تطویلزائد بودن لفظ بدون فایده را تطویل گویند. ۱ - تعریف«تطویل» در لغت به معنای طولانی کردن سخن و کلام ، و در اصطلاح علم معانی و بیان، به معنای زائد بودن لفظ بر اصل مقصود است. ابن اثیر در تعریف اطناب و تطویل می‌گوید: اطناب، زائد بودن لفظ برای افاده فایده، و تطویل زائد بودن لفظ بدون فائده است. بنا بر این تعریف، می‌توان گفت در قرآن تطویل وجود ندارد. ۲ - تطویل در قرآنبرخی ادعا کرده‌اند در بعضی از آیات قرآن تطویل هست؛ در حالی که تطویل و اطاله با بلاغت قرآن سازگار نیست؛ مثلا گفته‌اند: در آیه ۲۳ سوره نساء که درصدد شمارش محارم است (حرمت علیکم امهاتکم وبناتکم واخواتکم وعماتکم وخالاتکم وبنات الاخ وبنات الاخت و…) تطویل وجود دارد. قاضی عبدالجبار در پاسخ گفته است: آیه در مقامی است که باید مطلب را خوب بیان کند و به گفتن یک یک آن موارد نیاز هست، و اصولا ایجاز باعث نارسایی می‌شود و در واقع کلام به مقتضای حال و مناسب با موضوع است؛ و این نه تنها اطاله مملّ نیست، بلکه باید گفت تفصیل کلام در این مورد بلیغ‌تر است. [۲]
بستانی، بطرس، محیط المحیط قاموس مطول للغة العربیة، ص۵۶۱.
۳ - پانویس
۴ - منبعفرهنگنامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «تطویل». |