فیض‌آباد (افغانستان)

فیض‌آباد سرزمینی باستانی با فراز و نشیب‌های تاریخی و جغرافیایی است که در بخشی از درهٔ کوکچه واقع شده و اخیراً بخش بالایی ولسوالی یفتل را به بافت شهری خود ضمیمه کرده‌است.

نام پیشین آن جوزان یا جوزگون‌دره بوده که به معنی شهر و محل گردو است. روزگاری میریار بیگ بدخشی خرقه‌ای را که گفته می‌شد از آن پیامبر اسلام است در راه سمرقند به هند به دست آورد و به ولایت بدخشان آورد که زیارتگاهی برای نگهداری این خرقه در این شهر ساخته شد و از آن پس نام جوزان از سال ۱۱۰۹ قمری، برابر با ۹۸–۱۶۹۷ میلادی به فیض‌آباد تغییر یافت. انتقال این خرقه به جوزگون دره در محرم ۱۱۰۹ ه‍.ق به وسیلهٔ شیخ محمد ضیا و شیخ محمد نیاز انجام شد.

در سال ۱۷۶۸ میلادی احمدشاه درانی خرقه را به قندهار برد و برای آن معبدی به نام خرقهٔ پیامبر بنا کرد.

فیض‌آباد در سال ۱۸۲۷ میلادی به دستور امیرنشین شهر کندز با خاک یکسان شد؛ به‌طوری که تا مدتی ولسوالی جُرم (گیلان) به عنوان مرکز ولایت بدخشان قرار گرفت. در سال ۳۹–۱۸۳۸ میلادی بازسازی فیض‌آباد آغاز شد و مرکز تجارت در سرتاسر بدخشان گردید. در گرداگرد این شهر هفت دژ ساخته شده بود که مخروبه‌های بعضی از آن‌ها هنوز مشهود است.

در سال ۱۹۸۰ شوروی این شهر را تصرف کرده و در آن پادگان نظامی بزرگی بنا کرد.

مردم این شهر مردم آگاه، باعلم، بادانش بالا و باسرانه مطالعه بالا اند. دروازه مکاتب و دانشگاه های دولتی و خصوصی به روی دانش آموزان و دانشجویان در طول تاریخ باز بوده و امروز هم به همین گونه است.

اخیرا کتابی به نام تاریخ بدخشان افغانستان توسط یک تن از نویسنده گان این دیار به اسم باری ضیا نوشته شده که تاریخ بدخشان خصوصا تاریخ شهر فیض آباد را می‌توان در آن یافت.

از جای‌های تاریخی می‌توان به مجسمه‌هایی که در ماه پیش به کابل آورده شده اشاره کرد.

استاد برهان‌الدین ربانی رئیس‌جمهور پیشین افغانستان زادهٔ بخش یفتلِ شهر فیض‌آباد ولایت بدخشان است.