اماله (فقه)وارد کردن دارو به روده بزرگ از راه مقعد را اماله می‌گویند که از آن به مناسبت در باب طهارت و صوم سخن رفته است. ۱ - اماله و طهارتتماس داشتن چیزی با عین نجس مانند خون در داخل بدن، موجب نجاست آن نمی شود. از این رو، اگر ابزار یا داروی اماله در داخل بدن با مدفوع تماس یابد و پس از بیرون آمدن، به نجاست آلوده نباشد، پاک است؛ امّا برخی در صورت علم به ملاقات آن با نجاست در داخل بدن، احتیاط را در اجتناب از آن دانسته اند. همچنین خروج داروی اماله، در صورتی که به نجاست آلوده نباشد، موجب بطلان وضو نیست. زیرا که ناقض، خارج‌شدن غائط است و فرض عدم خروج آن است. در تحریرالوسیله ضمن بیان این مطلب در باره حالت شک در این‌که چیز نجسی همراه با آن خارج شده است یا نه؟ آمده است: «وکذا لو شکّ فی خروج شی‌ء معه.» [۳]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیله، ج۱، ص۳۱، کتاب الطهارة، فصل فی موجبات الوضوء و غایاته، مسالة۲.
یعنی: و همچنین است (وضو باطل نمی‌شود) اگر در بیرون آمدن چیزی از غائط با آب اماله شک کند؛ و بر همین مبنا سنجیده می‌شود ابزار و آلات پزشکی که برای تشخیص، تکه‌برداری از روده و کلیه در جراحی و کولونوسکوپی و مانند آن مورداستفاده قرار می‌گیرد.۲ - اماله و صومبنابر قول گروهی، اماله با مایعات، روزه را باطل می کند؛ لیکن در روزه واجب معین، مانند روزه ماه رمضان در این که تنها قضای آن واجب می شود یا علاوه بر آن کفاره نیز بر عهده مکلف می آید، اختلاف است. مطابق تحریرالوسیله، اماله کردن به مایعات روزه را باطل می‌کند هرچند به‌خاطر مرض و مانند آن باشد. البته اگر از روی عمد باشد نه از روی فراموشی یا بدون قصد [۶]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیله، ج۱، ص۳۰۳، کتاب الصوم، القول فیما یجب الاجتناب عنه، مسالة ۱۸.
و درصورتی‌که با عمد و اختیار و بدون اکراه انجام گیرد، بنابر احتیاط (واجب) کفّاره واجب می‌شود.۲.۱ - اماله ضروری در روزهکسی که ناچار از تنقیه است «برای حفظ روزه، در شب تنقیه انجام دهید» بنابر قول به وجوب کفّاره، اگر اماله ضروری باشد کفّاره واجب نیست؛ بلکه تنها قضای روزه واجب است. ۲.۲ - اماله غیر ضروری در روزهاماله غیر ضروری با مایعات در روزه واجب معیّن و نیز قضای روزه ماه رمضان در بعد از ظهر، بنابر قول مشهور حرام است. [۱۰]
تکمیل مشارق الشموس، ص۳۴۳ـ۳۴۴.
۲.۳ - اماله با اشیای جامداماله با اشیای جامد به نظر بیشتر فقیهان بر روزه دار حرام نیست؛ هرچند کراهت دارد. در تحریرالوسیله آمده است: «اماله کردن با جامد، مانند شیاف اگر برای مداوا باشد، اشکالی ندارد. و اما داخل کردن تریاک و مانند آن به‌منظور استفاده غذایی و یا نعشه شدن، مورد اشکال است، پس احتیاط در اجتناب از آن ترک نشود. و همچنین هر چیزی که موجب تغذیه از این مجرا بشود، بلکه از غیر این مجرا مانند تزریق چیزی که غذائیّت دارد، البته تزریق چیزی که غذا نباشد، برای مداوا اشکالی ندارد، چنان که رسیدن دوا از راه جراحت به درون بدن اشکال ندارد.» ۳ - پانویس۴ - منبع• فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، ج۱، ص۶۷۷. • ساعدی، محمد، (مدرس حوزه و پژوهشگر) ، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی |