امپراتوری درانی

پس از مرگ نادرشاه، شاه ایران، در ۱۱۲۶ش/۱۷۴۷ میلادی، یکی از سرداران او، یعنی احمدشاه ابدالی، بر منطقه قندهار چیره شد و پس از مدت کوتاهی غزنی و کابل را نیز فتح کرد. دو سال بعد، او گورکانیان هند را مجبور کرد تا از سرزمینی که امروزه با نام پاکستان شناخته می‌شود عقب‌نشینی کنند و این مناطق را به امپراتوری خود ضمیمه کرد. احمدشاه سپس رو به غرب نهاد و بر هرات و مشهد که در اختیار شاهرخ افشار بود، چیره شد. او سپس ارتشی را به سمت شمال هندوکش، مناطق بدخشان و باختر (بلخ) فرستاد و در مدت کوتاهی، بیشتر قبایل آن منطقه وفاداری خود را به وی اعلام کردند. احمدشاه چهار مرتبه به هند حمله کرد و کشمیر و پنجاب را فتح نمود. او در سال ۱۷۵۷ وارد دهلی شد و آن را غارت کرد. وی به گورکانیان هند اجازه داد که تا زمانی که ادعایی پنجاب، سند و کشمیر نداشته باشند، به حکومت بر قلمروی باقی‌مانده‌شان ادامه دهند. پس از مرگ احمدشاه در ۱۱۵۱ش/۱۷۷۲م، تیمورشاه، پسر او، کابل را به پایتخت جدید دولت خود تبدیل نمود، درحالی که پیشاور به پایتخت زمستانی بدل شد.

احمدشاه خردمندانه، اساس یک امپراتوری بزرگ را نهاد. هنگام در گذشت او متصرفاتش از غرب خراسان تا سرهند و از آمو تا دریای هند گسترش داشت و این همه را یا با انعقاد پیمان به‌دست آورده بود یا عملاً (با زور شمشیر) تصرف کرده بود. به‌راستی اگر شاهی در آسیا سزاوار احترام ملت خویش باشد، جز احمدشاه کس دیگری نیست.

— الفنستون

پسر دوم و جانشین احمدشاه، یعنی تیمورشاه، پایتخت خود را از قندهار به کابل انتقال داد و مدت بیست سال از (۱۱۸۷ هجری قمری (۱۷۷۳ میلادی)-۱۲۰۸ هجری قمری(۱۷۹۳ میلادی)) بر قلمرو وسیع اما نا مطمئن حکم می‌راند. تیمور شاه بیست و سه پسر داشت اما نتوانست برای خویش جانشین تعین کند.

طی بیست و پنج سال فرزندان تیمورشاه مشغول توطئه و تحریک برای دست یافتن به حکومت کابل بودند و قلمرو این حکومت هم به مرور زمان از هم می‌پاشید. در این مدت از میان پسران تیمور شاه، زمان، محمود و شجاع، هر کدام برای چند صباحی و یکی از ایشان دو بار به حکومت رسیدند، و هریک از اینان نیز بزودی قربانی توطئه‌های خانوادگی گردیدند.

بعد از اینکه این برادران رئیس طایفه‌ای محمدزایی را به قتل رساندند و پسر بزرگ وی فتح محمدخان (وزیر فتح خان) را کور کردند، این طایفه علیه سدوزایی‌ها شورش کرد، و در سال ۱۲۳۳ هجری قمری (۱۸۱۸ میلادی) دوست محمدخان، جوانترین پسر رئیس طایفه محمد زایی، حاکم سدوزایی را در حوالی کابل شکست داد. دراین روزها از قلمرو وسیع سدوزایی چیز چندانی باقی نمانده بود. بلخ دعوی استقلال می‌کرد، مرو و کوشک به تصرف روسیه تزاری درآمده بود، رانجیت سینگه والی ایالت پنجاب نیز اعلان حکومت نمود. انگلیس‌ها بر بلوچستان دست انداخته بودند و سند نیز در مقابل حکومت افغان‌ها تمکین نمی‌کرد.

• جدایی ولایت خراسان از افغانستان