شوالیه‌های معبد

شوالیه‌های معبد
Poor Fellow-Soldiers of Christ and of the Temple of Solomon
شوالیه‌های معبد; Poor Fellow-Soldiers of Christ and of the Temple of Solomon
	نشان شوالیه‌های معبد
فعال	۱۱۱۹–۱۳۱۲
وفاداری	پاپ
گونه	گروه نظامی کاتولیک
نقش	حفاظت از زائران مسیحی
اندازه	۱۵۰۰۰–۲۰۰۰۰ نفر در دوران اوج که فقط ۱۰٪ آن‌ها شوالیه بودند
مقر فرماندهی	حرم شریف، اورشلیم، پادشاهی اورشلیم
نام(های) مستعار	فرقه معبد سلیمان
پشتیبان	سنت برنارد کلروو
شعار(ها)	Non nobis, Domine, non nobis, sed Nomini tuo da gloriam; فارسی: نام ما نه، ای خداوند، نام ما نه، شکوه تنها لایق نام توست
طرح لباس	ردای سفید با صلیبی قرمز
نبردها	محاصره اشکلون (۱۱۵۳); نبرد مونتگیزارد (۱۱۷۷); نبرد مارج آیون (۱۱۷۹); نبرد حطین (۱۱۸۷); محاصره عکا (۱۱۹۰–۱۱۹۱); نبرد آرسوف (۱۱۹۱); محاصره ادموز (۱۲۱۰); نبرد لگنیتسا (۱۲۴۱); محاصره عکا (۱۲۹۱); سلسله نبردهای بازپس‌گیری آندلس;
فرماندهان
اولین فرمانده ارشد	هوگو دی پینز
آخرین فرمانده ارشد	ژاک دو موله

سربازان مسکین مسیح و معبد سلیمان (لاتین: Pauperes commilitones Christi Templique Solomonici)، یا به اختصار شوالیه‌های معبد (همچنین شوالیه‌های هیکل، شهسواران معبد یا شهسوران پرستشگاه)، گروهی نظامی-مذهبی در تاریخ مسیحیت بود که در قرون وسطی فعالیت می‌کرد. این گروه در سده دوازدهم میلادی برای محافظت از زائران مسیحی در مسیر اورشلیم، گرد هم آمدند. اعضای آن به دلیل خدماتشان امتیازهای ویژه‌ای داشتند و مورد حمایت کلیسا بودند. آن‌ها به داشتن ثروت و قدرت قابل توجه به شهرت رسیدند.

تاریخچه

این گروه در حدود سال ۱۰۹۹ میلادی توسط کلیسای کاتولیک روم به وجود آمد. در سال ۱۰۹۵ میلادی، پاپ اوربان دوم وعده داد که اگر شوالیه‌های اروپایی در جنگ‌های صلیبی شرکت و اورشلیم را برای مسیحیان فتح کنند، گناهان آن‌ها بخشیده خواهد شد. بسیاری از شوالیه‌ها با پذیرفتن این وعده، روی لباس‌ها و شنل‌های خود نشان صلیب را دوختند و وارد جنگ‌های صلیبی شدند.

هدف این گروه ابتدا شرکت در جنگ‌های صلیبی بود؛ بعدها وظیفه خود را محافظت از زائران در سرزمین فلسطین دانستند اما پس از قتل‌عام در جنگی که مسلمانان به عکا دست یافتند عده کمی از آن‌ها با پول‌های فراوان ساکن نقاط اروپا شدند و با نوعی سیستم بانکداری ثروت زیادی اندوختند. آنقدر قدرت این گروه افزایش پیدا کرد که پاپ کلمنت پنجم و فیلیپ چهارم، پادشاه فرانسه آن‌ها را به بهانه بدعت‌گذاری در دستگاه تفتیش عقاید، بین سال‌های ۱۳۰۷ تا ۱۳۱۴ میلادی محاکمه کردند و همراه با رهبرشان، ژاک دو موله به قتل رسیدند.

زوال

در اواسط سده دوازدهم میلادی موفقیت‌های صلیبی‌ها رو به زوال گذاشت. مسلمانان به واسطهٔ فرمانروایان خود همانند صلاح‌الدین متحدتر شده و مسیحی‌ها نیز درگیر اختلافات داخلی بودند. اختلاف شوالیه‌های معبد با دو گروه دیگر یعنی شوالیه‌های هوسپیتالر و شوالیه‌های تتونیک طی دهه‌ها باعث تضعیف سیاسی و نظامی مسیحیان شده بود. بعد از شکست‌هایی که شوالیه‌های معبد در نبردهایی همانند نبرد حطین متحمل شدند، اورشلیم در سال ۱۱۸۷ میلادی توسط نیروهای صلاح الدین بازپس گرفته شد.

