خرس
خرس‌ها پستاندارانی از خانواده خرسان (Ursidae) هستند که به زیرراسته سگ‌سانیان تعلق دارند. هرچند فقط هشت گونه خرس وجود دارد؛ اما پراکنش جغرافیایی وسیعی دارند و در زیستگاه‌های متنوعی از قطب شمال گرفته تا برخی نقاط نیمکره جنوبی سکونت دارند. خرس‌ها در قاره‌های آمریکای شمالی، آمریکای جنوبی، اروپا و آسیا دارای پراکندگی هستند. آن‌ها ممکن است در روز یا شب‌ها فعالیت داشته باشند و تقریباً در اکثر مواقع به استثنای زمان تولید مثل و هنگام نگهداری از توله‌ها زندگی انفرادی دارند. خرس‌ها معمولاً حفره‌ها و غارها را به‌عنوان پناهگاه انتخاب کرده و عموماً در فصل سرد به خواب زمستانی می‌روند. خواب زمستانی خرس‌ها ممکن است تا صد روز به درازا بیانجامد.
| خرس محدودهٔ زمانی: ائوسن پسین - اکنون
| |
|---|---|
| گونه‌های مختلف خرس | |
رده‌بندی علمی 
| |
| فرمانرو: | جانوران |
| شاخه: | طنابداران |
| رده: | پستانداران |
| راسته: | گوشت‌خوارسانان |
| فروراسته: | Arctoidea |
| تیره: | Ursidae گتهلف فیشر فن والدهایم، ۱۸۱۷ |
| سرده نماد | |
| خرس (سرده) لینه، ۱۷۵۸
| |
| زیرخانواده‌ها | |
|
| |
ویژگی‌های رایج خرس‌های امروزی شامل جثه‌های بزرگ با پاهای تنومند، پوزه‌های بلند، گوش‌های گرد کوچک، موهای انبوه، پنجه‌های کف‌رو با پنج چنگال غیرقابل انقباض و دُم کوتاه است. در حالی‌که خرس قطبی بیشتر گوشت‌خوار است و پاندا تقریباً به‌طور کامل از بامبو تغذیه می‌کند، شش گونهٔ باقی‌مانده، همه‌چیزخوار با رژیم‌های غذایی متنوع هستند. این جانوران، علی‌رغم جثهٔ بزرگ و سنگین، عموماً دوندگان، کوهنوردان و شناگران ماهری هستند.
طبقه‌بندی
گونه‌های کنونی خرس‌ها، عبارت‌اند از:
تصویر دسته‌نما ارائه شده از گوشت‌خوارسانان و جایگاه خرس‌ها در میان آن‌ها، با استفاده از تکنیک‌های فیلوژنتیک مولکولی در سال ۲۰۰۵
| گوشت‌خوارسانان |
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
ویژگی‌ها
اندازه
خرس‌ها بزرگ‌ترین گوشتخواران خشکی‌زی هستند و بزرگ‌ترین آن‌ها خرس قطبی است. خرس قطبی نر بالغ بین ۲/۴ تا ۳ متر طول و بین ۳۵۰ تا ۷۰۰ کیلوگرم وزن دارد و کوچک‌ترین گونه، خرس‌های آفتاب هستند که طولی بین ۱ تا ۱٫۴ متر و وزنی بین ۲۵ تا ۶۵ کیلوگرم دارند. در دوران پیشاتاریخ نیز گونه‌ای خرس موسوم به خرس‌دد در قاره آمریکا می‌زیسته که طولی معادل ۳٫۴ متر و وزنی در حدود ۱۴۰۰ کیلوگرم داشته و امروزه این خرس منقرض شده‌است. وزن خرس‌ها در فصول مختلف سال متغیر است و آن‌ها معمولاً در پایان فصل سرد، به‌دلیل مصرف ذخایر چربی در بدن، دچار کاهش وزن می‌شوند. خرس‌ها دارای دودیسی جنسی بوده و نرها اندازهٔ بزرگ‌تری دارند. این تفاوت اندازه در گونه‌های بزرگ‌تر خرس‌ها مشهودتر است.
