احمد یکم
احمد یکم، (۹ می ۱۵۸۸ یا ۱۸ آوریل ۱۵۹۰–۲۲ نوامبر ۱۶۱۷) چهاردهمین سلطان عثمانی بود. احمد یکم پس از درگذشت پدرش محمد سوم در ۲۲ دسامبر ۱۶۰۳ میلادی به حکومت رسید و تا هنگام مرگش در ۲۲ نوامبر ۱۶۱۷ میلادی سلطنت داشت.
سلطان احمد با وجود سن کم، از سلاطین بزرگ عثمانی شمرده می‌شود. او سلطانی سازنده وصف می‌شود که به ساختن بناها و مسجدها همّت می‌گماشت که مشهورترین آنها، مسجدی در استانبول است که به نام خودش شهرت یافته که از نمادهای هنر معماری اسلامی می‌باشد. همچنین به بازسازی بناهای زیارتگاه‌ها پرداخت، مانند بهکرد بنای کعبه، تجدید بنای زادگاه فاطمه زهرا. او همچنین مبالغ بسیاری به حجاز برای انفاق بر مستمندان می‌فرستاد. سلطان احمد حامی علم و علما نیز وصف شده‌است، او را «دوستدار اهل بیت» و «متمسک به سنت و تقوا» نیز نامیده‌اند. احمد یکم در امور سیاسی نیز، شدید رفتار بوده‌است. او همچنین به سوارکاری و پرتاب نیزه علاقه داشته‌است. به ادبیات نیز پرداخت و خود شاعری بود که به زبان‌های ترکی و عربی سرود.
| احمد یکم | |
|---|---|
| سلطان امپراتوری عثمانی خادم الحرمین الشریفین خلیفه مسلمین امیرالمؤمنین | |
| چهاردهمین سلطان عثمانی | |
| سلطنت | ۲۲ دسامبر ۱۶۰۳ – ۲۲ نوامبر ۱۶۱۷ |
| پیشین | محمد سوم |
| جانشین | مصطفی یکم |
| زاده | ۹ می ۱۵۸۸ مانیسا، امپراتوری عثمانی |
| درگذشته | ۲۲ نوامبر ۱۶۱۷ (۲۹ سال) کاخ توپقاپی، استانبول، امپراتوری عثمانی |
| آرامگاه | مسجد آبی، استانبول |
| همسران | ماه‌پیکر سلطان ماه‌فیروز سلطان |
| فرزند(ان) | عثمان دوم شاهزاده محمد مراد چهارم شاهزاده بایزید شاهزاده قاسم ابراهیم یکم |
| خاندان | خاندان عثمانی |
| پدر | محمد سوم |
| مادر | خندان سلطان |
| دین و مذهب | اسلام |
| طغرا | |
احمد اول با شاه عباس عهدنامه صلح بست و سلطه صفویان را بر آذربایجان و قفقاز به رسمیت شناخت. احمد اول همچنین نبرد با نیروهای هابسبورگ را پایان داد و در معاهده زیتواتوروک خراجگزاری اتریش به دولت عثمانی را لغو کرد. احمد اول از محمدآقا شاگرد معمار سنان خواست که مسجدی در مقابل مسجد ایاصوفیه در استانبول بنا کند؛ این مسجد امروزه به مسجد سلطان احمد معروف است. احمد اول در سال ۱۶۱۷ در اثر ابتلا به بیماری تیفوس درگذشت.
خندان سلطان مادر احمد یکم تلاش می‌کرد در امور او دخالت کند و بر تصمیمات او اثرگذار باشد، به ویژه مایل بود ارتباطات و رفتار شاه را کنترل کند. احمد یکم در اوایل پادشاهی خود، تحکم و قدرت از خود نشان داد اما اعتبار آن در معاهده زیتواتوروک که در سال ۱۶۰۶ امضا شد، لکه دار شد و به موجب آن خراج سالانه آرشیدوک‌نشین اتریش لغو شد. در زمان پادشاهی احمد یکم پس از شکست سخت او در جنگ عثمانی و صفوی (۱۸۱۸–۱۶۰۳) از شاه عباس بزرگ، مناطقی که به‌طور موقت در جنگ عثمانی-صفویه (۱۵۷۸–۱۵۹۰) ضمیمه خاک عثمانی شده بودند مثل گرجستان، آذربایجان و سایر مناطق وسیع قفقاز، به موجب عهدنامه نصوح پاشا (۱۶۱۲ میلادی) به ایران واگذار شدند. پس از آن مرزهای جدید بر اساس همان خطی که در صلح آماسیه در سال ۱۵۵۵ تأیید شده بود، ترسیم شد.
نبرد با شاه عباس یکم
جنگ عثمانی و صفوی اندکی پیش از مرگ پدر احمد یکم (محمد سوم) آغاز شده بود. احمد یکم پس از به تخت نشستن، زاده یوسف سنان پاشا را به عنوان رهبر سپاه شرق منصوب کرد. ارتش عثمانی در ۱۵ ژوئن ۱۶۰۴ از قسطنطنیه حرکت کرد اما خیلی دیر شده بود، و زمانی که در ۸ نوامبر ۱۶۰۴ به جبهه شرقی رسید، ارتش صفوی ایروان را تصرف کرد و وارد ایالت قارص شد و فقط قوای عثمانی می‌توانست در آخالتسیخه آنها را متوقف کند. با وجود مساعد بودن شرایط، یوسف سینان پاشا تصمیم گرفت برای زمستان در وان بماند، اما پس از آن به ارزروم لشکر کشید تا از حمله صفویان جلوگیری کند. این امر باعث ناآرامی در سپاه عثمانی شد و آن سال عملاً برای عثمانی‌ها هدر رفت و بی‌نتیجه ماند.
