- ۲۵۷.
۶. ↑ ابوریحان بیرونی، الآثارالباقیه، ج۱، ص۲۸۱-۲۸۲، به کوشش پرویز اذکایی، تهران، ۱۳۸۰ش.
۷. ↑ ابوریحان بیرونی، التفهیم، ج۱، ص۲۵۷-۲۵۸، به کوشش جلال‌الدین همایی، تهران، ۱۳۵۲ش.
۸. ↑ ابوریحان بیرونی، التفهیم، ج۱، ص۲۵۸، به کوشش جلال‌الدین همایی، تهران، ۱۳۵۲ش.
۹. ↑ ابوریحان بیرونی، الآثارالباقیه، ج۱، ص۲۸۱، به کوشش پرویز اذکایی، تهران، ۱۳۸۰ش.
۱۰. ↑ ابوریحان بیرونی، الآثارالباقیه، ج۱، ص۲۸۳، به کوشش پرویز اذکایی، تهران، ۱۳۸۰ش.
۱۱. ↑ ابوریحان بیرونی، القانون مسعودی، ج۱، ص۲۶۰، حیدرآباد دکن، ۱۳۷۳ق/۱۹۵۴م.
۱۲. ↑ حسن تقی‌زاده، گاه‌شماری در ایران قدیم، ج۱، ص۱۹۴-۱۹۵، تهران، ۱۳۱۶ش.


۵ - منبع


عسکر بهرامی، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «بهمن».    


رده‌های این صفحه : ماه‌های خورشیدی | مقالات دانشنامه بزرگ اسلامی




آخرین نظرات
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.