نبرد کرسی
نبرد کرسی (به انگلیسی: Battle of Crécy) نبردی در روز ۲۶ اوت سال ۱۳۴۶ میلادی در جریان جنگ صدساله بین فرانسوی‌ها به رهبری فیلیپ ششم و انگلیسی‌ها به رهبری ادوارد سوم بود که شکست پر خسارت فرانسوی‌ها انجامید.
| نبرد کرسی | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| بخشی از جنگ صد ساله | |||||||
نگاره‌ای از سده پانزدهم میلادی از نسخهٔ خطی وقایع‌نگاری تاریخ ژان فرواسار | |||||||
| |||||||
| طرف‌های درگیر | |||||||
 پادشاهی انگلستان |
 پادشاهی فرانسهپادشاهی بوهم | ||||||
| فرماندهان و رهبران | |||||||
ادوارد سوم ادوارد، شاهزاده سیاه |
فیلیپ ششم (مجروح) یان، پادشاه بوهم † | ||||||
| قوا | |||||||
| ۹٬۰۰۰–۱۳٬۰۰۰ | ۲۶٬۰۰۰ تا ۱۰۰٬۰۰۰ نفر | ||||||
| تلفات و ضایعات | |||||||
| ۱۰۰–۳۰۰ نفر |
۲٬۰۰۰ تا ۲۰٬۰۰۰ شوالیه ۱۶٬۰۰۰ تا ۱۰۰٬۰۰۰ نفر | ||||||
پیش‌زمینه
ادوارد سوم، پادشاه انگلستان به همراه سپاهیان خود روز ۱۳ ژوئیه سال ۱۳۴۶ میلادی از ساحل لا اوگ در نرماندی وارد فرانسه شد. او به دنبال تحقق بخشیدن به ادعای خود بر تاج‌وتخت پادشاهی فرانسه بود. تلاش‌های پیشین او، با وجود دستیابی به برخی پیروزی‌ها از جمله در نبرد دریایی سلویس در سال ۱۳۴۰ میلادی، با گرفتاری به مشکلات مالی و شورش‌های داخلی، کار به جایی نبرده بود. نیروهای ادوارد شهر کان را روز ۲۶ ژوئیه غارت کردند و خزائن زیادی را به غنیمت گرفتند. ادوارد سپس رو به جنوب نمود. مسیر انگلیسی‌ها پیش از رسیدن آنها به پاریس، توسط سپاهیان فیلیپ ششم، پادشاه فرانسه سد شد. ادوارد نیروهای خود را در حالی که توسط فرانسوی‌ها دنبال می‌شدند، به سمت شمال برد و از رودهای سیم و سِن عبور کرد. انگلیسی‌ها به سمت کرسی-آن-پونتیو رفتند و صبح روز ۲۶ اوت با جهت بهره‌گیری از مزیت آن با برگزیدن زمین بلندتر، بر فراز خط‌راس طولانی یک تپه مستقر شدند. فرانسوی‌ها حوالی میانه روز به این موقعیت رسیدند.
نیروهای طرفین
ادوارد سوم این بار حدود ۱۵٬۰۰۰ نیرو به همراه آورده بود. انگلیسی‌ها نیروهای خود را به سه قسمت (لشکر) تقسیم کردند. ادوارد، شاهزاده سیاه، پسر پادشاه انگلستان در جلوی سپاهیان حضور داشت. خود ادوارد سوم نیروهای ذخیره را در پشت سر فرماندهی می‌کرد. خطی از کمان‌داران در پیش رو از هر یک از قسمت‌ها محافظت می‌نمود.
فرانسوی‌ها از نظر تعداد حداقل دو برابر انگلیسی‌ها بودند شامل ۵٬۰۰۰ مزدور جنوایی با کمان زنبورکی می‌شدند. جنوایی‌ها در جلوی سپاه فرانسه و سه ستون از سواره‌نظام سنگین پشت سر آنها قرار گرفتند. عقب‌ترین ستون توسط خود فیلیپ ششم فرماندهی می‌شد.