فریدریش دوم، امپراتور مقدس روم طی جنگ صلیبی ششم و بدون کمک شوالیه‌ها معبد در سال ۱۲۲۹ میلادی اورشلیم را دوباره تصرف کرد ولی سال ۱۲۴۴ میلادی ارتش ایوبیان و خوارزمشاهیان شهر را برای آخرین بار در جنگ‌های صلیبی پس گرفتند.

طی این رویدادها شوالیه‌های معبد مجبور به انتقال مقر فرماندهی خود به بندر عکا شدند. شهری که مقر فرماندهی شوالیه‌های معبد صد سال آینده در آن مستقر بود؛ به هر صورت این شهر نیز در پی شکست‌های مسیحیان در طرطوس و عتلیت به تصرف مسلمانان درآمد. از این رو مقر فرماندهی شوالیه‌ها به لیماسول در قبرس منتقل گردید. همچنین آن‌ها تلاش کردند جزیره کوچک ارواد که در نزدیکی ساحل طرطوس بود را حفظ کنند ولی در سال ۱۳۰۳ شوالیه‌ها طی محاصره ارواد این جزیره را تسلیم ممالیک مصری کردند. با سقوط این جزیره شوالیه‌های معبد آخرین پایگاه خود در سرزمین مقدس را از دست دادند.

بر اثر شکست‌های رخ داده حمایت‌ها از این گروه رو به کاهش نهاد. با این وجود شوالیه‌ها هنوز هم فعالیت‌های اقتصادی خود را در اروپا ادامه دادند. بسیاری از اروپایی‌ها از طریق کار در مزارع و تاکستان‌ها یا استفاده از بانک آن‌ها با شوالیه‌ها در ارتباط بودند.

دستگیری‌ها، اتهامات و انحلال

در سال ۱۳۰۵ میلادی کلمنت پنجم، به عنوان پاپ کلیسای کاتولیک برگزیده شد. او نامه‌ای برای فرمانده ارشد شوالیه‌های معبد و شوالیه‌های هوسپیتالر نوشت و به آن‌ها پیشنهاد کرد تا با یکدیگر ادغام شوند. با وجود عدم رضایت هر دو فرمانده و پافشاری پاپ، او هر دو فرمانده را در سال ۱۳۰۶ میلادی برای گفتگو به فرانسه دعوت نمود. دو موله، رهبر شوالیه‌های معبد سال ۱۳۰۷ میلادی نزد پاپ رفت و فرمانده هوسپیتالرها با چند ماه تأخیر به آنجا رسید. در این مدت دو موله با پاپ، فیلیپ چهارم، پادشاه فرانسه و صدراعظم او در مورد اتهاماتی که به چند عضو جدا شده از شوالیه‌های معبد زده می‌شد، بحث و گفتگو کردند و به این نتیجه رسیدند که اتهامات نادرست است. با این وجود پاپ نامه‌ای به فیلیپ نوشت و از او تقاضای انجام تحقیقات بیشتر کرد. فیلیپ نیز کلیسا را علیه شوالیه‌ها تحریک نمود.

اعدام شوالیه‌های معبد به روش سوزاندن

سرانجام سحرگاه جمعه ۱۳ اکتبر سال ۱۳۰۷ میلادی، فیلیپ چهارم دستور به دستگیری دو موله و تمامی شوالیه‌های معبد ساکن فرانسه داد. این حکم این‌گونه آغاز می‌شد: «خدا خوشحال نیست ما دشمنان ایمان در پادشاهی داریم». (Dieu n'est pas content, nous avons des ennemis de la foi dans le Royaume) بر اساس اعترافات به دست آمده از شوالیه‌های معبد، آن‌ها اعضای تازه‌وارد را مجبور به تف کردن بر روی صلیب، انکار کلیسا و بوسیدن یکدیگر می‌کردند. همچنین گفته می‌شود آن‌ها متهم به بت‌پرستی و بروز دادن رفتارهای همجنسگرایانه بودند. بسیاری از آن‌ها در زیر شکنجه‌ها به اتهامات وارده اعتراف کردند. همچنین آن‌ها به بت‌پرستی، پرستش مجسمه‌های بافومت، سرهای مومیایی شده و اشیای دیگر اعتراف نمودند.

