منطوقمنطوق، مقابل مفهوم بوده و به مدلول جمله ترکیبی تام گفته می شود. ۱ - در لغتو در لغت، به معنای هر چیزی است که با آن نطق می‌شود و به لفظ در می‌آید؛ یعنی هر آن چه که لفظ بر آن دلالت می‌کند، چه از مفاهیم افرادی باشد، مانند: ذات زید که فقط لفظ «زید» بر آن دلالت می‌کند، و چه از مفاهیم ترکیبی، مثل: نسبت قیام به زید که لفظ «زید قائم» بر آن دلالت می‌کند. ۲ - اصطلاح اصولیون«منطوق» در اصطلاح اصولیون، مدلول جمله ترکیبی تام است، زیرا مفهوم که مقابل آن است، به جمله‌های ترکیبی تام اختصاص دارد؛ پس مفاهیم افرادی و مدلول جمله‌های ترکیبی ناقص از این بحث خارج می‌باشد. ۳ - بدست آوردن منطوقبرای به دست آوردن منطوق از لفظ، علم به وضع و قراین ( عام و خاص ) لازم است؛ برای مثال، هنگامی که گفته می‌شود: «اکرم العالم»، با علم به این که صیغه امر برای وجوب وضع شده است، لزوم اکرام عالم به دست می‌آید و به کمک قرینه حکمت (که قرینه عام است) از آن اطلاق استفاده می‌شود. ۴ - نکته اولدر این که منطوق، فقط مدلول مطابقی را شامل می‌شود یا افزون بر آن، مدلول تضمنی را نیز در بر می‌گیرد، اختلاف است؛ برخی مانند مرحوم «خویی» مدلول تضمنی را جزء مدلول التزامی به شمار آورده و به همین سبب، منطوق را فقط شامل مدلول مطابقی می‌دانند، اما برخی دیگر، مفهوم را دربرگیرنده مدلول مطابقی و تضمنی، هر دو، می‌دانند و گروهی نیز به تفصیل روی آورده‌اند. ۵ - نکته دومدر این که منطوق از صفات مدلول است یا دلالت، اختلاف است؛ مشهور اصولی‌ها آن را از صفات مدلول، برخی مانند مرحوم «خویی» آن را از صفات دلالت، و برخی دیگر، مثل مرحوم امام خمینی آن را به یک لحاظ صفت مدلول، و به لحاظی دیگر صفت دلالت دانسته‌اند. [۴]
مناهج الاصولیین، حسن، خلیفه بابکر، ص (۷۰-۶۰).
[۵]
تحریرات فی الاصول، خمینی، مصطفی، ج۲، ص۳۵۹.
۶ - پانویس
۷ - منبعفرهنگنامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۸۰۷، برگرفته از مقاله «منطوق». |