دستگاه عصبی پیرامونی

از دوازده زوج عصب مغزی، زوج یکم (عصب بویایی) و دوم (عصب بینایی) جزو دستگاه عصبی مرکزی هستند.

دوازده زوج عصب مغزی عبارتند از:

1. عصب بویایی
2. عصب بینایی
3. عصب اوکولوموتور برای نگاه کردن به اطراف (حرکات عضلات چشم)
4. عصب تروکله آر برای حرکت دادن ماهیچهٔ مایل فوقانی چشم
5. عصب تری ژمینال برای احساس تماس روی صورت
6. عصب ابدوسنس برای حرکت دادن ماهیچهٔ رکتوس خارجی چشم
7. عصب چهره‌ای (فاسیال) برای خندیدن، چشمک زدن و برای کمک به چشایی
8. عصب وستیبولوکوکله آر برای کمک به حفظ تعادل، سکون و شنیدن
9. عصب گلوسوفارنژیال برای بلعیدن و قورت دادن
10. عصب واگ برای بلعیدن، صحبت کردن، فعالیت‌های پاراسمپاتیک و هاضمه
11. عصب نخاعی فرعی (اکسسوری) برای بالا انداختن شانه‌ها
12. عصب هایپوگلوسال برای تقسیم بیشتر زبان به ناحیه‌های ماهیچه‌ای

از این ۱۲ عصب ۱۰ تای آن‌ها از ساقه مغز آغاز می‌شوند، و به استثنای چند مورد، بیشتر کنترل فعالیت سازه‌های آناتومی سر را به عهده دارند. عصب شماره ۱۰ اطلاعات حسی درونی را از شکم و سینه دریافت می‌کند و عصب شماره ۱۱ مسئول عصب‌دهی به ماهیچه‌های استرنوکلیدوماستوئید و تراپزیوس می‌باشد.

۳۱ جفت عصب نخاعی در انسان وجود دارد که از نخاع منشعب می‌گردند.

همچنین ببینید:اعصاب نخاعی

اعصاب نخاعی و مغزی، اعصاب محیطی مربوط به خود را جهت انتشار به اندام‌های فوقانی و تحتانی، تنه و سر و گردن به وجود می‌آورند. به عنوان نمونه اعصاب نخاعی شبکه‌های عصبی زیر را ایجاد می‌کنند:

• شبکه گردنی
• شبکه بازویی
• شبکه کمری
• شبکه خاجی

از شبکه‌های عصبی فوق، اعصاب محیطی ایجاد می‌شوند که به اندام‌های هدف مربوطه می‌روند.

یک عصب محیطی ممکن است حسی، حرکتی یا حسی-حرکتی باشد. اعصاب محیطی اندام‌های فوقانی و تحتانی حاوی رشته‌های عصبی سمپاتیک نیز هستند. عصب واگ که یک عصب محیطی حسی-حرکتی است به تنهایی دارای ۷۵٪ رشته‌های پاراسمپاتیک است. عصب فرعی (زوج یازدهم مغزی) فقط یک عصب محیطی حرکتی است. عصب رادیال یک عصب محیطی بوده که علاوه بر رشته‌های حسی و حرکتی حاوی رشته‌های عصبی سمپاتیک است.

همچنین ببینید:عصب محیطی

• عصب نخاعی
• اعصاب مغزی
• عصب محیطی

• آرتور گایتون، جان ادوارد هال (۱۳۸۶)، «فیزیولوژی عصبی»، فیزیولوژی پزشکی گایتون، ترجمهٔ احمدرضا نیاورانی، سماط، شابک ۹۶۴-۵۷۸۹-۹۸-۲
• تونی اسمیت، سو دیویدسن (۱۳۸۴)، مغز و سیستم عصبی، ترجمهٔ عباس تیرگانی، بیژن معصوم، نشر سنبله، شابک ۹۶۴-۳۹۲-۰۷۱-۲
• پ. لاژه (۱۳۷۶)، بیولوژی و فیزیولوژی عصبی، ترجمهٔ علی حائری روحانی، انتشارات دانشگاه تهران
• میناگر، علیرضا و وثوق آزاد، ژاک. ترجمه: نوروآناتومی پایه و کاربردی پروفسور فیتزجرالد. انتشارات دانش‌پژوه.
• سلطان‌زاده، اکبر. بیماریهای مغز و اعصاب و عضلات. انتشارات جعفری. شابک:۱-۰۳-۶۰۸۸-۹۶۴