خلیلشهر
خَلیل‌شهر از شهرهای استان مازندران در شمال ایران است. این شهر، در بخش مرکزی شهرستان بهشهر قرار دارد. این شهر پنج کیلومتر در شهر بهشهر واقع شده‌است.
| خلیلشهر | |
|---|---|
| کشور |  ایران |
| استان | مازندران |
| شهرستان | بهشهر |
| بخش | مرکزی |
| نام(های) پیشین | خلیل‌محله |
| سال شهرشدن | ۱۳۸۵ |
| مردم | |
| جمعیت | ۱۹٬۴۲۱ نفر (سال ۱۳۹۵) |
| جغرافیای طبیعی | |
| مساحت | ۱۵۰۰ هکتار |
| ارتفاع | ۱۰۳ متر |
| اطلاعات شهری | |
| شهردار | عبدالجواد رحمانی خلیلی |
| پیش‌شمارهٔ تلفن | ۰۱۱۳۴۶ |
| وبگاه | |
جمعیت خلیلشهر در سال ۱۳۹۵، برابر با ۱۹٬۴۲۱ نفر گزارش شده‌است. جمعیت خلیلشهر را در سال ۱۳۸۹ خورشیدی ۱۵۰۰۰ نفر و وسعت محدوده و حریم شهر برابر ۱۵۰۰ هکتار ذکر کرده‌اند. مردم خلیلشهر از قومیت طبری هستند و به زبان مازندرانی سخن می‌گویند. این شهر پیش از این از روستایی به نام خلیل‌محله از توابع دهستان‌های پنج‌هزاره مرتبط با بخش گلوگاه بوده‌است. خلیلشهر، شهر نوبنیادی است که از تجمیع روستاهای ملامحله، گت زمین، رباط، مالیکلا، کشیرخیل، عموزادمحله، علمدارمحله، رکاوند، و کلاک به وجود آمده‌است. مرکز خلیلشهر بین محله رباط و علمدارمحله‌است. شهر نوبنیاد خلیلشهر به عنوان چهل وهشتمین شهر مازندران معرفی شد. قسمت اعظمی از جمعیت خلیل شهر که شامل مردم محله‌های ملامحله، گته‌زمین، رباط، مالیکلا، کشیرخیل و عموزادمحله می‌باشند از طایفه خلیل می‌باشند. خلیلشهر در ۲۰ کیلومتری غرب گلوگاه و در جنوب راه آسفالت بهشهر - گلوگاه واقع شده‌است. این شهر کوچک در دامنه کوه جهان مورا قرار دارد. خلیج گرگان و تالاب میانکاله در شمال و جنگل انبوه دامنه شمالی کوه جهان مورا در پیرامون آن جای دارد. شاخه‌های رودخانه کلاک (سفیدرود) زمین‌های این آبادی‌ها را قطع نموده و دره بسیار عمیقی در برخی نقاط تشکیل داده‌است.
افتخارات کشتی خلیل شهر :رحمان عموزاد خلیلی قهرمان جوان جهان در صربستان
جمعیت
بر اساس سرشماری سال ۱۳۹۵ جمعیت این شهر برابر با ۱۹٬۴۲۱ نفر جمعیت بوده‌است. مردم خَلیل‌شهر به زبان مازندرانی گویش می‌کنند.
تاریخچه
دوران باستان
استان مازندران پیش از اسلام تپورستان (به پهلوی: 
) نامیده می‌شد که برگرفته از نام قوم تپوری (به یونانی: Τάπυροι) می‌باشد که پس از اسلام قوم طبری نام گرفتند و سرزمینشان طبرستان نامیده شد.
