فقیه

فقیه از واژه «فقه» مشتق شده‌است. و فقه در لغت، به معنای دانستن و فهمیدن، است. اما فقیه در اصطلاح علوم اسلامی، به معنای مجتهد و متخصص در علم فقه به کار رفته‌است. بنا براین، فقیه به کسی می‌گویند که قادر به استنباط احکام شرعی فرعی از منابع فقه اسلامی که عبارتند از قرآن، سنت، اجماع و عقل باشد.

در متن‌های فارسی کهن تا قرن‌های هفتم و هشتم هجری، معمولاً واژهٔ دانشمند در زبان فارسی به معنای فقیه در زبان عربی استعمال می‌شده‌است. مجتهد کسی است که حداقل دوره‌های سه‌گانه حوزوی را گذرانده و قادر به استنباط احکام فقهی باشد. اما فقیه مجتهدی است که علاوه بر این در علم فقه تسلط دارد و صاحب‌نظر و نوآوراست و مترادف با دانشمند است.

تقسیم‌بندی فقهای شیعه

فقیهان شیعه را گاهی بر اساس زمان حیات و گاهی بر اساس مکتب‌های اجتهادی آن‌ها تقسیم‌بندی کرده‌اند.

فقهای متقدم و متاخر

در نوشته‌های فقهی شیعه، غالباً به فقیهان پیش از شیخ طوسی قدماء می‌گویند، از شیخ طوسی تا پیش از علامه حلی را متقدمان می‌نامند و از علامه حلی به بعد را فقهاء متأخر می‌خوانند. از فقهاء معاصر هم با نام «متأخرو المتأخرین» یاد می‌شود.