در سال ۱۶۰۵، یوسف سیان پاشا برای تصرف تبریز لشکرکشی کرد، اما ارتش توسط کوسه صفر پاشا، بیگلربیگی ارزروم، تضعیف شد و به‌طور جداگانه و بدون راهبری از سینان پاشا به سمت صفویان لشکر کشید و در نتیجه توسط لشکر صفویان اسیر شد. ارتش عثمانی در نبرد ارومیه شکست خورد و مجبور شد ابتدا به وان و سپس به دیاربکر فرار کند. سینان پاشا، جانبولات اوغلو حسین پاشا، بیگلربیگی حلب که برای کمک آمده بود، به بهانه اینکه خیلی دیر آمده‌است را اعدام کرد. این کار باعث شورش در سپاه شد. در این شورش سنان پاشا کشته شد و قوای صفوی توانست گنجه، شیروان و شماخی را در آذربایجان تصرف کند.
خانواده
همسران
- ماه‌پیکر سلطان، خاصگی سلطان احمد یکم و والده مراد چهارم و ابراهیم یکم و عاتیکه سلطان بود.
پسران
- عثمان دوم (تولد ۳/۴ نوامبر ۱۶۰۴ استانبول – اعدام ۲۰ می ۱۶۲۲ استانبول، در مقبره احمد اول در مسجد آبی دفن شد) پسر ماه‌فیروز سلطان
- شاهزاده محمد (تولد اوایل ۱۶۰۵ استانبول – اعدام ۱۰ ژانویه ۱۶۲۱ استانبول، در مقبره احمد اول در مسجد آبی دفن شد) پسر ماه‌پیکر سلطان
- مراد چهارم (تولد ۲۶ ژوئن ۱۶۱۱/۱۲ استانبول – مرگ ۸ فوریه ۱۶۴۰ استانبول، در مقبره احمد اول در مسجد آبی دفن شد) پسر ماه‌پیکر سلطان
- شاهزاده بایزید (تولد ۱ دسامبر ۱۶۱۲ استانبول – اعدام ۲۷ ژوئیه ۱۶۳۵ استانبول، در مقبره احمد اول در مسجد آبی دفن شد) پسر ماه‌فیروز سلطان
- شاهزاده قاسم (تولد حدود ۱۶۱۳ استانبول – اعدام ۱۷ فوریه ۱۶۳۸ استانبول، در مقبره محمد سوم در ایاصوفیا دفن شد) پسر ماه‌پیکر سلطان
- شاهزاده سلیمان (تولد حدود ۱۶۱۵ استانبول – اعدام ۲۷ ژوئیه ۱۶۳۵ استانبول، در مقبره احمد اول در مسجد آبی دفن شد) پسر ماه‌فیروز سلطان
- ابراهیم یکم (تولد ۵ نوامبر ۱۶۱۵ استانبول – اعدام ۱۸ اوت ۱۶۴۸ استانبول، در مقبره مصطفی اول در ایا صوفیا دفن شد) پسر ماه‌پیکر سلطان
دختران
- گوهرخان سلطان، (تولد ۱۶۰۵ استانبول – مرگ ۱۶۶۰ استانبول در مقبره احمد اول در مسجد آبی دفن شد) دختر ماه‌پیکر سلطان
- عایشه سلطان، (تولد حدود ۱۶۰۷ استانبول – مرگ ۱۶۵۸ استانبول در مقبره احمد اول در مسجد آبی دفن شد) دختر ماه‌پیکر سلطان
- خانزاده سلطان، (تولد ۱۶۰۸/۰۹ استانبول – مرگ ۲۱ سپتامبر ۱۶۵۰ استانبول در مقبره ابراهیم یکم در ایاصوفیا دفن شد) دختر ماه‌پیکر سلطان
- فاطمه سلطان، (تولد حدود ۱۶۱۰ استانبول – مرگ ۱۶۷۰ استانبول در مقبره احمد اول در مسجد آبی دفن شد) دختر ماه‌پیکر سلطان
- عاتکه سلطان، (تولد حدود ۱۶۱۳ استانبول – مرگ ۱۶۷۲ استانبول در مقبره ابراهیم اول در ایا صوفیا دفن شد).
- عابده سلطان، (تولد ۱۶۱۷ استانبول – مرگ بعد از ۱۶۴۸ استانبول در مقبره احمد اول در مسجد آبی دفن شد)
نگارخانه
عکس تاریخی ازمسجد سلطان احمد، این مسجد طی سالهای ۱۶۰۹ تا ۱۶۱۹ به دستور سلطان احمد اول در استانبول ساخته شد.
منابع
- ↑ فروخ، عمر (۱۹۸۶). معالم الأدب العربی فی العصر الحدیث. ج. ۲. بیروت: دارالعلم للملایین. ص. ۳۲۹–۳۳۰.
- ↑ Ga ́bor A ́goston,Bruce Alan Masters Encyclopedia of the Ottoman Empire pp 23 Infobase Publishing, 1 jan. 2009 شابک ۱۴۳۸۱۱۰۲۵۱
- ↑ "Ahmed I" (PDF). İslam Ansiklopedisi. Vol. 1. Türk Diyanet Vakfı. 1989. pp. 30–33. Archived (PDF) from the original on 2022-10-09.
- شاو استانفورد (۱۳۷۰)، تاریخ امپراتوری عثمانی، ترجمهٔ محمود رمضان‌زاده، مشهد: آستان قدس رضوی