سوفسطائیسوفسطائی یکی از اصطلاحات به‌کار رفته در علم منطق بوده و به معنای اهل سفسطه و قیاس مغالطی شبیه برهان است. ۱ - واژهشناسیواژه سوفسطائی از کلمه یونانی «سوفیست» گرفته شده است. سوفیست در اصل به معنای حکیم و دانشور بوده است، اما از آنجا که گروهی از دانشمندانی که سوفیست خوانده می‌شدند در دوران معاصر با سقراط و پیش از آن به حقایق ثابت باور نداشتند، بلکه هیچ چیزی را قابل شناخت جزمی نمی‌دانستند، این واژه به تدریج معنای اصلی خود را از دست داد و به عنوان رمز و علامتی برای شیوع تفکر و استدلال مغالطه‌آمیز در آمد. لفظ سفسطی اشاره به نظریات و دیدگاه‌های مشترک سوفسطائیان بزرگ از قبیل: پروتاغوراس، گرگیاس، پرودیکوس، هیپایس و دیگران است. ۲ - اصطلاحشناسیدر اصطلاح منطق، سوفسطائی یعنی اهل سفسطه (مغالط، مغالطی) و کسی که در به کار بردن قیاس سفسطی مداومت می‌ورزد. [۲]
خوانساری، محمد، فرهنگ اصطلاحات منطقی، ص۱۲۷.
۲.۱ - دیدگاه خواجه طوسیخواجه طوسی در اساس الاقتباس می‌گوید: «پس متشبّه به برهانی را سوفسطائی خوانند، و صناعت او را سفسطه، و متشبه به جدلی را مشاغبی و صناعت او را مشاغبت و هر دو به این اعتبار که مناقضت وضع غیر کنند مغالط باشند». ۲.۲ - دیدگاه علامه طباطباییعلامه طباطبایی (رحمة‌الله‌علیه) در تعریف سوفسطایی می‌گوید: «سوفسطی کسی است که وجود هر گونه علمی را به طور کلی انکار می‌کند. اگر چه سوفسطی‌ها در ابتدای امر، واقعیت خارجی و ادعای علم به عدم واقعیت را بر زبان می‌رانند، اما پس از‌اندک توجهی در می‌یابند که این ادعا خود مستلزم واقعیت‌داشتن علم و عالم و کاشف بودن علم از عدم و جواز واقع، و امور دیگر است و لذا ناقض خودش می‌باشد، از این رو کلام خود را تصحیح کرده و مدعی می‌شوند که همه چیز مشکوک و مردود است و علم به هیچ واقعیتی امکان‌پذیر نیست. ادله‌ای نیز که سوفسطی اقامه می‌کند در حقیقت متوجه انکار علم به واقعیت است، نه انکار اصل واقعیت». ۳ - مستندات مقالهدر تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است: • خوانساری، محمد، فرهنگ اصطلاحات منطقی. • صلیبا، جمیل، فرهنگ فلسفی. • مصباح یزدی، محمدتقی، آموزش فلسفه. • خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس. ۴ - پانویس
۵ - منبعپایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «سوفسطائی»، تاریخ بازیابی۱۳۹۶/۱/۱۷. |