رمزنوعی کنایه ، دارای خفا را رمز گویند. ۱ - تعریفقدما کنایه را از نظر وضوح و خفا، قلت و کثرت وسائط و سرعت یا کندی انتقال از مکنی به، به مکنی عنه به « ایماء »، « تلویح » و «رمز» تقسیم کرده‌اند. در «رمز» معنا مبهم و فهمیدن آن غالبا غیرممکن است؛ مگر این که کسی معنای آن را به ما بگوید. وسائط در آن نیز خفی است؛ به طوری که می‌توان گفت اصلا نمی‌توانیم وسائط را دریابیم و در نتیجه، انتقال از معنای ظاهر به باطن دشوار و گاهی غیرممکن است. به هر حال فهم مکنی عنه، دیریاب است؛ لذا رمز را یک نشانه و یک لغت باید تلقی کنیم و معنای آن را بیاموزیم. در این باره عریض القفا به معنای کودن را مثال زده‌اند. عریض القفا یعنی کسی که پشت سرش پهن یا صاف باشد؛ اما دقیقا معلوم نیست چرا چنین امری را نشانه بلاهت می‌دانستند. شاید کودن را کسی می‌پنداشتند که به سر او می‌زنند و آن قدر به سر او زده‌اند که پشت سرش پهن و صاف شده است. ۲ - نمونه قرآنیاز قرآن نیز آیه شریفه (احل لکم لیلة الصیام الرفث الی نسآئکم) را مثال آورده‌اند، که «رفث» به معنای گفتار زشت و با فرض این که شرایط رمز را دارد کنایه از جماع آورده شده است. و در آیه شریفه (وقالوا لجلودهم لم شهدتم علینا) «جلودهم» کنایه از «فروجهم» و ممکن است رمز باشد. [۴]
معرفت، محمد هادی، ۱۳۰۹ -۱۳۸۵، التمهید فی علوم القرآن، ج۵، ص۳۳۴.
[۵]
بستانی، بطرس، ۱۸۹۸ - ۱۹۶۹، محیط المحیط قاموس مطول للغة العربیة، ص۳۵۰.
[۶]
حسینی، جعفر، ۱۳۲۳-، اسالیب البیان فی القرآن، ص۷۸۸.
۳ - پانویس
۴ - منبعفرهنگنامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «رمز». |