به گفته واسیلی بارتلد تپوری‌ها در قسمت جنوب شرقی ولایت سکونت داشتند و در قید اطاعت هخامنشیان درآمده بودند و آماردها مغلوب اسکندر مقدونی و بعد مغلوب اشکانیان شدند و اشکانیان در قرن دوم ق. م آنها را در حوالی ری سکونت دادند و اراضی سابق آماردها به تصرف تپوری‌ها درآمد و بطلمیوس در شرح دیلم یعنی قسمت شرقی گیلان در ساحل بحر خزر فقط از تپوری‌ها نام می‌برد. به گفته مجتبی مینوی قوم آمارد و قوم تپوری در سرزمین مازندران می‌زیستند و تپوری‌ها در ناحیه کوهستانی مازندران و آماردها در ناحیه جلگه‌ای مازندران سکونت داشتند. در سال ۱۷۶ ق. م فرهاد اول اشکانی قوم آمارد را به ناحیه خوار کوچاند و تپوری‌ها تمام ناحیه مازندران را فرو گرفتند و تمام ولایت به اسم ایشان تپورستان نامیده شد. شهرهای آمل، چالوس، کلار، سعیدآباد و رویان جزئی از سرزمین قوم تپوری بودند.
ویلیام اسمیت در فرهنگ لغت جغرافیای یونان و روم می‌نویسد: تپورها قومی بودند که محل سکونت آنها در دوره‌های مختلف تاریخ به نظر می‌رسد در امتداد فضای وسیعی از کشور از ارمنستان به سمت شرق تا آمودریا گسترش یافته بود. استرابون آنها را در کنار دروازه‌های کاسپین و ری، در پارت و بین دربیک و اسرم هیرکانی و همراه با آماردی‌ها و سایر مردم در امتداد سواحل جنوبی دریای مازندران قرار می‌دهد که آخرین دیدگاه یعنی سکونت در امتداد سواحل جنوبی دریای مازندران مطابق نظر کوینت کورس و دیونیسوس و پلینی هم می‌باشد. بطلمیوس در جایی آنها را در زمره اقوام سرزمین ماد به حساب می‌آورد و در جایی دیگر آنها را به مارگیانا نسبت می‌دهد. تپوری‌هایی که در پلینی و کوینت کورس به آنها اشاره می‌کند شکی در آن نیست که ناحیه کنونی طبرستان نام خود را از آنها گرفته‌است. آلیان توصیف عجیبی از تپوری‌هایی که در ماد زندگی می‌کردند ارائه می‌دهد.
به وجود آمدن و تاریخچه
مردم خلیلشهر از قومیت طبری هستند و به زبان مازندرانی سخن می‌گویند. به اعتقاد برخی نیاکان بومی ریشه این طایفه به منطقه استانجان هزارجریب می‌رسد. در حدود سال ۱۱۲۰ خورشیدی (قرن ۱۲ هـ. ش)، طایفه‌های ایل خلیل از روستای استاجنان که در منطقهٔ کوهستانی نظیر بهشهر قرار داشت، به محل کنونی «خلیل شهر» کوچ نمودند. به گفتهٔ نیاکان بومی این شهر، در ابتدا طایفهٔ خلیل از سمت خراسان به مازندران آمده‌اند و در روستای استاجنان ساکن شدند. طایفه‌های ایل خلیل در خلیل شهر عبارت اند از:
۱- طایفهٔ خلیل خلیلی
۲- طایفهٔ عموزاد خلیلی
۳- طایفهٔ باقری خلیلی
البته ایل خلیل به طایفه‌های مذکور محدود نمی‌شود و پس از مدتی طایفه‌های دیگری نیز گسترش یافتند. آنگاه روستای خلیل محله که شامل چندین ده در یک راستا و با فاصله بودند پدید آمد که در ابتدا شامل پنج ده: «۱- کشیرخیل -۲- عموزاد محله -۳- ملامحله -۴- مالیکلا -۵- گت زمین» می‌شده‌است. اولین مدرسه در خلیل محله در سال ۱۳۱۴ خورشیدی تأسیس شده‌است.
