لیپید

لیپیدها در ساختمان غشاهای بیولوژیک شرکت می‌کنند. مادهٔ ذخیره‌ای جهت تاُمین انرژی می‌باشند. بهترین حلال برای ویتامین‌های محلول در چربی هستند. اسیدهای چرب ضروری بدن را تأمین می‌کنند. در پدیدهٔ شناسایی سلول نقش مهمی دارند. به دلیل نیمه بودن وسیله مناسبی برای حفظ موجودات خونگرم که در قطبین زندگی می‌کنند به‌شمار می‌آیند و در بیوسنتز ترکیبات شبه هورمون به خصوص پروستاگلندین‌ها شرکت می‌کنند.

لیپیدها را از دیدگاه‌های مختلفی تقسیم‌بندی می‌کنند:

ساده و مرکب (صابون شدنی و صابونی نشدنی):

بر اساس بود ونبود اسید چرب در ساختمان چربی‌ها آن‌ها را به دو دستهٔ لیپیدهای ساده simple و مرکب compound تقسیم می‌کنند. وجود اسید چرب در ساختمان لیپیدهای مرکب امکان تهیهٔ صابون از این ترکیبات را می‌دهد. از این رو به چربی‌های صابونی شدنی saponifiable lipids معروف شده‌اند عدم وجود اسید چرب در ساختمان لیپیدهای ساده این ترکیبات را صابونی نشدنی non-saponifiable می‌کند.

لیپیدهای مرکب خود به گروه‌های مختلف تقسیم می‌شوند. در اسیل گلیسرول هاو فسفوگلیسریدها الکل مشترک گلیسرول است که با اسیدهای چرب تولید استرمی‌کنند. در اسفنگولیپیدها الکل آمین داری که به الکل اسفنگوزینی معروف اند با اسید چرب استر می‌شوند و بالاخره موم‌ها استراسیدهای چرب با الکل‌های بزرگ مولکول می‌باشند.

چربی‌های ساده نیز به گروه‌های مختلف تقسیم می‌شوند که مهم‌ترین آن‌ها ترپن هااستروئیدها و پروستاگلندین‌ها هستند.

جدول زیر خلاصه طبقه‌بندی چربی‌ها را نشان می‌دهد:

لیپیدهای مرکب

۱-اسیل گلیسرول‌ها ---->استر اسیدهای چرب با گلیسرول

۲-فسفوگلیسریدها---->استر اسیدهای چرب با گلیسرول ۳-فسفات

۳-اسفنگولیپیدها ---->استراسیدهای چرب با الکل‌های آمین دار

۴-موم‌ها ---->استر اسیدهای چرب با الکل‌های چرب منوهیدروکسیلیک بزرگ مولکول یا با استرول‌ها.

لیپیدهای ساده

۱-ترپن ها---->پلی مرهای خطی یا حلقوی ایزوپرن

۲-استروئیدها---->مشتق از کلسترول (مثل هورمون‌های جنسی)

۳-پروستاگلندین ها---->دراثر حلقوی شدن آراشیدونیک اسید به‌وجود می‌آیند

۴-پیگمان‌ها

۵-ویتامین‌های محلول در چربی

گلیسرول

الکل سه عاملی است که به هر نسبتی در آب حل می‌شود ولی در اتانول و سایر حلال‌های آلی بسیار کم محلول است. مایعی است شیرین؛ شفاف؛ بدون رنگ و بو؛ در حضور مواد آب گیر مانندHSO4K و در مجاورت حرارت؛ آب از دست داده به آلدئید دودکننده با بوی بد که مخاط را به شدت آزار می‌دهد تبدیل می‌شود. به‌وجود آمدن آکرولئین با این مشخصات راهی برای تشخیص گلیسرول است.

اسیدهای چرب Fatty acids

فرمول کلی اسیدهای چرب به صورت RCOOH است و فرمول عمومی آن‌ها را با بنیان‌های سیر شده می‌توان به صورت CH3(CH2)n_COOH نوشت که در آن n از دو تا چهل تغییر می‌کند و در بیشتر موارد زوج است. شاید فراوانی اسیدهای چرب زوج کربن در طبیعت یکی به دلیل آسانی سنتز آن‌ها و دیگری به علت سنتز ان‌ها از ترکیبات دو کربنه باشد.

متجاوز از صد نوع اسید چرب از آبکافت (هیدرولیز) لیپیدهای مختلف به دست آمده‌است که عموماً در داشتن یک عامل کربوکسیل انتهایی و یک زنجیرهٔ طویل هیدروکربنی مشترک هستند. گاهی انشعابات جانبی در زنجیرهٔ هیدروکربنی دیده می‌شود لیکن اکثراً به صورت خطی و بدون انشعاب می‌باشند. برخی اسیدهای چرب به صورت حلقوی نیز دیده می‌شوند. لیکن چون در ساختمان چربی‌ها شرکت نمی‌کنند از این رو به چربی‌های غیرطبیعی معروفند. مثل اسید شولموگریک که غیر اشباع بوده و از ۱۸ اتم کربن ساخته شده‌است یا پروستاگلندین‌ها که از حلقوی شدن آراشیدونیک اسید تولید می‌شوند.

• اسیدچرب
• گلیسرید
• اینتراستریفیکاسیون
• فسفولیپید
• ترکیبات صابونی نشونده
• هیدروکربن
• اتواکسیداسیون
• چربی حرارت دیده
• برگشت طعم
• هیدروژناسیون
• خواص فیزیکی چربی
• امولسیون
• امولسیفایر

مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا، «Lipid»، ویکی‌پدیای انگلیسی، دانشنامهٔ آزاد. (نسخهٔ ۳۱ ژوئیهٔ ۲۰۰۶).

• بیوایران - سایت مرجع بیوشیمی به زبان فارسی

مبانی بیوشیمی، تألیف دکتر پرویز پناهی