حامدبیسارانیحامد بیسارانی، ملقب به کاتب‌الاسرار، عارف و فقیه شافعی و شاعر کُرد است. ۱ - حیاتاو بین سالهای ۱۲۲۵ تا ۱۲۳۰ در روستای بیساران (در حوالی سنندج) یا در قریه کَکْلی‌آوا به دنیا آمد و پس از فراگیری مقدمات علوم دینی و ادبی نزد پدرش، ملاعلی، برای ادامه تحصیل به سنندج و دیگر شهرهای کردستان سفر کرد و اجازه تدریس گرفت. [۱]
عبدالکریم مدرس، علماؤنا فی خدمةالعلم و الدین، ج۱، ص۱۴۷ـ۱۴۸، چاپ محمدعلی قره‌داغی، بغداد ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
[۲]
بابا مردوخ روحانی، تاریخ مشاهیرکرد، ج۱، ص۴۵۰ـ۴۵۱، ج۱، تهران ۱۳۶۴ش.
حامد بیسارانی تحت ارشاد محمدصدیق نقشبندی، از خلفای خالدِ شهرزوری، به طریقت مجددیه نقشبندیه روی آورد و بعد از درگذشت وی به خدمت شیخ‌عثمان سراج‌الدین پیوست [۳]
حامد بیسارانی، ریاض‌المشتاقین، گ ۶ـ۸، نسخه عکسی کتابخانه بنیاد دایرةالمعارف اسلامی، ش ۳۴۵۶۶.
و پس از چندی سلوک، شیخ او را با لقب کاتب‌الاسرار، منشی مخصوص خود کرد. [۴]
عبدالکریم مدرس، علماؤنا فی خدمةالعلم و الدین، ج۱، ص۱۴۸، چاپ محمدعلی قره‌داغی، بغداد ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
[۵]
بابا مردوخ روحانی، تاریخ مشاهیرکرد، ج۱، ص۴۵۲، ج۱، تهران ۱۳۶۴ش.
شیخ عثمان در زمان اقامتش در خانقاه مولانا خالد (ح ۱۲۵۰ـ۱۲۶۰) در سلیمانیه، ملاحامد را به همراه داشت. [۶]
عبدالکریم مدرس، علماؤنا فی خدمةالعلم و الدین، ج۱، ص۱۴۸، چاپ محمدعلی قره‌داغی، بغداد ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
حامد بیسارانی، افزون بر استادش، از افکار خالد نقشبندی و شیخ‌احمد سرهندی، نیز تأثیر پذیرفته و به عرفان مولوی و ابن‌عربی توجهی ویژه داشته است. او پس از مرگ شیخ‌عثمان (۱۲۸۳)، در خدمت فرزندان وی باقی ماند تا اینکه، احتمالاً در ۱۳۱۲، در بیاره درگذشت. [۷]
عبدالکریم مدرس، علماؤنا فی خدمةالعلم و الدین، ج۱، ص۱۴۹، چاپ محمدعلی قره‌داغی، بغداد ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
حامد بیسارانی به استنساخ کتابها، [۸]
حامد بیسارانی، ریاض‌المشتاقین، گ ۲۴۱ـ۲۴۲، نسخه عکسی کتابخانه بنیاد دایرةالمعارف اسلامی، ش ۳۴۵۶۶.
[۹]
عبدالکریم مدرس، علماؤنا فی خدمةالعلم و الدین، ج۱، ص۱۴۸، چاپ محمدعلی قره‌داغی، بغداد ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
[۱۰]
عبدالحمید حیرت سجادی، شاعران کرد پارسی‌گوی، ج۱، ص۲۱۶، تهران ۱۳۷۵ش.
تدریس و وعظ می‌پرداخت و شعر هم می‌سرود. [۱۱]
حامد بیسارانی، ریاض‌المشتاقین، گ ۲۴۱ـ۲۴۲، نسخه عکسی کتابخانه بنیاد دایرةالمعارف اسلامی، ش ۳۴۵۶۶.