روستای خلیل محله یک روستای طولی بوده‌است؛ یعنی در امتداد یک رود تشکیل شده‌است؛ قبل از آن که این روستا تبدیل به شهر شود به آن خلیل محله گفته می‌شد. روستای خلیل محله در امتداد رودی به نام اسپی رود که از سمت جنوب به شمال کشیده شده‌است پدید آمده‌است. ده‌های خلیل محله به مرور زمان گسترش یافتند و به یک دیگر متصل شدند و یک جادهٔ اصلی آنها را به یک دیگر مرتبط می‌ساخت. بزرگراه اصلی (بلوار امام رضا) از شمال این روستا گذر می‌کرده‌است که البته محله‌های کلاک و رکاوند نیز در شمال این بزرگراه گسترش یافتند. بعد از مدتی این روستا ممتد و حالت روستای طولی را به خود گرفت. آنگاه روستای خلیل محله به شهر خلیل شهر تبدیل شد. کنون شهرداری مختص خود را دارد.
عده ای از طوایف ایل خلیلی در اطراف کیاسرشت و سوادکوه و فیروزکوه سکونت دارند. گروه دیگر از این ایل در ارجمند و قزنچاه سکونت دارند و به خلیلی ارجمندی و خلیلی قزنچاهی معروف هستند.
امکانات و دیدنی‌ها
کشت و کار در پیرامون خلیلشهر شامل درختان انار و هلو و انواع نارنگی، درختان صنعتی مانند صنوبر و اوکالیپتوس، و کشتزارهای توت فرنگی و تمشک می‌شود.
یک چشمه بنام سید علی چشمه در ۶ کیلومتر جنوب شرقی داخل جنگل لوله‌کشی شده و ۹ روستا (عموزادمحله، گته‌زمین، مالیکلا، ملامحله، رباط، کرمانی محله) از این لوله‌کشی استفاده می‌کنند و کشیرخیل از چشمه دیگری استفاده می‌کند.
از اماکن تفریحی شهر می‌توان به پارک جنگلی سرخ‌اُو دریای خلیل شهر و امامزاده یوسف و امام زاده حسن رضا و از اماکن ورزشی آن می‌توان به باشگاه کشتی کشیرخیل، باشگاه کوثر (فوتسال، کونگ‌فو، ووشو، کیوکوشین) رباط، باشگاه مالیکلا و باشگاه رکاوند و باشگاه پوریای ولی اشاره کرد. مراکز آموزشی آن دانشگاه پیام نور یک دبیرستان پسرانه و یک دبیرستان دخترانه، چهار مدرسه راهنمایی و چهار مدرسه ابتدایی هستند.
مراکز تولیدی:
- ۴ واحد کارخانه شالیکوبی
- شرکت تولیدی آجر سفالی مروارید
- شرکت تولیدی نئوپان ۲۲ بهمن
- شرکت تولیدی پنیر
- کارخانه تولید آرد گندم
- کارخانه ریسندگی و بافندگی اکریلتاب
- کارخانه صنایع پلاستیک فدک تولیدکننده انواع سبدهای پلاستیکی ودوک‌های کارخانجات نخریسی واقع درخیابان آیت‌الله رحمانی
مجتمع تجاری بهار در محور بهشهر - گلوگاه - گرگان (محدوده مصوب خلیلشهر) در کیلومتر هشت خلیلشهر از نقاط تجاری آن است.
- کارگاه تولیدی قدرت امیدی که از بزرگترین مراکز صنعتی تولیدکننده ادوات کشاورزی اعم از تریلی تراکتور، دیسک، گاوآهن، مخازن آب و … در منطقه می‌باشد.
اعضای شورای شهر (دوره ششم)
اعضای اصلی:
- ابوالقاسم محمدیان
- محمد رضا باقری خلیلی
- سید حسن حسینی رکاوندی
- رضا عموزاد خلیلی
- عبدالله مسلمی
اعضای علی‌البدل:
- موسی محمدپور خلیلی
- قاسم نصیری خلیلی
۳- مهدی عموزاد خلیلی
منابع
*علی‌باباعسکری، کتاب اشرف‌البلاد، سال ۱۳۵۰.
