شبستر

برخی بر این باورند که نام شبستر عربی شده چوستر يا چَوسِتَر يا چيستر و يا چي چستر است و چی چست در زبان پهلوی به معنای کوه و کوهسار است و تر پسوند آن است و روی هم رفته معنی کوهپایه می‌دهد.در افسانه‌های محلی نیز آن را شب بستر می‌دانند که به محل استراحت ارتش ساسانیان در سر راه جنگ با ارتش روم اشاره دارد.

برپایهٔ اسناد و آثار تاریخی همچون تپهٔ حسنلو در روستای دیزج‌خلیل و مکان‌های باستانی روستای تیل که تاریخی فراتر از حد دارند که متأسفانه میراث فرهنگی هیچ حفاری در آن انجام نداده‌است و شهرکوزه کنان: «شهری است در حدود ده فرسخی تبریز» با جمعیتی در حدود ۱۰۰۰۰ نفر. این شهر در قسمت غربی شهرستان شبستر و در بخش موسوم به گونئی مرکزی قرار دارد. گونئی به معنای آرانک و در نهایت ارونق می‌باشد. یاقوت حمدی در معجم البلدان آورده‌است که در کوزه کنان ۷۵۰۰۰ خانوار زندگی می‌کنند. و کول‌تپه در قره‌تپه ثابت شده که منطقهٔ شبستر پیش از ورود آریایی‌ها به فلات ایران مسکونی بوده و حکومت‌های محلی اورارتو و ماننا بر این منطقه تسلط داشته‌اند. همچنین آرامگاه شیخ محمود شبستری درگذشتهٔ سال ۷۲۰ هجری در شبستر قرار دارد و نیز تیمور لنگ پس از فتح تبریز در سال ۷۷۸ هجری وارد شبستر شده و در این باره می‌نویسد:

در روزهای آخر جنگ تبریز، شیخ مسعود نوهٔ شیخ محمود شبستری از شبستر نزد من آمد و مثل دیگران شفاعت سکنهٔ تبریز را کرد و از من خواهش نمود که بعد از غلبه بر تبریز، شهر را مورد قتل‌عام و تاراج قرار ندهم و چون قسمتی از سکنهٔ شهر یعنی اهالی محلهٔ شام بر سلطان احمد شوریدند، دورهٔ جنگ کوتاه شد. من از این‌که تبریز را گشودم و از قتل‌عام و تاراج صرف‌نظر نمودم، قبل از این‌که وارد آذربایجان شوم، میل داشتم که اگر روزی قدم به آن سرزمین گشودم، به شبستر بروم و بر سر مزار شیخ محمود شبستری فاتحه بخوانم و برای وی طلب آمرزش کنم؛ چون آن مرد نیکوکار بر گردن من حق داشت؛ زیرا من از خواندن کتاب او به‌نام گلشن راز خیلی چیزها آموختم و شیخ محمود شبستری در آن کتاب مرا با اسرار ازلی و ابدی آشنا کرد. کتاب او با این‌که کوچک است، اما چون گوهر می‌باشد و با وجود کوچکی قیمت بسیار دارد.

شبستر زادگاه شاعران و عارفان بسیاری نظیر محمد خیابانی و میرزا علی معجز شبستری شاعر طنز سرای برجسته آذربایجان است. شیخ محمود شبستری صاحب آثاری همچون حق‌الیقین، سعادت‌نامه و مثنوی گلشن راز از مهم‌ترین مشاهیر این شهر محسوب می‌گردد؛ به گونه‌ای که مرتضی مطهری در کتاب اسلام‌شناسی راجع به وی می‌نویسد:

شیخ محمود شبستری آفرینندهٔ منظومهٔ عرفانی بسیار عالی موسوم به گلشن راز بوده که این اثر یکی از کتب بسیار عالی به‌شمار می‌آید و نام سرایندهٔ خویش را جاوید ساخته‌است.

جمعیت

براساس نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۰، جمعیت شهرستان شبستر در حدود ۱۲۴۴۹۹ نفر (۳٫۳ درصد جمعیت استان) و جمعیت مرکز این شهرستان ۱۵۶۶۳ نفر برآورد شده‌است. جمعیت شهری این شهرستان ۶۰۳۹۳ نفر و جمعیت روستایی آن ۶۴۱۰۶ نفر و تعداد خانوار آن ۳۷۳۸۶ خانوار است.

زبان

مردم شبستر به زبان ترکی آذربایجانی یا ترکی آذری سخن می‌گویند.

دریاچه ارومیه و جزایر و بنادر آن، آبشار عیش‌آباد و ارتفاعات منطقه از جاذبه‌های طبیعی شهرستان شبستر محسوب می‌شوند. بناهای تاریخی و دیدنی متعدد حکایت از قدمت تاریخی منطقه دارند. مساجد شبستر در ردیف مکان‌های دیدنی به‌شمار می‌آیند. در تسوج مسجد زیبایی وجود دارد که مسجد یادگار شاه نامیده می‌شود. هم چنین قبور عارفان و مشاهیر مانند: مقبره شیخ محمود شبستری و مزار پیررجب در کنار روستای تاریخی سیس و مقبره شیخ اسماعیل سیسی از مکان‌های دیدنی منطقه به‌شمار می‌آیند.

آبشارعیش آباد - شبستر: این آبشار در قسمت کوهستانی میشوغربی در نزدیکی روستای عیش‌آباد واقع شده‌است. بخشی از جاده منتهی به محوطه آبشار اتومبیل رو وبخشی دیگر خاکی است. آبشار عیش‌آباد حدود ۱۵ متر ارتفاع دارد. محوطه پیرامون آبشار را کوه و دره زیبایی دربر گرفته‌است.

• دانشگاه آزاد اسلامی واحد شبستر
• دانشگاه پیام نور شبستر
• جمعیت شهرهای استان آذربایجان شرقی
• حسین کرد شبستری

مجله International Journal of Forest, Soil and Erosion از آبان ماه ۱۳۹۰ در شبستر به صورت فصلنامه منتشر می‌شود.

سایت گروه زیست‌محیطی یاشیل می‌شو درگاه اینترنتی شهرستان شبستر