پیشینه باشگاه فوتبال پرسپولیس

باشگاه شاهین (۱۳۴۶–۱۳۲۱)

باشگاه فوتبال شاهین در سال ۱۳۲۱ به دست عباس اکرامی با نام قبلی همایون تهران بنا شد. او یک معلم بود و باشگاه را با کمک تعدادی جوان دانشجو با شعار

اول اخلاق، دوم درس، سوم ورزش

بنا نهاده بود. باشگاه شاهین توانست بازیکنان بزرگی مانند پرویز دهداری، امیرمسعود برومند، همایون بهزادی، حبیب محقق زاده، حمید شیرزادگان، جعفر کاشانی، حسین کلانی و بسیاری دیگر را که در تیم ملی بازی کردند، به فوتبال ایران بشناساند.

شاهین در دهه ۱۳۴۰ به اوج محبوبیت رسید اما برخی اتفاقات، فدراسیون فوتبال ایران و روزنامه کیهان ورزشی (مهمترین روزنامهٔ ورزشی آن زمان) را روبروی آن‌ها قرار داد. اختلاف بین آن‌ها بیشتر شد و باعث شد تا در روز ۱۸ تیر ۱۳۴۶، دو روز پس از برد ۳–۱ شاهین رو در روی باشگاه تهرانجوان، سازمان ورزش و تفریحات ایران شاهین را منحل اعلام کند.

درمورد دلایل انحلال باشگاه شاهین حرف و حدیث‌های بسیاری وجود دارد. اگرچه سازمان ورزش دلیل انحلال این باشگاه را در متن ابلاغیه رسمی «منافات فعالیت‌ها با روح عالیه ورزش» عنوان می‌کند، اما برخی تحلیلگران، دلایل سیاسی؛ از جمله مخالفت عباس اکرامی با حکومت پهلوی را مؤثر می‌دانند. بنابر ادعای یکی از بازیکنان شاهین ردپای تحریک‌های پرویز خسروانی، مدیر عامل وقت باشگاه تاج هم در این انحلال دیده می‌شود.

پس از انحلال شاهین هواداران با ادامه لیگ همراهی نکردند. هنگامی که شاهین منحل شد، چند باشگاه مانند پاس، راه‌آهن و عقاب در پی جذب بازیکنان شاهین برآمدند و این به معنی از هم پاشیدن این تیم بود. اما با رایزنی علی عبدو با پرویز دهداری و مسعود برومند، بازیکنان باشگاه شاهین به تیم پرسپولیس پیوستند.

باشگاه پرسپولیس (۱۳۴۶–۱۳۴۲)

باشگاه پرسپولیس در سال ۱۳۴۲ به دست علی عبده بنیانگذاری شد. این باشگاه جزو دارایی‌های «شرکت سی.آر. سی» بود که به جز عبده، فاطمه پهلوی و همسرش محمد خاتم نیز از سهامداران آن بودند. عبده از آمریکا به ایران آمده بود و در مشت‌زنی آمریکا صاحب عنوان قهرمانی و مسئولیت بود. در آن زمان باشگاه پرسپولیس در رشته‌های ورزشی بولینگ، والیبال، بسکتبال و اسکیت فعال بود پس از انحلال شاهین و در زمستان ۱۳۴۶، با رایزنی عبده و پرویز دهداری، ۴ نفر از بازیکنان شاهین به نام‌های ابراهیم آشتیانی، ناظم گنجاپور، کاظم رحیمی (به عنوان کاپیتان) و بهمن نوروزی در یک بازی دوستانه با باشگاه جم آبادان (که در آن زمان باشگاهی صاحب نام و قهرمان اولین دوره جام منطقه‌ای ایران بود) در ترکیب تیم پرسپولیس قرار گرفتند.

حضور این ۴ نفر در آن بازی زمینه‌ساز پیوستن بقیهٔ بازیکنان شاهین به پرسپولیس و آغاز محبوبیت این باشگاه شد. پرسپولیس سال ۱۳۴۷ را با مربیگری پرویز دهداری و سرپرستی مسعود برومند آغاز کرد. آن تیم کار خود را از دسته پایین فوتبال ایران آغاز کرد، و در سال ۱۳۴۷ با انحلال چند تیم در آن زمان باعث شد تا مسابقات رده‌بندی برای تعیین دسته باشگاه‌های کشور برگزار شود. در آن مسابقات ۴۴ تیم شرکت کردند که تیم‌های پرسپولیس، تاج، پاس و عقاب در گروه‌های خود صدرنشین شدند.

