طناب نخاعی
نخاع یا نخاع شوکی یا طناب نخاعی (به انگلیسی: Spinal cord) بخشی از دستگاه عصبی مرکزی که مرکز کنترل بیشتر فعالیت‌های انعکاسی بدن می‌باشد و شبیه طناب سفید رنگی به طول تقریباً ۴۵ سانتی‌متر است که از سوراخ پس سری (Foramen magnum) تا سطح نخستین یا دومین مهره کمری (L2) درون کانال ستون مهره امتداد می‌یابد. سوراخ پس سری، سوراخی است بزرگ در استخوان پشت سری که مغز و نخاع در آن جا به یکدیگر متصل می‌شوند.
| طناب نخاعی | |
|---|---|
طناب نخاعی یکی از اعضای دستگاه عصبی مرکزی | |
| جزئیات | |
| سرخرگ‌ها | ۹۹۹۹ |
| شناسه‌ها | |
| لاتین | medulla spinalis |
| MeSH | D013116 |
| نورونیمز | 22 |
| TA98 | A14.1.02.001 |
| TA2 | 6049 |
| FMA | 7647 |
از برجستگی کمری به پایین نخاع شوکی باریک شده و ناحیه مخروط انتهایی که دربرگیرنده بخش‌های خارجی طناب نخاعی است ایجاد می‌گردد. مخروط انتهایی، پایین‌ترین ناحیه تنه نخاع است.
نخاع تمام فضای کانال نخاعی را پر نمی‌کند بلکه قسمتی از این فضا نیز توسط مننژ، مایع مغزی – نخاعی، یک لایه از بافت چربی که نخاع را دربرگرفته و رگ‌های خونی پر می‌شود. طول نخاع در مردان و زنان به ترتیب ۴۵ و ۴۳ سانتی‌متر است. حد بالایی نخاع لبه فوقانی مهره اطلس و حد پایینی آن در حدود مهره اول و دوم کمر است. در این نقطه نخاع باریک شده و مخروط انتهای را به وجود می‌آورد. مخروط انتهای به وسیله رشته انتهایی به مهره دوم دنبالچه ارتباط پیدا می‌کند.
تقسیم‌بندی تنه نخاعی
تنه نخاع از پنج قسمت تشکیل می‌شود که عبارتند از:
- گردنی یا سرویکال (Cervical)
- سینه‌ای یا توراسیک (Thoracic)
- کمری یا لومبار (Lumbar)
- خاجی یا ساکرال (Sacral)
- دنبالچه‌ای یا کوکسیژیال (Coccygeal)
عصب‌های نخاعی
تعداد اعصاب نخاعی ۳۱ جفت است که از طناب نخاع منشعب می‌گردند که عبارتند از:
- اعصاب گردنی هشت زوج
- اعصاب سینه‌ای دوازده زوج
- پنج زوج کمری
- پنج زوج خاجی
- یک زوج دنبالچه‌ای
ریشه‌های مربوط به اعصاب کمری و خاجی مسیری طولانی دارند و چون نحوه خروج آن‌ها از نخاع به شکل دم اسب است، این ناحیه دم اسب (Cauda equina)نامیده می‌شود.
ارتباط قطعات نخاع نسبت به سطوح مهره‌ای
به علت ارتباط نخاع با ۳۱ جفت عصب نخاعی، طناب نخاعی را به ۳۱ قطعه (سگمنت) تقسیم می‌کنند، اگرچه از بیرون به شکل قطعه یا سگمان نیست. یک قطعه نخاعی، استوانه‌ای از طناب نخاعی است که یک عصب نخاعی به آن اتصال می‌یابد. با توجه به اینکه طول نخاع به‌طور متوسط حدود ۲۵ سانتی‌متر کمتر از طول ستون فقرات است، بنابراین قطعات نخاعی از سطح گردنی به طرف انتهایی‌ترین قسمت نخاع در مقایسه با مهره‌های همنام، یکسان نبوده و به تدریج از هم دورتر می‌گردند. به عنوان مثال قطعه اول نخاعی (C1)، در سطح مهره اول گردنی قرار می‌گیرد، درحالیکه قطعه اول خاجی (S1) در مجاورت مهره اول کمری است.
اعمال طناب نخاعی یا نخاع
طناب نخاعی قسمتی از دستگاه عصبی مرکزی است که در اعمال حسی و حرکتی نقش دارد. درک محرک‌های حسی محیطی همچون گرما، سرما، فشار و… از طریق انتقال این پیام‌ها از ریشه حسی نخاع به مراکز بالاتر ادراکی در مغز صورت می‌گیرد. ازجمله اعمال مهم نخاع شوکی نقشی است که در عمل حرکتی دارد. پیام‌های حسی از مسیر ریشه حسی وارد نخاع می‌شوند. ورودی‌های حسی با محرک قوی می‌تواند یک پاسخ رفلکسی حتی در سطح نخاعی ایجاد کند. یک تحریک دردناک (مثلاً یک شی نوک تیز یا بسیار گرم) باعث یک پاسخ حرکتی به صورت دورکردن اندام از محرک آسیب‌رسان می‌گردد. پاسخ حرکتی از مسیر ریشه حرکتی عصب نخاعی صورت می‌گیرد. هر نوع آسیب به مسیرهای عصبی حسی یا حرکتی در خارج از طناب نخاعی یا در خود تنه نخاع باعث اختلال در عملکرد حسی یا حرکتی می‌گردد. این اختلال با توجه به نوع و میزان آسیب از یک ضعف حسی-حرکتی تا عدم ادراک حس و فلج اندام متغیر است.
نگارخانه
جستارهای وابسته
- آسیب طناب نخاعی
- عصب نخاعی
- عصب محیطی
- دستگاه عصبی
- نورون حرکتی
منابع
- ↑ حسن‌زاده طاهری، محمد مهدی. ابراهیم‌زاده بیدسکان، علیرضا (۱۳۸۷)، آناتومی انسانی پایه، جهاد دانشگاهی مشهد، شابک ۹۴۶۳۲۴۱۸۱۵
- ↑ میناگر، علیرضا؛ وثوق آزاد، ژاک. ترجمه: نوروآناتومی پایه و کاربردی پروفسور فیتزجرالد. ص۱۳۷. انتشارات دانش‌پژوه.
- ↑ هوشمند ویژه، محمد. فرهنگ پزشکی انگلیسی-فارسی (دوجلدی). واژه‌نامه مصور دورلند. جلد اول. ص۵۲۳. انتشارات کلمه.
- ↑ سلطان زاده، اکبر (پائیز ۱۳۷۶)، بیماری‌های مغز و اعصاب و عضلات، جعفری ص۲۶