خط رونی
خط رونی یا دبیره رمزی یک الفبا بود که در گذشته پیش از مسیحی‌سازی اسکاندیناوی و اندکی پس از آن، برای نوشتن زبان‌های ژرمنی در اسکاندیناوی و جزیره‌های بریتانیا سود برده می‌شد. در اسکاندیناوی این خط فوثارک Futhark یا فوذارک fuþark خوانده می‌شد (برگرفته از شش حرف اول الفبا یا F, U, Þ, A, R، و K). در آنگلوساکسون فوثورک Futhorc خوانده می‌شد و هماهنگ با انگلیسی باستان واج‌گزینی شده و از همان شش حرف به اصلی گرفته شده بود.
| خط رونی | |
|---|---|
| نوع | Alphabet |
| زبان‌ها | زبان‌های ژرمنی |
| دورهٔ زمانی | Elder Futhark from the 2nd century AD |
| سامانهٔ مادر | |
| سامانهٔ فرزند | Younger Futhark، Anglo-Saxon futhorc |
| ایزو ۱۵۹۲۴ | Runr, 211 |
| جهت | چپ به راست |
| مخفف یونیکد | Runic |
| دامنه یونیکد | U+16A0–U+16FF |
کهن‌ترین سنگنوشته رونی سنگ آینانگ در نروژ از سده چهارم میلادی است.
خط رونی‌سان
سنگنوشته ارخون بازمانده از سده هشتم (میلادی) که نوشته‌اش در پیوند با خط مجاری باستان است نیز خط رونی خوانده می‌شود. پنداشته می‌شود که این دبیره نیز برگرفته از ژرمنی باستان باشد، از اینرو گاه آن را رونی‌سان Runiform می‌خوانند.
از خط رونی که برای نوشتن به تُرکی کاربرد داشت برای نوشته‌های مانوی نیز سود برده می‌شد. برخی از نوشته‌های مانوی شرقی به این خط یافت شده‌اند. برای نمونه در تورفان و در کاوشهای ناحیه تویوق یک متن مانوی به این خط به جا مانده از حدود سال ۸۰۰ (میلادی) به دست آمده است.
جستارهای وابسته
منابع
- هانس یواخیم کلیم‌کایت؛ هنر مانوی؛ برگردان ابولقاسم اسماعیل‌پور؛ ویراست دوم؛ شابک ۹۶۴−۸۳۳۲−۱۲−۶
- ویکی‌پدیای انگلیسی؛"Runic alphabet"، http://en.wikipedia.org/wiki/Runic (نسخه ۲ دسامبر ۲۰۰۶)