آناتومی
خرس‌ها جثه‌ای بزرگ، پاهای کلفت، دم کوتاه، موهای زبر و پوزه دراز دارند. هر کدام از دست‌ها و پاهایشان دارای پنج انگشت است که قابلیت جمع شدن ندارد و از لحاظ حرکتی، کف‌رو هستند. خرس‌ها در مقایسه با سایر گوشتخواران بزرگ، دارای سرعت کمتری هستند اما توانایی فیزیکی و استقامت بیشتری دارند. دست و پای آن‌ها کوتاه و ناحیهٔ لگن خاصره و کتف و سایر استخوان‌ها، قطور و مستحکم است. دست و پاها برای بالا رفتن از درخت و شکافتن خانه موریانه و کندوی عسل و جابجایی سنگ‌ها و کندن ریشه گیاهان و گرفتن طعمه، تکامل پیدا کرده‌است. راه رفتن خرس‌ها نیز با راه رفتن بسیاری از گوشتخواران تفاوت دارد و خرس‌ها، جانورانی کف‌رو هستند. آن‌ها می‌توانند با سرعت ۵۵ کیلومتر در ساعت بدوند. خرس‌ها همچنین می‌توانند مثل انسان بر روی پاهای عقبی خود بلند شده و بایستند.
تغذیه و گوارش
خرس قطبی عمدتاً گوشت‌خوار است و خرس پاندا تقریباً به‌طور خاص از گیاه بامبو تغذیه می‌کند اما شش گونه دیگر خرس همه‌چیزخوارند.
در خرس‌ها دندان‌ها همچنان بزرگ هستند اما کاربرد کمتری دارند و خرس‌ها از آن به عنوان ابزاری برای دفاع نیز استفاده می‌کنند. دندان آسیای خرس بر خلاف اکثر گوشتخواران، مسطح و پهن است تا بتواند غذاهای گیاهی را خرد کرده و بجود. دستگاه گوارش خرس‌ها مشابه سایر گوشتخواران، کوتاه است. معده خرس‌ها، ساختار ساده‌ای دارد و فاقد سکوم هستند. حتی پانداها که کاملاً گیاه‌خوار هستند، سیستم گوارشی شبیه گوشتخواران دارند و هضم سلولز در معدهٔ پاندا توسط میکروب‌ها انجام می‌شود. خرس‌ها در اکثر ساعات روز جهت ذخیرهٔ هرچه بیشتر مواد غذایی، در حال تغذیه هستند. برای مثال، پانداها بین ۱۲ تا ۱۵ ساعت در هر شبانه‌روز در حال تغذیه هستند. خرس‌ها پس از خوردن میوه، دانه‌اش را کیلومترها دور از گیاهِ مادر می‌اندازند و به این ترتیب به دانه‌افشانی گیاهان کمک می‌کنند.
پوشش بدن
خز در خرس‌ها بلند و ضخیم است. پوشش آن‌ها بسته به نوع گونه و زیرگونه، می‌تواند به رنگ‌های متفاوتی از جمله سفید، کرم، تمام‌سیاه، تمام‌قهوه‌ای یا دارای الگوهای سیاه و سفید در پانداها باشد. کف دست و پای خرس‌ها نیز برای حفاظت بیشتر، دارای لایه‌ای ضخیم و متراکم از خز است.
حواس
حس بویایی در خرس‌ها بسیار قوی است و بویایی آن‌ها قوی‌تر از سگ و بسیاری از پستانداران دیگر است. بویایی، مهم‌ترین حس در چرخهٔ زندگی خرس‌هاست و آن‌ها برای یافتن غذا، ارسال پیام به سایر خرس‌ها، تعیین قلمرو، یافتن رقبا و همچین برای جفت‌یابی، به حس بویایی وابسته‌اند. خرس‌ها همچنین بر خلاف بسیاری از گوشتخواران، قادر به دید رنگی هستند.
پراکندگی و زیستگاه
خرس‌ها در حال حاضر در ۶۰ کشور زندگی می‌کنند و اغلب در نیمکره شمالی و در قاره‌های آسیا، اروپا و آمریکای شمالی تراکم بیشتری دارند. خرس عینکی یا «خرس آند» یک استثنا بوده و فقط در نیمکره جنوبی و در اطراف رشته کوه‌های آند در آمریکای جنوبی یافت می‌شود. خرس آفتاب گونه‌ای خرس است که در جنوب شرقی آسیا و در هر دو نیمکره زیست می‌کند و خرس اطلس به‌عنوان زیرگونه‌ای از خرس قهوه‌ای در شمال آفریقا پراکندگی داشته و در دهه ۱۸۷۰ میلادی، منقرض شده‌است.