بر اثر پافشاری‌های فیلیپ، پاپ ۲۲ نوامبر سال ۱۳۰۷ میلادی به تمام حاکمان مسیحی دستور داد تا در صورت مشاهدهٔ شوالیه‌های معبد آن‌ها را دستگیر کنند. او در نهایت دستور انحلال این فرقه را صادر کرد.

ژاک دو موله، آخرین فرمانده شوالیه‌های معبد پس از اعتراف زیر شکنجه، در ۱۸ مارس سال ۱۳۱۴ میلادی زنده زنده سوزانده شد. بر اساس روایات تاریخی او در لحظات آخر رو به کلیسای نوتردام کرده و دعا خوانده و در سخنان آخر خود گفته: «خدا می‌داند چه کسی اشتباه کرده و گناهکار است. به زودی یک فاجعه برای کسانی که ما را به مرگ محکوم کرده‌اند، رخ خواهد داد». پاپ کلمنت یک ماه پس از این رخداد درگذشت و فیلیپ چهارم نیز طی همان سال، در اثر حادثه‌ای هنگام شکار کشته شد.

با اعدام شدن دو موله باقی‌مانده شوالیه‌های معبد نیز در سراسر اروپا دستگیر و در دادگاه‌های تفتیش عقاید محاکمه شدند. گفته می‌شود تعدادی از شوالیه‌های معبد بازمانده به فرقه‌های دیگری همانند شوالیه‌های هوسپیتالر پیوستند. باقی‌مانده این شوالیه‌ها با تغییر نام از شوالیه‌های معبد به نشان مسیح و نشان اعظم مسیح توانستند تا سال‌های سال به بقای خود ادامه بدهند.

میراث شوالیه‌های معبد

کلیسای تمپل، لندن. این کلیسا در ابتدا به عنوان بنایی جهت اجرای مراسم شوالیه‌های معبد ساخته شد. کلیسای تمپل به عنوان یکی از اماکن توریستی لندن شناخته می‌شود

شوالیه‌های معبد به واسطه قدرت و ثروت عظیم خود بناهای بسیاری را در سراسر اروپا و سرزمین مقدس باقی گذاشتند. بیشتر این سازه‌ها هنوز هم استوارند و در بسیاری از شهرهای اروپا هنوز هم نام "temple" به چشم می‌خورد. از این بین می‌توان دروازه تمپل بار، ایستگاه تمپل و کلیسای تمپل در شهر لندن را نام برد.

نشان ویژه شوالیه‌های معبد که در همه سازه‌های آن‌ها وجود دارد دو سوار کار می‌باشد که بر یک اسب سوارند. این نشان بیانگر فقر شوالیه هاست.

فرقه‌های امروزی

مبارزات جدی و خشن پاپ علیه شوالیه‌های معبد موجب شد بسیاری از اعضای آن به دیگر فرقه‌ها بپیوندند و اسرار خود را به شکلی مخفیانه بروز دهند. با این وجود هیچ مدرک قابل استنادی به ارتباط شوالیه‌ها با فرقه‌های زمان حال وجود ندارد.

فراماسونری

در بین نشان‌های فراماسونری شباهت‌های بسیاری با فرقه‌های قرون وسطایی به چشم می‌خورد. از این بین می‌توان فرقه معبد که از شوالیه‌های معبد و فرقه مالت که از شوالیه‌های هوسپیتالر تأثیر گرفته‌اند را نام برد. برخی از مخالفان فراماسونری اذعان می‌دارند عقاید فراماسونری برگرفته از شوالیه‌های معبدی است که در قرن ۱۴ به اسکاتلند رفتند و رابرت یکم را در نبرد بانوکبرن یاری کردند. این اظهارات به دلیل کمبود مدارک همواره توسط سران فراماسونرها و مورخان تکذیب شده‌است.

در سینما و هنر

این فرقه در ادبیات و در رمان‌هایی مانند راز داوینچی نیز مورد اشاره قرار گرفتند. گروه معبدنشینان در بازی کیش یک آدم‌کش نیز همین گروه هستند.

