شاهین بحری

وجود ساختمان‌های بلند و پرندگان فراوان در شهرها موجب شده تا بسیاری از شاهین‌های بحری به زندگی در محیط‌های شهری روی بیاورند. همچنین از شاهین‌های بحری گاه در بازداری استفاده می‌شود.

بازداری که در سال‌های اخیر به قوش‌بازی هم معروف شده ‌است، فن نگهداری و پرورش و تربیت پرنده شکاری و شکار کردن با آن است. شواهدی از پرورش دادن و شکار با پرندگان شکاری در تمدن‌ها و فرهنگ‌های جهان موجود است. بیشتر گمان می‌رود که این فن در بین‌النهرین آغاز شده است گرچه به نظر می‌رسد مردمان صحرانشین آسیا نیز از گذشته‌های دور با این فن آشنا بوده‌اند. بازداری و شکار با پرندگان شکاری در ایران باستان رایج بوده است. پس از اسلام به ویژه در دوره صفوی ورزش ویژه شاهان و امیران شمرده می‌شد.

در زبان فارسی کتاب‌هایی درباره این فن در دست است که به «بازنامه» معروف است. بازنامه ناصری که در دوره ناصرالدین شاه قاجار نوشته شده است از این جمله است. نگارش بازنامه‌های متعدد از روزگاران باستان تاکنون از اهمیت حرفهٔ بازداری، نقش اقتصادی آن و دلبستگی مردمان به این نوع شکار در بسیاری از ممالک خاور و باختر، به ویژه چین و هندوستان و ماوراءالنهر و ایران و بین‌النهرین و مصر و یونان، حکایت دارد. شمار بازنامه‌های فارسی و عربی که در فهرست‌ها و منابع گوناگون از آن‌ها نام برده شده و بسیاری از آنها نیز بر جا مانده‌اند، از یکصد می‌گذرد.

۱۷ تا ۱۹ زیرگونه از شاهین (دو گروه شاهین بحری و شاهین معمولی) شناسایی شده‌است و اختلاف نظر زیادی بین متخصصان در مورد وضعیت شاهین معمولی (Falco pelegrinoides) وجود دارد، برخی آن را زیرگونهٔ شاهین بحری و برخی دیگر وی را یک گونهٔ مستقل می‌دانند.

تصویر برخی از زیرگونه‌ها:

• F. p. anatum در حال پرواز، کالیفرنیا

• طرحی از F. p. babylonicus. زیرگونه‌ای که از ایران تا هندوکش و تیان شان تا کوه‌های آلتای یافت می‌شود.

• زیرگونه ernesti در سولاوسی شمالی، اندونزی

• آشیانه زیرگونه pealei یا tundrius در صخره‌های شیب‌دار آلاسکا

• F. p. macropus، استرالیا

• طرحی از F. p. minor، در ۱۸۷۴. زیرگونه‌ای که در آفریقا یافت می‌شود و پیش‌تر perconfusus نامیده می‌شد.

• Falco peregrinus pealei در اسارت

• Museum specimen

• ssp. madens - Museum specimen

شاهین معمولی

اختلاف نظر زیادی بین متخصصان در مورد وضعیت شاهین معمولی (Falco pelegrinoides) وجود دارد، برخی پرنده‌شناسان آن را زیرگونهٔ شاهین بحری و برخی دیگر وی را یک گونهٔ مستقل می‌دانند.