شرح نبرد
با چرخش نیروهای ادوارد به سمت دشمن، نبرد در ۲۶ اوت ۱۳۴۶ میلادی در نزدیک کرسی-آن-پونتیو در شمال فرانسه درگرفت. بر خلاف توصیه نجیب‌زادگان، فیلیپ ششم دستور به آغاز حمله داد. جنوایی‌ها در برابر سپاه فرانسه قرار داشتند. سرعت تیراندازی تسلیحات آنها خیس شدن در اثر بارندگی کاهش یافته بود. در ابتدا بخش زیادی از جنوایی‌ها به قصد کاستن از دفاع انگلیسی‌ها پیش از یورش شوالیه‌ها، مقداری پیشروی کردند. عجله و اعتماد به نفس فرانسوی‌ها موجب شد این نیروها بدون زره و سپر به میدان فرستاده شوند؛ آلاتی که می‌توانست هنگام بارگذاری آهسته کمان‌های زنبورکی، از آنها در برابر تیرهای دشمن محافظت نماید. تیراندازان انگلیسی در خط مقدم سپاه خود با کمان بلند پیش‌دستانه جنوایی‌ها را هدف گرفتند و آنها را وادار به عقب‌نشینی جهت حفظ جان خود کردند. در همین زمان نخستین خط شوالیه‌های فرانسوی حمله خود را آغاز کرده بودند. با برخورد توده جنوایی‌ها به این شوالیه‌ها هرج‌ومرج به پا شد. سطح گل‌آلود و ریختن اجساد بر زمین شیب‌دار منطقه تقلا را دشوارتر کرده بود. چندین حمله سواره‌نظام فرانسوی زیر تیراندازی ممتد انگلیسی‌ها دفع و وارد آمدن تلفات به آنها باعث افزایش هر چه بیشتر بی‌نظمی گردید. با وجود این که تعدادی از فرانسوی‌ها قادر به رسیدن به خطوط انگلیسی‌ها شدند اما به سرعت قلع و قمع گرديدند. فرانسوی‌ها در طول روز و شب نخست پانزده یورش صورت دادند اما قادر به شکستن خطوط دشمن نشدند.
انگلیسی‌ها با پنج ریبالد، گونه اولیه‌ای از توپ، دشمن را هدف گرفتند و سواره‌نظام آن را از هم پاشاندند.
نیروهای انگلیسی توانستند نیروهای فرانسه را که از لحاظ تعداد نفرات بسیار بیشتر از آنها بودند، شکست دهند و بیرق سلطنتی آنها را به غنیمت بگیرند.
تلفات
یوهان فن شونفلت، شوالیه آلمان که در خدمت پادشاه انگلستان بود و خود در این نبرد از ناحیه صورت زخم عمیقی برداشت، در نامه‌ای به تاریخ ۱۲ سپتامبر همان سال به اسقف پاسائو، گزارشی از مکان تقریبی نبرد می‌دهد و فهرستی از کشته‌ها در جانب فرانسه ارائه می‌کند. این فهرست شامل پادشاه بوهم، پادشاه مایورکا، کنت السون، برادر پادشاه فرانسه، کنت فلاندر، دو اسقف، سیزده کنت دیگر، ۱۵۰۰ بارون، شوالیه و نجیب‌زاده و ۱۶٬۰۰۰ نفر دیگر می‌شد. با گذشت زمان، شیوع سریع خبر آن در پهنه اروپا و بدل شدن این نبرد به یک اسطوره، آمار اغراق‌آمیزی از تعداد کشته‌ها وارد شده است. تنها یک سال بعد، در رویدادنامه‌ای از فررا در ایتالیا، شایعه‌ای از مرگ حدود ۲۱٬۶۰۰ تن ذکر شد. سالنامه‌ای در اتریش این میزان را به عدد حیرت‌انگیز ۵۰٬۰۰۰ کشته رساند. ژان فروآسار، وقایع‌نگار فرانسوی، تحت تاثیر این منقولات، مدعی شده است حدود ۲۴٬۰۰۰ فرانسوی در این نبرد جان باخته‌اند. او در بازنگری و گسترش نوشته‌هایش این رقم را افزایش داده و تلفات فرانسوی‌ها را "یازده شاهزاده، هشتاد بارون، ۱۲۰۰ شوالیه و حدود ۳۰٬۰۰۰ نفر دیگر" دانست. توما بورتون، دیگر وقایع‌نگار هم‌عصر فروآسار، قدم فراتر نهاد و مدعی مرگ بیش از ۲۰٬۰۰۰ شوالیه و ملازم آنها و بیش از ۱۰۰٬۰۰۰ پیاده‌نظام و شبه‌نظامی شد.