[۱۲]
عبدالکریم مدرس، علماؤنا فی خدمةالعلم و الدین، ج۱، ص۱۴۸ـ۱۴۹، چاپ محمدعلی قره‌داغی، بغداد ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
[۱۳]
بابا مردوخ روحانی، تاریخ مشاهیرکرد، ج۱، ص۴۲۶، ج۱، تهران ۱۳۶۴ش.
[۱۴]
بابا مردوخ روحانی، تاریخ مشاهیرکرد، ج۱، ص۴۵۱ـ۴۵۲، ج۱، تهران ۱۳۶۴ش.
۲ - آثارآثار او عبارت‌اند از: ۱) شرح مثنوی مولوی، در سه جلد، که آن را در ۱۲۸۱ به پایان برده و در آن از جواهرالاسرار و زواهر الانوار تاج‌الدین حسین خوارزمی تأثیر پذیرفته است. [۱۵]
عبدالکریم مدرس، علماؤنا فی خدمةالعلم و الدین، ج۱، ص۱۴۸، چاپ محمدعلی قره‌داغی، بغداد ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۲) ریاض المشتاقین، به فارسی، در مناقب مولانا خالد شهرزوری و شیخ‌عثمان سراج‌الدین و شیخ‌احمد سرهندی، مشتمل بر مقدمه و سه روضه و خاتمه. حامد بیسارانی این اثر را با اجازه شیخ‌عثمان نگاشته است. [۱۶]
حامد بیسارانی، ریاض‌المشتاقین، گ ۵، نسخه عکسی کتابخانه بنیاد دایرةالمعارف اسلامی، ش ۳۴۵۶۶.
۳) عقیده ایمان و اسلام، منظومه‌ای به کُردی اورامانی که عبدالکریم مدرّس آن را به کُردی سورانی ترجمه و منتشر کرده است. [۱۷]
عبدالکریم مدرس، علماؤنا فی خدمةالعلم و الدین، ج۱، ص۱۴۸، چاپ محمدعلی قره‌داغی، بغداد ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
[۱۸]
بابا مردوخ روحانی، تاریخ مشاهیرکرد، ج۱، ص۴۵۳، ج۱، تهران ۱۳۶۴ش.
۴) شرح منظومه ابن‌رسلان، به فارسی، در فقه و عقاید. ۵) حواشی بر منظومه گلشن راز شبستری، به فارسی. ۶) شرح منظومه الزبّدة، به فارسی، در فقه شافعی. ۷) شرح منظومه رَفْع الخفا فی شرح ذات الشفاء، اثر حاج سردشتی هزارمیردی، در سیرت پیامبر اکرم، به فارسی. [۱۹]
عبدالکریم مدرس، علماؤنا فی خدمةالعلم و الدین، ج۱، ص۱۴۸، چاپ محمدعلی قره‌داغی، بغداد ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
[۲۰]
بابا مردوخ روحانی، تاریخ مشاهیرکرد، ج۱، ص۴۵۳، ج۱، تهران ۱۳۶۴ش.
۳ - فهرست منابع(۱) حامد بیسارانی، ریاض‌المشتاقین، نسخه عکسی کتابخانه بنیاد دایرةالمعارف اسلامی، ش ۳۴۵۶۶. (۲) عبدالحمید حیرت سجادی، شاعران کرد پارسی‌گوی، تهران ۱۳۷۵ش. (۳) عبدالکریم مدرس، علماؤنا فی خدمةالعلم و الدین، چاپ محمدعلی قره‌داغی، بغداد ۱۴۰۳/۱۹۸۳. (۴) بابا مردوخ روحانی، تاریخ مشاهیرکرد، ج۱، تهران ۱۳۶۴ش. ۴ - پانویس
۵ - منبعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «حامدبیسارانی»، شماره۵۷۴۴. |