فهرست شهرهای استان آذربایجان شرقی

استان آذربایجان شرقی طبق آخرین نقشهٔ تقسیمات کشوری ایران، دارای ۲۱ شهرستان، ۴۸ بخش و ۷۰ شهر است. ۲٬۸۵۹٬۵۴۰ نفر از جمعیت استان شهرنشین هستند که این رقم، ۷۳٫۱۴ درصد از کل جمعیت را شامل می‌شود. شهرستان شبستر با ۱۱ شهر، بیشترین و شهرستان‌های اهر، چاراویماق و هوراند هر کدام با یک شهر، کمترین تعداد شهرهای استان را دربر گرفته‌اند.

از مجموع ۷۰ شهر استان، استانداری در یک شهر (تبریز)، فرمانداری ویژه در ۳ شهر (مراغه، مرند، میانه)، فرمانداری در ۱۷ شهر و بخشداری در ۲۴ شهر استان، به عنوان بالاترین سطح از نهادهای زیرمجموعهٔ وزارت کشور دایر در شهرهای مذکور، مشغول به فعالیت هستند. ۲۵ شهر دیگر استان هم به لحاظ تقسیمات اداری، تابع مراکز بخش‌های خود محسوب می‌گردند.

شهرهای دارای فرمانداری (ویژه)، همزمان دارای بخشداری هم هستند که معمولاً در ساختمان فرمانداری (ویژه) مستقر است. مرکز استان نیز علاوه بر استانداری، دارای فرمانداری و بخشداری هم هست و بخشداری مرکزی شهرستان تبریز در ساختمان فرمانداری تبریز قرار داد.

همهٔ مراکز بخش‌ها و شهرستان‌های استان آذربایجان شرقی، شهر محسوب می‌شوند؛ به جز ۳ روستای آق‌براز (مرکز بخش چهاردانگه هوراند)، آغچه‌ریش (مرکز بخش شادیان چاراویماق) و تازه‌کند (مرکز بخش فندقلو اهر) که هنوز به درجهٔ شهر ارتقا نیافته‌اند.

شهر تبریز به عنوان پرجمعیت‌ترین شهر و مرکز استان آذربایجان شرقی، دارای ۱٬۵۸۴٬۸۵۵ نفر جمعیت است و ۴۰٫۵۴ درصد از کل جمعیت استان را به خود اختصاص داده‌است؛ این در حالی است که شهرهای عاشقلو (مرکز بخش منجوان) و جوان‌قلعه (مرکز بخش قلعه‌چای) به ترتیب با ۵۳۴ و ۷۰۰ نفر جمعیت، کم‌جمعیت‌ترین شهرهای استان محسوب می‌شوند.

شهرهای کوهستانی هریس و قره‌آغاج به ترتیب با ۱۹۱۴ و ۱۹۱۳ متر ارتفاع از سطح دریا، مرتفع‌ترین شهرهای استان هستند؛ این در حالی است که شهرهای شهرستان خداآفرین در حاشیه رودخانهٔ ارس شامل لاریجان، خمارلو و عاشقلو به ترتیب با ۱۹۲، ۳۰۹ و ۳۵۸ متر ارتفاع از سطح دریا، کم‌ارتفاع‌ترین شهرهای استان محسوب می‌شوند.

از مجموع ۷۰ شهر استان آذربایجان شرقی، تاریخ تأسیس شهرداری در ۳ شهر تبریز، مراغه و اهر به دورهٔ قاجار برمی‌گردد. به همین ترتیب، ۹ شهر استان در دورهٔ پهلوی اول، ۱۸ شهر استان در دورهٔ پهلوی دوم و ۴۰ شهر استان نیز در دورهٔ جمهوری اسلامی صاحب نهاد شهرداری شده‌اند.