مقالات مرتبط

شوالیه‌های مالت
Convent of Christ (Tomar)

منابع

Malcolm Barber, Keith Bate. The Templars: Selected sources translated and annotated by Malcolm Barber and Keith Bate (Manchester University Press, 2002) شابک ‎۰−۷۱۹۰−۵۱۱۰-X
Barber, Malcolm (2006-04-20). "The Knights Templar – Who were they? And why do we care?". Slate Magazine. ;
Martin, Sean (2005). The Knights Templar: The History & Myths of the Legendary Military Order. New York: Thunder's Mouth Press. ISBN 1-56025-645-1.

پانویس

↑ as reproduced in T. A. Archer, The Crusades: The Story of the Latin Kingdom of Jerusalem (1894), p. 176. The design with the two knights on a horse and the inscription SIGILLVM MILITVM XRISTI is attested in 1191, see Jochen Burgtorf, The Central Convent of Hospitallers and Templars: History, Organization, and Personnel (1099/1120–1310), Volume 50 of History of Warfare (2008), شابک ‎۹۷۸−۹۰−۰۴−۱۶۶۶۰−۸, pp. 545–546.
↑ Malcolm Barber, The New Knighthood: A History of the Order of the Temple. Cambridge University Press, 1994. ISBN 0-521-42041-5.
↑ «لانه خرگوشی که به وعده‌گاه هواداران 'شهسواران معبد' منتهی می‌شود». بی‌بی‌سی فارسی. ۲۰ اسفند ۱۳۹۵.
↑ «خیابان‌های پاریس، محل دفن پایگاه سری شوالیه‌های معبد». BBC News فارسی. ۲۰۲۱-۱۲-۱۷. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۱۲-۱۷.
↑ زیرا آن‌ها از کلیسای کاتولیک روم پیروی می‌کردند
↑ بکرش, دبورا (۱۳۸۷). تفتیش عقاید. مهدی حقیقت‌خواه. ققنوس. pp. ۱۰۳–۱۰۷. ISBN 9789643115050.
↑ Martin, p. 113.
↑ Nicholson, p. 201. "The Templars retained a base on Arwad island (also known as Ruad island, formerly Arados) off Tortosa (Tartus) until October 1302 or 1303, when the island was recaptured by the Mamluks."
↑ "Les derniers jours des Templiers". Science et Avenir: 52–61. July 2010.
↑ Riley-Smith, Johnathan (1995). The Oxford Illustrated History of the Crusades. Oxford: Oxford Press. p. 213.
↑ Edgeller, Johnathan (2010). Taking the Templar Habit: Rule, Initiation Ritual, and the Accusations against the Order (PDF). Texas Tech University. pp. 62–66. Archived from the original (PDF) on 30 April 2011.
↑ Martin, p. 125.
↑ Martin, p. 140.
↑ Malcolm Barber has researched this legend and concluded that it originates from La Chronique métrique attribuée à Geffroi de Paris, ed. A. Divèrres, Strasbourg, 1956, pages 5711–5742. Geoffrey of Paris was "apparently an eye-witness, who describes de Molay as showing no sign of fear and, significantly, as telling those present that God would avenge their deaths". Barber, The Trial of The Templars, page 357, footnote 110, Second edition (Cambridge University Press, 2006). شابک ‎۰−۵۲۱−۶۷۲۳۶−۸
↑ In The New Knighthood Barber referred to a variant of this legend, about how an unspecified Templar had appeared before and denounced Clement V and, when he was about to be executed sometime later, warned that both Pope and King would "within a year and a day be obliged to explain their crimes in the presence of God", found in the work by Ferretto of Vicenza, Historia rerum in Italia gestarum ab anno 1250 ad annum usque 1318 (Malcolm Barber, The New Knighthood, pages 314–315, Cambridge University Press, 1994). شابک ‎۰−۵۲۱−۵۵۸۷۲−۷
↑ José Vicente de Bragança, The Military Order of Christ and the Papal Croce di Cristo
↑ Martin, pp. 140–142.
↑
Herbermann, Charles, ed. (1913). "Order of the Knights of Christ" . Catholic Encyclopedia. New York: Robert Appleton Company.
↑ Matthew Anthony Fitzsimons; Jean Bécarud (1969). The Catholic Church today: Western Europe. University of Notre Dame Press. p. 159.
↑ Helen J. Nicholson (1 January 2004). The Crusades. Greenwood Publishing Group. p. 98. ISBN 978-0-313-32685-1.
↑ "Note of Clarification from the Secretariat of State". news.va. Pontifical Council for Social Communication. 16 October 2012. Archived from the original on 26 اكتبر 2012. Retrieved 27 November 2012. Vatican City,(VIS)-
↑ Noonan, Jr., James-Charles (1996). The Church Visible: The Ceremonial Life and Protocol of the Roman Catholic Church. Viking. p. 196. ISBN 0-670-86745-4.
↑ Robert Ferguson (26 August 2011). The Knights Templar and Scotland. History Press Limited. p. 39. ISBN 978-0-7524-6977-5.
↑ Jochen Burgtorf; Paul F. Crawford; Helen J. Nicholson (28 June 2013). The Debate on the Trial of the Templars (1307–1314). Ashgate Publishing, Ltd. p. 298. ISBN 978-1-4094-8102-7.
↑ Martin, p. 58.
↑ The Mythology Of The Secret Societies (London: Secker and Warburg, 1972). شابک ‎۰−۴۳۶−۴۲۰۳۰−۹
↑ Peter Partner, The Murdered Magicians: The Templars And Their Myth (Oxford: Oxford University Press, 1982). شابک ‎۰−۱۹−۲۱۵۸۴۷−۳
↑ John Walliss, Apocalyptic Trajectories: Millenarianism and Violence In The Contemporary World, page 130 (Bern: Peter Lang AG, European Academic Publishers, 2004). شابک ‎۳−۰۳۹۱۰−۲۹۰−۷
↑ Michael Haag, Templars: History and Myth: From Solomon's Temple To The Freemasons (Profile Books Ltd, 2009). شابک ‎۹۷۸−۱−۸۴۶۶۸−۱۵۳−۰
↑ Knights Templar FAQ, accessed 10 January 2007.
↑ "Freemasonry Today periodical (Issue January 2002)". Grand Lodge Publications Ltd. Archived from the original on 3 March 2011. Retrieved 2011-05-28.
↑ Miller, Duane (2017). 'Knights Templar' in War and Religion, Vol 2. Santa Barbara, California: ABC–CLIO. p. 464. Retrieved 28 May 2017.
↑ براون, دن. راز داوینچی.
↑ El-Nasr, Magy Seif. "Assassin's Creed: A Multi-Cultural Read". pp. 6–7. Archived from the original (PDF) on 6 November 2009. Retrieved 2009-10-01. we interviewed Jade Raymond … Jade says … Templar Treasure was ripe for exploring. What did the Templars find