- اطلس گیتاشناسی استان‌های ایران، تهران: مؤسسهٔ گیتاشناسی: ۱۳۸۳.
- ↑ «تعداد جمعیت و خانوار به تفکیک تقسیمات کشوری براساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۹۵». مرکز آمار ایران.
- ↑ نصری اشرفی، جهانگیر (۱۳۹۹). جعفر شجاع کیوانی، ویراستار. دانشنامهٔ تبرستان و مازندران جلد سوم. نشرنی = ۸۵.
- ↑ نصری اشرافی، جهانگیر (١٣٧٧). واژه‌نامه بزرگ تبری. به کوشش حسین صمدی و سید کاظم مداح و کریم الله قائمی و علی اصغر یوسفی نیا و محمود داوودی درزی و محمد حسن شکوری و عسکری آقاجانیان میری و ابوالحسن واعظی و ناصر یداللهی و جمشید قائمی و فرهاد صابر و ناعمه پازوکی. تهران: اندیشه پرداز و خانه سبز. ص. صفحه ۳۱ جلد اول. شابک ۰-۵-۹۱۱۳۱-۹۶۴.
- ↑ عمادی، اسدالله (۱۳۷۲). بازخوانی تاریخ مازندران. نشر فرهنگ خانه مازندران. ص. ۷۲.
- ↑ مارکوارت، یوزف (۱۳۷۳). ایرانشهر بر مبنای جغرافیای موسی خورنی. ترجمهٔ مریم میر احمدی. تهران انتشارات اطلاعات. ص. ۲۴۵.
- ↑ BORJIAN, HABIB (2004). "Mazandaran: Language and People (The State of Research)". Yerevan State University (به انگلیسی): 289. doi:10.1163/1573384043076045.
- ↑ بارتلد، واسیلی (۱۳۰۸). تذکره جغرافیای تاریخی ایران. اتحادیه تهران. ص. ۲۸۳.
- ↑ مینوی، مجتبی (۱۳۴۲). مازیار. مؤسسه مطبوعاتی امیرکبیر. ص. ۹.
- ↑ محمدپور، صفرعلی (۱۳۸۶). چالوس در آیینه تاریخ. انتشارات کلام مسعود. ص. ۳۷۰.
- ↑ "Dictionary of Greek and Roman Geography, illustrated by numerous engravings on wood. William Smith, LLD. London. Walton and Maberly, Upper Gower Street and Ivy Lane, Paternoster Row; John Murray, Albemarle Street. 1854. ,TAPU´RI". www.perseus.tufts.edu. Retrieved 2021-02-04.
- ↑ نصری اشرفی، جهانگیر (۱۳۹۹). جعفر شجاع کیوانی، ویراستار. دانشنامهٔ تبرستان و مازندران جلد سوم. نشرنی = ۸۵.
- ↑ نصری اشرفی، جهانگیر (۱۳۹۹). جعفر شجاع کیوانی، ویراستار. دانشنامهٔ تبرستان و مازندران جلد سوم. نشرنی = ۸۵.
- ↑ پیشینه ی تاریخی خلیل شهر بایگانی‌شده در ۲۲ سپتامبر ۲۰۱۴ توسط Wayback Machine،
- ↑ نصری اشرفی، جهانگیر (۱۳۹۹). جعفر شجاع کیوانی، ویراستار. دانشنامهٔ تبرستان و مازندران جلد سوم. نشرنی = ۸۵.
- ↑ خبرگزاری فارس: خلیلشهر مازندران پایلوت سرمایه‌گذاری خارجی در کشور شد، تاریخ: ۸۸/۱۱/۱۸، بازدید: ۸ تیر ۱۳۸۹. شماره خبر: ۸۸۱۱۱۷۱۵۹۹
- ↑ https://www.farsnews.ir/mazandaran/news/14000330000004/اعضای-اصلی-و-علی‌البدل-شورای-شهر-بهشهر-خلیلشهر-و-رستمکلا-مشخص-شدند