دایچوپان (هزاره)

علی حسن پور(پژوهشگر): گرچه برخی مورخین، قوم دای چوپان هزاره را نوادگان امیر چوپان از قوم سلدوز مغول می خوانند اما این یک اشتباه بزرگ تاریخی است. امیر چوپان که نام اصلی مغولی او نامعلوم است هنگامی که با قوم دای چوپان هزاره همپیمان شد و توسط ایشان به اسلام(مذهب حنفی) دعوت و گرویده شد، نام چوپان را برای خود برگزید. این نوع انتخاب نام، عادت و رسم مغولان فاتح در سرزمین های مغلوبه بود که نام خود را از همان محل جدید متصرفه خویش انتخاب می کردند و مذهب مردم محل را پیروی می کردند و به زبان محلی صحبت می کردند. به عبارت دیگر مغولان خود را بومی سازی می کردند تا بیگانه محسوب نشوند. امیرچوپان پس از فتح بغداد، دخترش را بغداد(خاتون) نامید، پس از فتح دمشق، پسرش را دمشق(خواجه) نامید و پس از صلح با مصر، پسرش را مصر(ملک) نامید. بدین ترتیب او این سنت نام گذاری به روش مغولان پیروز را در خانواده خود ادامه داد. همچنین در طول امارت کوتاه نوادگان امیرچوپان در تبریز(شمالغرب ایران فعلی) نیز ایشان را هرگز به نام دای چوپان یاد نمی کردند بلکه لقب ایشان آل چوپان و یا چوپانیان بوده است. اعضای خانواده امیرچوپان همگی در جنگها کشته و نابود شدند و از تنها نواده امیرچوپان که در اطراف مشهد(استان خراسان امروزی) می زیسته هم هرگز خاندانی به این نام باقی نمانده است. گرچه در ایران یک خانواده خود را منتسب به تاش(امیر تیمور تاش) از پسران امیرچوپان می دانند که این ایرانی ها از نظر چهره هرگز به هزاره ها شباهت ندارند و هرگز خود را دای چوپان نمی خوانند. بنابر همین دلایل باید گفت که امیرچوپان مربوط به قوم سلدوز مغول است و جد قوم دای چوپان هزاره نمی باشد. کلمه سلدوز هم به معنی میان رودان یا بین النهرین می باشد که یک منطقه در مغولستان قدیم بوده است. در کتب و منابع تاریخی هم از کوچ قوم سلدوز مغول به هزارستان هرگز ذکری نیامده است و اگر هم این قوم به هزارستان کوچ می کرد باید به نام قوم سلدوز مغول یاد می شد نه به نام قوم دای چوپان هزاره. همچنین مغولان همه چوپان بوده اند چون در مغولستان زراعت غیرممکن است. البته قوم سلدوز مغول هرگز چوپانی نمی کرده اند چون ایشان از جمله محافظان قوم بورجیگین که خاندان اصلی چنگیزخان مغول است، شمرده می شدند. امیرچوپان امیرالامرای ایلخانیان مغول بود و برای اولاد او ننگ و آر بود که چوپانی کنند. در ضمن آنها در دوران اقتدار سیاسی خویش به قدری در گنجینه شخصیشان ذخیره کرده بودند که دیگر نیازی به کار نداشته باشند. بنابراین دای چوپان قوم هزاره است نه مغول. امیر چوپان هم فقط نام خود را از این قوم هزاره گرفته است چنانچه فرزندانش(بغدادخاتون، دمشق خواجه و مصر ملک) را از روی مناطق مفتوحه اش در خاورمیانه نامگذاری کرد.

• دای خیتای
• فهرست قبایل هزاره