از سال بعد پرسپولیس وارد لیگ ایران شد و با قهرمانی باشگاه‌های تهران به عنوان نمایندهٔ ایران به جام باشگاه‌های آسیا که در تایلند برگزار می‌شد راه یافت، اما پرسپولیس در آن جام موفق نبود و در مرحلهٔ گروهی این رقابت‌ها حذف شد. در سال ۱۳۴۸ کارخانه ایران ناسیونال خودروی پیکان را تولید کرد. محمود خیامی مالک آن برای تبلیغ محصول جدید کارخانه‌اش با عبده توافقنامه‌ای امضا کرد و تمام بازیکنان پرسپولیس به جز عزیز اصلی و محمود خوردبین را برای باشگاه پیکان به صورت قرضی خریداری کرد. در آن سال پیکان با اقتدار قهرمان شد و پرسپولیس با بازیکنانی جوان به مقام یازدهم رسید. پیکان آن سال پرسپولیس را با گل علی پروین شکست داد. سال بعد تمام بازیکنان به پرسپولیس بازگشتند.

در سال ۱۳۵۰، پرسپولیس اولین قهرمانی خود را با اقتدار به دست آورد. آن‌ها فصل را با ۱۳ پیروزی و ۱ شکست برابر تاج مسجد سلیمان پشت سر گذاشتند. در سال ۱۳۵۱ عبدو مانور تبلیغاتی بزرگی به راه انداخت و باشگاه پرسپولیس را یک باشگاه حرفه‌ای اعلام کرد، اما در پی حمایت نکردن دیگر باشگاه‌ها، پرسپولیس بار دیگر آماتور شد.

جام تخت جمشید در سال ۱۳۵۲ راه اندازی شد. این جام تا آن زمان، معتبرترین و برترین جام برگزار شده در ایران بود. در ۵ دورهٔ برگزاری این جام، پرسپولیس با ۲ قهرمانی در سال‌های ۵۲–۵۱ و ۵۵–۵۴ و نایب قهرمانی در ۳ سال دیگر، پرافتخارترین تیم ایران لقب گرفت. در نخستین دورهٔ جام تخت جمشید نیز پرسپولیس بدون شکست و با اقتدار تمام قهرمان شد و حتی تاج، رقیبش را که نایب قهرمان شد؛ ۶–۰ شکست داد.

پرسپولیس با پیروزی ۲–۰ برابر ماشین‌سازی تبریز در ۲۲ مرداد ۱۳۵۷، دوران حضور خود را در جام تخت جمشید به پایان برد.

چند ماه پیش از انقلاب ایران (۱۳۵۷)، ساختمان بولینگ عبده آتش گرفت. در پی این آتش‌سوزی بیمه تمام خسارت را به فاطمه پهلوی پرداخت نمود. از این رو برخی او را در آتش‌سوزی سهیم می‌دانند. عبده و فاطمه پهلوی پس از آتش‌سوزی به آمریکا رفتند.

با این که پرسپولیس در سال ۱۳۵۸ در جام شهید اسپندی که نخستین دوره مسابقات رسمی بعد از انقلاب بود به قهرمانی رسید، اما تیم از هم پاشید و بسیاری از بازیکنان عوض شدند. بنیاد مستضعفان انقلاب اسلامی باشگاه پرسپولیس را مصادره کرد و باشگاه بدون زمین تمرین و دفتر در اوج تنگدستی زیر نظر سازمان تربیت بدنی قرار گرفت.

پرسپولیس در سال ۱۳۶۰ در جام باشگاه‌های تهران دوم شد که البته جام قهرمانی تنها به دلیل تعیین نتیجه ۳–۰ بازنده در برابر هما از دست رفت، چرا که سازمان تربیت بدنی قصد داشت نام پرسپولیس را به نام «شهید چمران» تغییر دهد که بازیکنان پرسپولیس به همراه مربی این وقت تیم محراب شاهرخی به نشانه اعتراض، مقابل هما به میدان نرفتند. در آن سال پرسپولیس در فینال جام حذفی هم در ضربات پنالتی به شاهین باخت.

با وقوع جنگ ایران و عراق و برگزار نشدن لیگ کشوری، پرسپولیس از دوران خوب خود فاصله گرفت، اما همچنان یکی از تیم‌های برتر جام باشگاه‌های تهران و جام‌حذفی تهران بود.