خرس قهوه‌ای بیشترین پراکندگی جغرافیایی را در میان خرس‌ها دارد به‌طوری که از غرب اروپا تا شرق آسیا و همچنین در غرب آمریکای شمالی یافت می‌شود. خرس سیاه آمریکایی فقط در آمریکای شمالی و خرس قطبی فقط در قطب شمال یافت شده و سایر خرس‌ها نیز در آسیا زندگی می‌کنند.
خرس‌ها در اقلیم‌ها و مناطق مختلف جغرافیایی پراکنده هستند. گونه‌های مختلف خرس، در چمنزارها، بوته‌زارها، جنگل‌های گرمسیری، جنگل‌های پهن‌برگ و سوزنی‌برگ، دشت‌ها، مناطق استپی، کوهستان‌های مرتفع و سردسیر، توندرا، تایگا و رانه‌یخ‌ها، پراکندگی دارند.
رفتارشناسی و چرخهٔ زندگی
خرس‌های قهوه‌ای و خرس سیاه آمریکایی عموماً روزگرد بوده و روزها، در حال فعالیت هستند اما آن‌ها بسته به شرایط ممکن است در شب هم فعالیت کنند. سایر خرس‌ها عموماً شب‌زی هستند و شب‌ها به فعالیت می‌پردازند. خرس‌ها در بیشتر دوران زندگی خود، به‌طور انفرادی زندگی می‌کنند و انفرادی‌ترین گروه گوشتخواران محسوب می‌شوند.
تولید مثل
خرس‌های نر، قلمروطلب هستند و جهت تعیین قلمرو بر روی درختان خراش ایجاد کرده و بوی خود را بر جا می‌گذارند. پانداها معمولاً به وسیله ادرار کردن قلمرو خود را تعیین می‌کنند. خرس‌های نر برای به دست آوردن خرس ماده یا تعیین قلمرو، ممکن است با هم درگیر شوند و طی این درگیری‌ها به شدت زخمی شوند. دوره بارداری در خرس‌ها بین ۶ تا ۹ ماه به طول می‌انجامد و تا چهار توله متولد می‌شوند. پاندا ممکن است دوقلو بزاید اما فقط به یکی از توله‌ها رسیدگی کرده و تولهٔ دیگر را رها کرده تا بمیرد. شیر خرس‌ها بسیار غنی و حاوی چربی فراوان و آنتی‌بادی‌ها بوده و ممکن است تا یک سال شیردهی به توله‌ها ادامه یابد.
در ۲ تا ۳ ماهگی توله‌ها قادر به ترک لانه به همراه مادر خود خواهند بود. خرس‌ها بسته به نوع گونه، در سن ۳ تا ۶ سالگی به بلوغ جنسی می‌رسند. رشد فیزیکی بدن خرس‌های قهوه‌ای شبه‌جزیره آلاسکا و خرس‌های قطبی، تا ۱۱ سالگی، ادامه دارد. میانگین طول عمر در گونه‌های مختلف خرس، متفاوت است. خرس‌های قهوه‌ای به‌طور میانگین، ۲۵ سال زندگی می‌کنند.
خرس‌های نر نقشی در بزرگ کردن توله‌ها ایفا نمی‌کنند. نوزادکشی در میان خرس‌های قطبی، خرس قهوه‌ای و خرس سیاه آمریکایی مشاهده شده و خرس‌های نر، تولهٔ دیگر خرس‌ها را می‌کشند. با کشتن توله‌ها، خرس ماده می‌تواند دوباره فحل و آمادهٔ جفت‌گیری شود. خرس‌های ماده، به‌شدت از توله‌های خود محافظت کرده و برای نجات آن‌ها تا حد مرگ، تلاش و مبارزه می‌کنند.
خواب زمستانی
خرس‌های مناطق شمالی و سردسیر مانند خرس گریزلی و خرس سیاه آمریکایی در ماه‌های سرد به خواب زمستانی می‌روند. طی این فرایند، متابولیسم و دمای بدن جانور شدیداً کاهش یافته و ضربان قلب از ۵۵ بار در دقیقه به ۹ بار کاهش می‌یابد. خرس‌ها در حالت عادی طی خواب زمستانی بیدار نخواهند شد و تمام این مدت را بدون خوردن و آشامیدن و دفع ادرار و مدفوع می‌گذرانند. خرس‌های ماده باردار در دوره خواب زمستانی بیدار شده و زایمان انجام می‌شود.
تهدیدات
خرس‌ها دشمنان زیادی در طبیعت ندارند. البته توله‌ها و خرس‌های نابالغ ممکن است توسط گربه‌سانان بزرگ‌تر مثل شیر، ببر و خرس‌های دیگر، آسیب ببینند اما مهم‌ترین تهدید علیه خرس‌ها، انسان‌ها هستند.