[1] s reproduced in T. A. Archer, The Crusades: The Story of the Latin Kingdom of Jerusalem (1894), p. 176. The design with the two knights on a horse and the inscription SIGILLVM MILITVM XRISTI is attested in 1191, see Jochen Burgtorf, The Central Convent of Hospitallers and Templars: History, Organization, and Personnel (1099/1120–1310), Volume 50 of History of Warfare (2008), شابک ‎۹۷۸−۹۰−۰۴−۱۶۶۶۰−۸, pp. 545–546.

[Barber-2] Malcolm Barber, The New Knighthood: A History of the Order of the Temple. Cambridge University Press, 1994. ISBN 0-521-42041-5.

[:0-3] «لانه خرگوشی که به وعده‌گاه هواداران 'شهسواران معبد' منتهی می‌شود». بی‌بی‌سی فارسی. ۲۰ اسفند ۱۳۹۵.

[4] «خیابان‌های پاریس، محل دفن پایگاه سری شوالیه‌های معبد». BBC News فارسی. ۲۰۲۱-۱۲-۱۷. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۱۲-۱۷.

[5] زیرا آن‌ها از کلیسای کاتولیک روم پیروی می‌کردند

[6] بکرش, دبورا (۱۳۸۷). تفتیش عقاید. مهدی حقیقت‌خواه. ققنوس. pp. ۱۰۳–۱۰۷. ISBN 9789643115050.

[7] Martin, p. 113.

[8] Nicholson, p. 201. "The Templars retained a base on Arwad island (also known as Ruad island, formerly Arados) off Tortosa (Tartus) until October 1302 or 1303, when the island was recaptured by the Mamluks."

[Science-9] "Les derniers jours des Templiers". Science et Avenir: 52–61. July 2010.

[10] Riley-Smith, Johnathan (1995). The Oxford Illustrated History of the Crusades. Oxford: Oxford Press. p. 213.

[11] Edgeller, Johnathan (2010). Taking the Templar Habit: Rule, Initiation Ritual, and the Accusations against the Order (PDF). Texas Tech University. pp. 62–66. Archived from the original (PDF) on 30 April 2011.

