خانقین
| خانقین | |
|---|---|
| اطلاعات کلی | |
| نام رسمی : | خانقین |
| کشور : | عراق 
|
| استان : | |
| شهرستان : | خانقین |
| نام محلی : | خانه‌قین |
| نام‌های قدیمی : | دو خانگ (دوران ساسانی) |
| مردم | |
| جمعیت | ۶۰۸۰۰ |
| مذهب: | سنی، شیعه، یارسان |
| جغرافیای طبیعی | |
| ارتفاع از سطح دریا : | ۱۸۱ متر |
خانَقین یا خانقی (به انگلیسی: Khanaqin) از شهرهای پرجمعیت استان دیاله در عراق در نزدیکی مرز ایران است، اکثریت مردم خانقین کُرد هستند و به زبان کُردی جنوبی لهجه کلهُری تکلم می‌کنند[۱] این شهر پیوندهای عمیقی از نظر فرهنگی و گویش با شهرهای مرزی استان کرمانشاه (همچون قصر شیرین، سر پل ذهاب، گیلانغرب، اسلام‌آباد غرب) و استان ایلام مانند ایوان ،سرابله و ملکشاهی دارد. بسیاری از مردم این شهرها دارای نسبت خویشاوندی با یکدیگر هستند.
وجه تسمیه
نام شهر خانقین در گویش مردم بومی خانَقی (خانه‌قی) گفته می‌شود. محمد محمدی ملایری بر این باور است که نام خانقین در فارسی میانه دوخانَگ (دوخانه) بوده که پس از اسلام به آن شکل عربی داده و به‌جای واژه فارسی دو، پسوند عربی ین را به آن افزودند.
پیشینه
شهر خانقین در ۱۵۵ کیلومتری شمال شرقی بعقوبه، مرکز استان دیاله واقع شده‌است و در گذشته به راه خراسان معروف بود. خانقین در در دوران آشوری‌ها و اکدی‌ها راه بازرگانی دولت بوده و از آنجا به عنوان محلی برای استراحت بازرگانان ایرانی و هندی استفاده می‌شد که رهسپار آنجا می‌شدند. همچنین جاده ابریشم پس از گذر از کرمانشاه و قصرشیرین از این شهر نیز می‌گذشته‌است.
حمداله مستوفی در تاریخ ۷۴۰ ه۰ق خانقین را همراه با قصرشیرین و حلوان از بلاد عرب ذکر می‌کند شهر خانقین امروزه به عنوان یکی از مناطق مورد بحث و جدال میان دولت مرکزی عراق و دولت سرزمین کردستان عراق به‌شمار می‌آید و ادارات دولتی این شهر بعد از سقوط رژیم سابق عراق در سال ۲۰۰۳ توسط دولت اقلیم کردستان عراق اداره می‌شود.
در زمان صدام حسین و در پی سیاست عربی‌سازی او، شمار زیادی از مردم خانقین و روستاهای آن به جنوب عراق منتقل شدند و محله‌هایی عرب‌نشین از کوچیدگان عرب در خانقین درست شد. برای نمونه: محله «شعله» در ارکوازی، «۷ نیسان» در کاریز، الاشتراکیة در ملک‌شاه، «آبو عبیدة ابن الجراح» در عالی‌آبه، کویخا زوراب و «التآمیم» در توله‌فروش. در هر محله ۱۰۰ تا ۱۵۰ خانوار عرب مستقر شدند.
مراکز آموزش عالی
در حال حاضر دو مرکز آموزش عالی در خانقین فعالیت می‌کند:
- دانشکدهٔ هنر (ادبیات)، وابسته به دانشگاه بغداد، ۲۰۰۴. وبسایت
- مؤسسهٔ آموزش تربیت بدنی خانقین، ۲۰۰۴. دربارۀ مؤسسه
پل الون
پل الون در مرکز شهر خانقین و بر روی رودخانه الوند واقع است که از کوه‌های دالاهو در کرمانشاه سرچشمه گرفته و پس از گذر از سرپل ذهاب و قصرشیرین وارد استان دیاله در بخش کردنشین عراق می‌شود و نام رودخانه دیاله به خود می‌گیرد. ساسانیان در آن دوران به علت سیلاب‌های شدید این پل را که از ۲۴ پایه تشکیل شده‌است بنیاد کردند و تا دوران یاقوت حموی نیز این پل پابرجا بوده‌است. این پل در دوران ساسانی‌ها بدین شیوه کنونی نبوده، بلکه پهنای این پل ۱۵۰ متر و ارتفاع آن از سطح زمین ۶ متر بوده‌است.
بر پایهٔ منابع تاریخی برای نخستین بار پل اَلوَن ۱۶۰۰ سال پیش در شهر خانقین ساخته شد و بعد از تخریب آن بار دیگر در سال ۱۸۶۰ توسط خواهر محمدعلی میرزای دولتشاه، والی سابق کرمانشاه مرمت و بازسازی شد. وی در سال ۱۸۵۵ برای زیارت اماکن مقدس شیعیان در کربلا و نجف اشرف راهی خانقین شد، اما در آن سال با سیلاب سختی مواجه شده و تصمیم می‌گیرد هزینه سفر خود را به علاوهٔ هزینه‌ای بیشتر برای ساخت پلی در خانقین صرف کند. وی شماری معمار اصفهانی را با خود به خانقین آورد و با استفاده از چوب گردوی واردشده از کرمانشاه این پل ساخته شد.
منابع
- ^ سایت http://www.khanaqin.com/ بایگانی‌شده در ۲۰۰۷-۱۰-۰۲ توسط Wayback Machine و نسخه‌های انگلیسی و عربی
- ↑ دانشنامه اسلام:خانقین
- ↑ سایر فرق> غلات (اهل حق)
- ↑ کریم احمد، فاضل (ماموستا جعفر). ۲۰۱۷. تاریخ خانقی، سلیمانیه: بنیاد فرهنگی جمال عرفان.
- ↑ «https://web.archive.org/web/20200317100540/http://bot.gov.krd/farsi/garmian-administration/khaniqin».
- ↑ «http://www.shiitestudies.com/article_19301.html».
- ↑ «https://rch.ac.ir/article/Details?id=11157».
- ↑ «https://lastsecond.ir/reviews/39143-خانقین».
- ↑ «https://rch.ac.ir/article/Details/8379».
- ↑ «https://www.alaedin.travel/travelguide/iraq/khanaqin». https://www.alaedin.travel/travelguide/iraq/khanaqin.
- ↑ محمدی ملایری، محمد: فرهنگ ایران در دوران انتقال از عصر ساسانی به عصر اسلامی، جلد دوم: دل ایرانشهر، تهران، انتشارات توس ۱۳۷۵.
- ↑ پل الون هدیه یک دختر قاجاری به شهر خانقین. در: آکانیوز. بازدید: سپتامبر ۲۰۰۹.
- ↑ وبگاه خانقین (به کردی سورانی). بازدید: سپتامبر ۲۰۰۹.