تا کنون بالغ بر ۸۰ نوع از انواع انگل‌ها در خرس‌ها مشاهده شده که شامل انگل‌های خارجی مثل شپش‌ها و کنه‌ها و انگل‌های داخلی همچون تک‌یاختگان، نماتودها و کرم‌ها در بافت‌های مختلف است. همچنین در بعضی از خرس‌های آمریکای شمالی، ویروسی شناسایی شده که موجب علایمی مشابه بیماری دیستمپر سگ‌سانان می‌شود.
نگارخانه
جستارهای وابسته
- خرس (فرهنگ همجنس‌گرایی)
- گوشت خرس
پانویس
- ↑ Eocene
- ↑ Flynn, J.J.; Finarelli, J.A.; Zehr, S.; Hsu, J.; Nedbal, M.A. (2005). "Molecular phylogeny of the Carnivora (Mammalia): Assessing the impact of increased sampling on resolving enigmatic relationships". Systematic Biology. 54 (2): 317–337. doi:10.1080/10635150590923326. PMID 16012099.
- ↑ Ward and Kynaston, p. 61
- ↑ Hemstock, Annie (1999). The Polar Bear. Manakato, MN: Capstone Press. p. 4. ISBN 978-0-7368-0031-0.
- ↑ Dell'Amore, C. (February 3, 2011), Biggest Bear Ever Found, National Geographic News, archived from the original on 2017-10-17
- ↑ Soibelzon, L. H.; Schubert, B. W. (January 2011). "The Largest Known Bear, Arctotherium angustidens, from the Early Pleistocene Pampean Region of Argentina: With a Discussion of Size and Diet Trends in Bears". Journal of Paleontology. 85 (1): 69–75. doi:10.1666/10-037.1. S2CID 129585554. Archived from the original on 2011-03-10. Retrieved 2011-06-01.
- ↑ Anon (2010). Mammal Anatomy: An Illustrated Guide. Marshall Cavendish. pp. 104–123. ISBN 978-0-7614-7882-9.
- ↑ Derocher, Andrew E.; Andersen, Magnus; Wiig, Øystein (2005). "Sexual dimorphism of polar bears" (PDF). Journal of Mammalogy. 86 (5): 895–901. doi:10.1644/1545-1542(2005)86[895:SDOPB]2.0.CO;2. Archived from the original (PDF) on 2014-02-02.
- ↑ Hunt, R. M. Jr. (1998). "Ursidae". In Janis, Christine M.; Scott, Kathleen M.; Jacobs, Louis L. (eds.). Evolution of Tertiary Mammals of North America, volume 1: Terrestrial carnivores, ungulates, and ungulatelike mammals. Cambridge, England: Cambridge University Press. pp. 174–195. ISBN 978-0-521-35519-3.
- ↑ Anon (2010). Mammal Anatomy: An Illustrated Guide. Marshall Cavendish. pp. 104–123. ISBN 978-0-7614-7882-9.
- ↑ Encarta 2008
- ↑ Encarta 2008
- ↑ Schwartz, C. C.; Miller, S. D.; Haroldson, M. A. (2003-11-19). "Grizzly Bear". In Feldhamer, G.; Thompson, B.; Chapman, J. (eds.). Wild Mammals of North America; biology, management and conservation. Johns Hopkins University Press. p. 562. ISBN 978-0-8018-7416-1.
- ↑ "Food Habits of Grizzly Bears and Black Bears in the Yellowstone Ecosystem". National Park Service. Archived from the original on 2017-01-28. Retrieved 18 January 2017.
- ↑ Ruiqiang Li; Fan, Wei; Tian, Geng; Zhu, Hongmei; He, Lin; Cai, Jing; Huang, Quanfei; Cai, Qingle; Li, Bo; Bai, Yinqi; Zhang, Zhihe; Zhang, Yaping; Wang, Wen; Li, Jun; Wei, Fuwen; Li, Heng; Jian, Min; Li, Jianwen; Zhang, Zhaolei; Nielsen, Rasmus; Li, Dawei; Gu, Wanjun; Yang, Zhentao; Xuan, Zhaoling; Ryder, Oliver A.; Leung, Frederick Chi-Ching; Zhou, Yan; Cao, Jianjun; Sun, Xiao; et al. (2010). "The sequence and de novo assembly of the giant panda genome". Nature. 463 (21): 311–317. Bibcode:2010Natur.463..311L. doi:10.1038/nature08696. PMC 3951497. PMID 20010809.