[12] Martin, p. 125.

[13] Martin, p. 140.

[14] Malcolm Barber has researched this legend and concluded that it originates from La Chronique métrique attribuée à Geffroi de Paris, ed. A. Divèrres, Strasbourg, 1956, pages 5711–5742. Geoffrey of Paris was "apparently an eye-witness, who describes de Molay as showing no sign of fear and, significantly, as telling those present that God would avenge their deaths". Barber, The Trial of The Templars, page 357, footnote 110, Second edition (Cambridge University Press, 2006). شابک ‎۰−۵۲۱−۶۷۲۳۶−۸

[15] In The New Knighthood Barber referred to a variant of this legend, about how an unspecified Templar had appeared before and denounced Clement V and, when he was about to be executed sometime later, warned that both Pope and King would "within a year and a day be obliged to explain their crimes in the presence of God", found in the work by Ferretto of Vicenza, Historia rerum in Italia gestarum ab anno 1250 ad annum usque 1318 (Malcolm Barber, The New Knighthood, pages 314–315, Cambridge University Press, 1994). شابک ‎۰−۵۲۱−۵۵۸۷۲−۷

[web.archive.org-16] José Vicente de Bragança, The Military Order of Christ and the Papal Croce di Cristo

[17] Martin, pp. 140–142.

[CathEncy-18] 
Herbermann, Charles, ed. (1913). "Order of the Knights of Christ" . Catholic Encyclopedia. New York: Robert Appleton Company.

[FitzsimonsBécarud1969-19] Matthew Anthony Fitzsimons; Jean Bécarud (1969). The Catholic Church today: Western Europe. University of Notre Dame Press. p. 159.

[Nicholson2004-20] Helen J. Nicholson (1 January 2004). The Crusades. Greenwood Publishing Group. p. 98. ISBN 978-0-313-32685-1.

[Vatican16Oct2012-21] "Note of Clarification from the Secretariat of State". news.va. Pontifical Council for Social Communication. 16 October 2012. Archived from the original on 26 اكتبر 2012. Retrieved 27 November 2012. Vatican City,(VIS)-

[22] Noonan, Jr., James-Charles (1996). The Church Visible: The Ceremonial Life and Protocol of the Roman Catholic Church. Viking. p. 196. ISBN 0-670-86745-4.

[Ferguson2011-23] Robert Ferguson (26 August 2011). The Knights Templar and Scotland. History Press Limited. p. 39. ISBN 978-0-7524-6977-5.

[BurgtorfCrawford2013-24] Jochen Burgtorf; Paul F. Crawford; Helen J. Nicholson (28 June 2013). The Debate on the Trial of the Templars (1307–1314). Ashgate Publishing, Ltd. p. 298. ISBN 978-1-4094-8102-7.

[25] Martin, p. 58.

[26] The Mythology Of The Secret Societies (London: Secker and Warburg, 1972). شابک ‎۰−۴۳۶−۴۲۰۳۰−۹

[27] Peter Partner, The Murdered Magicians: The Templars And Their Myth (Oxford: Oxford University Press, 1982). شابک ‎۰−۱۹−۲۱۵۸۴۷−۳

[28] John Walliss, Apocalyptic Trajectories: Millenarianism and Violence In The Contemporary World, page 130 (Bern: Peter Lang AG, European Academic Publishers, 2004). شابک ‎۳−۰۳۹۱۰−۲۹۰−۷

[29] Michael Haag, Templars: History and Myth: From Solomon's Temple To The Freemasons (Profile Books Ltd, 2009). شابک ‎۹۷۸−۱−۸۴۶۶۸−۱۵۳−۰

[30] Knights Templar FAQ, accessed 10 January 2007.

[fmt-31] "Freemasonry Today periodical (Issue January 2002)". Grand Lodge Publications Ltd. Archived from the original on 3 March 2011. Retrieved 2011-05-28.

[32] Miller, Duane (2017). 'Knights Templar' in War and Religion, Vol 2. Santa Barbara, California: ABC–CLIO. p. 464. Retrieved 28 May 2017.

[33] براون, دن. راز داوینچی.

[34] El-Nasr, Magy Seif. "Assassin's Creed: A Multi-Cultural Read". pp. 6–7. Archived from the original (PDF) on 6 November 2009. Retrieved 2009-10-01. we interviewed Jade Raymond … Jade says … Templar Treasure was ripe for exploring. What did the Templars find