با وجود مرگ تعدادی از افراد نام برده شده، تقریبا نیمی از کسانی که انگلیسی‌ها اسامی آنها را در فهرست کشته‌ها آوردند در نبرد کرسی جان نباخته‌اند. از جمله این افراد سنیور کوسی، پادشاه مایورکا و اسقف‌اعظم سن بودند که به ترتیب در سال‌های ۱۳۴۷، ۱۳۴۹ و ۱۳۷۶ میلادی مرده‌اند. مطالعه‌ای از تمامی فهرست‌نگاری‌های برجای‌مانده از سده چهاردهم در این رابطه، نشان می‌دهد کمتر از یک سوم ۵۰ نفری که تاریخ مرگ آنها مشخص است، در نبرد کرسی کشته شده‌اند.
این در حالی بود که تعداد تلفات انگلیسی‌ها در حدود ۲۰۰ نفر برآورد شده است.
پیامدها
به دستور ادوارد سوم بسیاری از بازماندگان شروع به حفر گودال‌هایی جهت دفن جان‌باختگان کردند. او همچنین گروهی به رهبری رجینال دو کوبام را مأمور به شمارش اجساد و شناسایی آنها کرد. یکی از نخستین اکتشافات آنها این بود که فیلیپ ششم در میان کشته‌شدگان نیست؛ چرا که پادشاه فرانسه شب گذشته به سمت لابروآ در شرق گریخته بود. فیلیپ در ابتدا تقصیر شکست را با به هم ریختن برنامه‌ها به گردن جنوایی‌ها انداخت. برخی حتی جنوایی‌ها را خائنانی دانستند که با دریافت رشوه از انگلیسی‌ها حمله خود را «سَنبَل» کرده‌اند. از این رو گزارش‌هایی از قتل عام تعداد زیادی از مزدوران جنوایی از جمله در آمیِن نقل شده است.
ادوارد ماه بعد بندر کاله را به محاصره درآورد. خسارت وارده به سپاهیان او در کرسی فیلیپ را ناتوان از فرستادن نیروی کمکی ساخته بود؛ در نتیجه این شهر ماه اوت سال ۱۳۴۷ به تصرف انگلیسی‌ها درآمد. این بندر و بخش بزرگی از اراضی شمالی فرانسه برای بیش از یک سده در اشغال انگلیسی‌ها قرار داشت.
جستارهای وابسته
- نبرد آزینکورت
- نبرد پواتیه
- آتش‌بس کاله
پانویس
- ↑ Livingston 2022, p. 28.
- ↑ Robinson 2018, p. 66–69.
- ↑ Robinson 2018, p. 66–68.
- ↑ Robinson 2018, p. 68.
- ↑ Livingston 2022, p. 26–27.
- ↑ Henri de Wailly. Introduction by Emmanuel Bourassin, Crecy 1346: Anatomy of a Battle (Blandford Press, Poole, Dorset 1987) Introduction p. 8
- ↑ Henri de Wailly. Introduction by Emmanuel Bourassin, Crecy 1346: Anatomy of a Battle (Blandford Press, Poole, Dorset 1987) pp. 8, 12
- ↑ Livingston 2022, p. 30–31.
- ↑ Livingston 2022, p. 25–27.
- ↑ Robinson 2018, p. 66.