- ↑ Ward and Kynaston, p. 83
- ↑ Saghal، Bittu. Do you know?.
- ↑ Ward and Kynaston, pp. 124–125
- ↑ Anon (2010). Mammal Anatomy: An Illustrated Guide. Marshall Cavendish. pp. 104–123. ISBN 978-0-7614-7882-9.
- ↑ Anon (2010). Mammal Anatomy: An Illustrated Guide. Marshall Cavendish. pp. 104–123. ISBN 978-0-7614-7882-9.
- ↑ Servheen, C.; Herrero, S.; Peyton, B. (1999). Bears: Status Survey and Conservation Action Plan. IUCN. pp. 5–10. ISBN 978-2-8317-0462-3.
They are opportunistic omnivores whose diet varies from plant foliage, roots, and fruits; insect adults, larvae, and eggs; animal matter from carrion; animal matter from predation; and fish. Their dentition and digestive system reflects this varied diet.
- ↑ Ward and Kynaston, p.52
- ↑ "Bear - Wikipedia". en.m.wikipedia.org (به انگلیسی). Retrieved 2020-08-29.
- ↑ Servheen, C.; Herrero, S.; Peyton, B. (1999). Bears: Status Survey and Conservation Action Plan. IUCN. pp. 5–10. ISBN 978-2-8317-0462-3.
They are opportunistic omnivores whose diet varies from plant foliage, roots, and fruits; insect adults, larvae, and eggs; animal matter from carrion; animal matter from predation; and fish. Their dentition and digestive system reflects this varied diet.
- ↑ Servheen, C.; Herrero, S.; Peyton, B. (1999). Bears: Status Survey and Conservation Action Plan. IUCN. pp. 5–10. ISBN 978-2-8317-0462-3.
They are opportunistic omnivores whose diet varies from plant foliage, roots, and fruits; insect adults, larvae, and eggs; animal matter from carrion; animal matter from predation; and fish. Their dentition and digestive system reflects this varied diet.
- ↑ Servheen, C.; Herrero, S.; Peyton, B. (1999). Bears: Status Survey and Conservation Action Plan. IUCN. pp. 5–10. ISBN 978-2-8317-0462-3.
They are opportunistic omnivores whose diet varies from plant foliage, roots, and fruits; insect adults, larvae, and eggs; animal matter from carrion; animal matter from predation; and fish. Their dentition and digestive system reflects this varied diet.
- ↑ Servheen, C.; Herrero, S.; Peyton, B. (1999). Bears: Status Survey and Conservation Action Plan. IUCN. pp. 5–10. ISBN 978-2-8317-0462-3.
They are opportunistic omnivores whose diet varies from plant foliage, roots, and fruits; insect adults, larvae, and eggs; animal matter from carrion; animal matter from predation; and fish. Their dentition and digestive system reflects this varied diet.
- ↑ Nowak, R. M. (2005). Walker's Carnivores of the World. Johns Hopkins University Press. p. 114. ISBN 978-0-8018-8032-2.
- ↑ Klinka, D R; Reimchen, T E (2002-08-01). "Nocturnal and diurnal foraging behaviour of brown bears (Ursus arctos) on a salmon stream in coastal British Columbia". Canadian Journal of Zoology. 80 (8): 1317–1322. doi:10.1139/z02-123. ISSN 0008-4301.
- ↑ Sandell, M. (1989). "The mating tactics and spacing patterns of solitary carnivores". Carnivore behavior, ecology, and evolution. Springer. pp. 164–182. doi:10.1007/978-1-4613-0855-3_7. ISBN 978-1-4613-0855-3.
- ↑ Stonorov, D.; Stokes, A. W. (1972). "Social behavior of the Alaska brown bear" (PDF). Bears: Their Biology and Management. 2: 232–242. doi:10.2307/3872587. JSTOR 3872587. Archived (PDF) from the original on 2013-07-22. Retrieved 2017-01-11.
- ↑ Ward and Kynaston, pp. 144–148
- ↑ "Panda Facts". Pandas International. Archived from the original on 24 September 2015. Retrieved 26 August 2015.
- ↑ Ward and Kynaston, pp. 144–148
- ↑ Nowak, R. M. (2005). Walker's Carnivores of the World. Johns Hopkins University Press. p. 114. ISBN 978-0-8018-8032-2.
