خانه گنجه‌ای‌زاده

تاریخ ساخت خانه گنجه‌ای زاده به پایان دوره قاجار بازمی‌گردد، اگر چه زیرزمین‌های ویژه دوره پهلوی رنگ و بوی معماری عصر پهلوی را به آن بخشیده‌است. این بنای تاریخی بخشی از دانشکده معماری دانشگاه هنر اسلامی تبریز می باشد.

خانه گنجه‌ای‌زاده دارای آمیزه‌ای از سبک‌های معماری دوره قاجار و پهلوی است. این خانه سه هزار مترمربع مساحت دارد و اعیانی آن در سه طبقه از اتاق‌هایی در یک ردیف بدون اندرونی و بیرونی تشکیل شده‌است. کاربست زاویه‌های تیز در ساخت خانه گنجه‌ای‌زاده و پنجره‌های مستطیل شکل بدون خمیدگی در ساختمان این بنا نشانه آشنا بر آغاز معماری مدرن و فاصله گرفتن از معماری سنتی ایرانی در تبریز است.

این بنا در برگیرنده دو بخش است. بخش خاوری آن در دوره قاجار و بخش باختری که در آغازین سالهای دوره پهلوی به ساختمان پیشین افزوده شده‌است. نمای شرقی رو به جنوب ساخته شده‌است. هسته اصلی این ساختمان اتاق طنبی (نشیمن) است که در دو سوی آن راهروهای ورودی و در کناره‌های آن اتاق‌های گوشوار جای گرفته‌است. از پیش‌آمدگی اتاق‌های گوشوار به عنوان ایوان ستون‌داری بکار رفته‌است. ایوان دربردارنده پنج دهنه است که با قوس‌های نیم دایره پوشش داده شده‌است. در بخش شمالی طنبی نیز ایوانی با سه دهنه وجود داشته که رو به حیاط اندرونی بوده‌است. حیاط اندرونی شمالی از بین رفته و سمت شمالی طنبی را دیوار کشیده‌اند. این بخش ساختمان در سه طبقه ساخته شده‌است. در زیر اتاق طنبی حوضخانه قرار دارد.

بخش غربی مجموعه مربوط به دوره پهلوی نخست است و ورودی آن شرقی به غربی است و هر بال راهرو سه اتاق و روی هم رفته دارای شش اتاق است. این بخش نیز در سه طبقه شامل زیرزمین، همکف و طبقه اول ساخته شده‌است. این خانه ایوان ستونداری در بخش خاوری دارد. ازاره هر دو بخش از بنا با سنگ‌های اسپراخون حفاظت و تزئین شده و نماهای خارجی و زیرزمین‌ها آجری است. مصالح به کار رفته در ساختمان سنگ، آجر، گچ، آهک و چوب است. پلان‌های معماری، پیوند دو بخش مجموعه، ایوان‌ها، راه پله‌های دو سویه و کاربرد بهینه آجر از ویژگی‌های آشکار این ساختمان است..

• فهرست آثار ملی ایران
• سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری