خوشحالی

بنابر برخی داده‌های موجود که بر اساس دیدگاه مردم گردآوری شده‌اند؛ ایرانیان با جشن گرفتن، بودن در کنار خانواده، رفتن به مسافرت و پارک، داشتن امکانات اجتماعی، پیروزی بر دیگران، ثروتمند بودن و سلامتی احساس شادی می‌کنند. پژوهش‌ها نشان می‌دهند مدیتیشن یا مراقبه در کنار تأثیرات مثبت روانشناختی، موجب احساس عمیق شادی در انسان می‌شود.

دانشمندان دریافته‌اند که شادی و خوشحالی سبب تقویت سیستم دفاعی بدن و همچنین سیستم عصبی انسان می‌شود.

حد و حدود «خوشحال بودن» در ایران، پیوند ناگسستنی با رعایت موازین دینی و شرعی دارد که معمولاً با تأکید بر تمایز میان «شادی اسلامی» و «شادی غربی» تعریف می‌شود. هر ساله با فرارسیدن مناسبت‌هایی مانند نوروز، ماه رمضان و زادروزهای پیشوایان اسلام، مسئولان حکومت جمهوری اسلامی، دیدگاه‌هایی را در این مورد طرح می‌کنند. در دههٔ ۸۰ خورشیدی برخی مقامات حکومتی و دینی، از اصطلاح «مهندسی شادی» برای تعریف محدوده‌های مجاز خوشحالی شهروندان استفاده می‌کردند.

در ایران همه ساله در ایام و مناسبت‌های مختلف مراسم عزاداری و روضه‌خوانی برپا می‌شود و تعزیه به‌عنوان جزئی از فرهنگ ایرانیان محسوب می‌شود، درحالیکه این رسوم و فرهنگ‌ها با خوشحالی یا شادی در تعارض‌اند.

طبق نظرسنجی مؤسسه گالوپ که در سال ۲۰۱۳ انجام شد، ایرانیان پس از مردم عراق، دومین مردم ناشاد در دنیا معرفی شدند. بنابر گزارش منتشر شده، بعد از عراق و ایران، کشورهای مصر، یونان و سوریه غمگین‌ترین مردم دنیا را داشتند. بنا بر تحقیقات مؤسسهٔ گالوپ، میزان درآمد ماهانه و ثبات اقتصادی شهروندان نقش تعیین‌کننده‌ای در احساس رضایت فردی و امنیت روانی افراد در کشورهای مختلف دارد، بااین‌حال وضعیت مطلوب اقتصادی به تنهایی تضمین کنندهٔ خوشحال بودن شهروندان نیست. برای مثال در آمار سال ۲۰۱۶ گالوپ، کشوری مثل سومالی با تجربهٔ سال‌ها جنگ ویران‌گر و فقر فراگیر، در رتبهٔ ۷۶ جدول شادترین کشورها قرار گرفت در حالی که ایران در رتبه ۱۰۵ آن فهرست قرار داشت.

آیین بودایی

شادی موضوعی اصلی در تعالیم بودایی است.

آیین یهودیت

شادی (عبری: שמחה) در یهودیت یک عنصر مهم در خدمت به خداوند است. آیه کتاب مقدس «پروردگار را با خوشحالی پرستش می‌کند» شادی را در خدمت به خدا تأکید می‌کند.

در اسلام شیعی

شادی، فرح و سرور در آیات قرآن کتاب مقدس مسلمانان و روایات شیعه در هر دو مورد مثبت و منفی آمده‌است. گاهی خوشحالان و شادی کنندگان ظالم را از محبت خدا خارج می‌داند، و گاهی بر خلاف آن، مردم را به سرور و شادی امر می‌کند. گاهی شادی صفتی برای قارون و جهنمیان، و گاهی صفتی برای شهدا و بهشتیان به حساب آمده‌است. بنابراین، شادی و خوشحالی به تنهایی بد نیست بلکه به آن سفارش شده و سبب و علت شادی باعث خوب بودن یا بد بودن آن می‌شود.

برای مثال، شادی که باعث تمسخر شود، شادیِ بد محسوب می‌شود و حرام است. برخی روایت‌ها نیز به نتیجه شادی اشاره می‌کند و می‌آورد: «شخصی که باعث سرور مؤمن شود، دین و قرض او را ادا کند، طعامی به او دهد، ناراحتی اش را بزداید، و … در واقع خدا و رسول او را شاد کرده‌است.»

معنای شادی در قرآن در قالب الفاظ «فَرح» و «سُرور» و «نَضرَه» حدود ۲۸ بار بکار رفته‌است. فرح در لغت مخالف حزن و اندوه، و همان شادی روح است که ناشی از رسیدن به مطلوب است. گاهی هم فرح به معنی خوشحالی کاذب یا توهم خوشحالی به کار می‌رود.

معیار تشخیص و تمایز شادی پسندیده از شادی ناپسند، چنین معرفی شده که هرگاه «فَرح» با یک قیدی ذکر شود، شادی پسندیده و مطلوب است. (مانند: سوره آل عمران، آیه ۱۷۰ و سوره یونس، آیه ۵۸) و هرگاه بدون قید ذکر شود، شادی ناپسند مراد است.

البته اگر احساس شادی و شاد بودن، غیرارادی باشد، که هرچند دلیلِ آن ارادی است، اما به این خاطر که خودِ این احساس، بدون قصد برای انسان به وجود می‌آید، جزء اصل «مالایطیقون شده»، و زیرمجموعه حدیث رفع قرار می‌گیرد.

و از جمله: «به وسوسه در آفرینش اندیشیدن»، و «رشک ورزیدن تا زمانی که بر زبان یا دست جاری نشود»، می‌شود که غیرارادی هستند؛ و در فقه اسلامی حرام و ممنوع نمی‌باشند. پس شادی می‌تواند احکام مختلفی داشته باشد.

تالار گفتگو وطن وی

• مقدمه‌ای بر فقه شادی، محمد مهدی محب الرحمان، نشریه حریم امام، شماره ۱۵۱، ۱۸ دی ۱۹۳۹