- ↑ Ward and Kynaston, pp. 144–148
- ↑ Ward and Kynaston, pp. 144–148
- ↑ "Grizzly Bear". National Geographic.com. Archived from the original on 2017-04-21. Retrieved 29 April 2017.
- ↑ Ward and Kynaston, p. 132
- ↑ Bellemain, Eva; Swenson, Jon E.; Taberlet, Pierre (2006). "Mating Strategies in Relation to Sexually Selected Infanticide in a Non-Social Carnivore: The Brown Bear" (PDF). Ethology. 112 (3): 238–246. doi:10.1111/j.1439-0310.2006.01152.x. Archived (PDF) from the original on 2016-12-21. Retrieved 2017-05-02.
- ↑ Bellemain, E.; Zedrosser, A.; Manel, S.; Waits, L. P.; Taberlet, P.; Swenson, J. E. (2005). "The dilemma of female mate selection in the brown bear, a species with sexually selected infanticide". Proceedings of the Royal Society of London B: Biological Sciences. 273 (1584): 283–291. doi:10.1098/rspb.2005.3331. PMC 1560043. PMID 16543170.
- ↑ Swenson, J. E.; Dahle, B.; Sandegren, F. (2001). "Intraspecific predation in Scandinavian brown bears older than cubs-of-the-year". Ursus. 12: 81–91. JSTOR 3873233. Archived from the original on 2017-11-16. Retrieved 2017-01-14.
- ↑ Mörner, T.; Eriksson, H.; Bröjer, C.; Nilsson, K.; Uhlhorn, H.; Ågren, E.; af Segerstad, C.H.; Jansson, D.S.; Gavier-Widén, D. (2005). "Diseases and mortality in free-ranging brown bear (Ursus arctos), gray wolf (Canis lupus), and wolverine (Gulo gulo) in Sweden". Journal of Wildlife Diseases. 41 (2): 298–303. doi:10.7589/0090-3558-41.2.298. PMID 16107663.
- ↑ Gerhard Heldmeier (2011). "Life on low flame in hibernation". Science. 331 (6019): 866–867. Bibcode:2011Sci...331..866H. doi:10.1126/science.1203192. PMID 21330523. S2CID 31514297.
- ↑ Shimozuru, M.; et al. (2013). "Pregnancy during hibernation in Japanese black bears: effects on body temperature and blood biochemical profiles". Journal of Mammalogy. 94 (3): 618–627. doi:10.1644/12-MAMM-A-246.1. S2CID 86174817.
- ↑ Tøien, Ø.; et al. (2011). "Hibernation in Black Bears: Independence of Metabolic Suppression from Body Temperature". Science. 331 (6019): 906–909. Bibcode:2011Sci...331..906T. doi:10.1126/science.1199435. PMID 21330544. S2CID 20829847.
- ↑ Shimozuru, M.; et al. (2013). "Pregnancy during hibernation in Japanese black bears: effects on body temperature and blood biochemical profiles". Journal of Mammalogy. 94 (3): 618–627. doi:10.1644/12-MAMM-A-246.1. S2CID 86174817.
- ↑ Seryodkin, Ivan (2006). The ecology, behavior, management and conservation status of brown bears in Sikhote-Alin (به روسی). Far Eastern National University, Vladivostok, Russia. pp. 1–252. Archived from the original on 2013-12-24.
- ↑ Seryodkin; et al. (2003). "Denning ecology of brown bears and Asiatic black bears in the Russian Far East". Ursus. 14 (2): 159. Archived from the original on 2011-08-17. Retrieved 2014-10-05.
- ↑ McTaggart Cowan, I. (1972). "The Status and Conservation of Bears (Ursidae) of the World: 1970". Bears: Their Biology and Management. 2: 343–367. CiteSeerX 10.1.1.483.1402. doi:10.2307/3872596. JSTOR 3872596.
- ↑ Crum, James M.; Nettles, Victor F.; Davidson, William R. (1978). "Studies on endoparasites of the black bear (Ursus americanus) in the southeastern United States". Journal of Wildlife Diseases. 14 (2): 178–186. doi:10.7589/0090-3558-14.2.178. PMID 418189.
- ↑ "Bear - Wikipedia". en.m.wikipedia.org (به انگلیسی). Retrieved 2020-08-29.
- ↑ Emergence and Control of Zoonotic Ortho- and Paramyxovirus Diseases. John Libbey Eurotext. p. 167. ISBN 978-2-7420-0392-1.