در سال ۱۳۶۴ پرسپولیس در صدر یکی از گروه‌های دوگانه جام باشگاه‌های تهران قرار داشت. با متهم شدن رضا عابدیان بازیکن پرسپولیس، به بازی‌های غیرقانونی به دلیل مسئلهٔ سربازی، نتیجه سه بازی آخر پرسپولیس تغییر کرد و سه بر صفر به سود حریف اعلام شد. با این نتایج پرسپولیس از رده اول به رده پنجم سقوط کرد و از صعود به نیمه نهایی بازماند.

در سال ۱۳۶۶ پرسپولیس، قهرمان جام باشگاه‌های تهران شد.

در سال ۱۳۶۹ لیگ آزادگان ایران راه اندازی شد که در آن زمان، حرفه‌ای‌ترین جام برگزار شده در سطح کشور بود. این لیگ با حضور تیمهایی از سراسر ایران برگزار می‌شد و قهرمان این لیگ، به جام باشگاه‌های آسیا راه می‌یافت. پرسپولیس پس از پشت سر گذاشتن دوران رکود طی سالهای پیشین، با حضور در این لیگ به دوران اوج خود بازمی‌گردد.

یکی از تلخ‌ترین روزهای پرسپولیس، روز ۱۲ بهمن ۱۳۷۱ بود، در این روز پرسپولیس در فینال لیگ آزادگان ۱۳۷۱ برابر پاس به میدان رفت و در نیمه اول با گل علی‌اصغر مدیرروستا عقب افتاد، اما اخراج اکبر یوسفی این تیم را امیدوار کرد. کریم باوی در نیمه دوم دروازه پاس را گشود و نهایتاً کار به ضربات پنالتی کشید و در این ضربه‌ها بهزاد غلامپور درخشان ظاهر شد و ضربه بهزاد داداش‌زاده را مهار کرد و پرسپولیس به نایب قهرمانی رسید. در همان شب، یکی از اسطوره‌های پرسپولیس، یعنی محراب شاهرخی دار فانی را وداع گفت.

پرسپولیس در دوران برگزاری لیگ آزادگان، با کسب ۴ عنوان قهرمانی و ۲ نایب قهرمانی؛ پرافتخارترین تیم این رقابت‌ها لقب گرفت. در سال‌های ۱۳۷۴ و ۱۳۷۵ پرسپولیس دو بار پیاپی به قهرمانی رسید. در سال ۱۳۷۶ رقیب پرسپولیس، استقلال تهران؛ به قهرمانی رسید و پرسپولیس بعد از هشت بازی و ۴برد و۲ باخت و۲ مساوی کنار کشید و در سال بعد به جام آزادگان بازگشت. پرسپولیس در سال ۱۳۷۷ با اختلاف ۱۲ امتیازی نسبت به استقلال سومین قهرمانی خود را بدست آورد و سال بعد (۱۳۷۸) بار دیگر به‌طور پیاپی و با اختلاف ۷ امتیازی نسبت به رقیب دیرینش، به چهارمین قهرمانی خود دست یافت. پرسپولیس در سال ۱۳۷۹ با کسب عنوان دومی این رقابت‌ها، دوران حضور خود را در لیگ آزادگان به پایان برد.

به‌طور کلی دهه ۷۰ خورشیدی برای پرسپولیس یک دهه موفقیت‌آمیز بود. کسب ۴ عنوان قهرمانی در لیگ آزادگان و ۲ عنوان قهرمانی در رقابت‌های جام حذفی، دوران پرافتخاری را برای این تیم رقم زد. حضور بیش از ۶ بازیکن پرسپولیس در یک برهه زمانی در تیم ملی ایران، این تیم را به یکی از ارکان اصلی فوتبال ملی ایران مبدل ساخته بود. معرفی بازیکنان بزرگی مانند علی دایی، احمدرضا عابدزاده، کریم باقری، مهدی مهدوی‌کیا، رضا شاهرودی، نعیم سعداوی، یحیی گل محمدی، مهرداد میناوند، افشین پیروانی و علی کریمی در این دوران در پرسپولیس بازی کردند.

در سال ۱۳۸۰؛ لیگ ایران حرفه‌ای شد و از لیگ آزادگان به لیگ برتر تغییر نام داد. در نخستین دورهٔ این جام، پرسپولیس با مربیگری علی پروین رقابت نزدیکی با استقلال داشت و پیش از هفتهٔ پایانی با دو امتیاز کمتر در رده دوم بود. در هفته پایانی، استقلال در حالی که می‌توانست با یک مساوی برابر ملوان در بندر انزلی به قهرمانی برسد، بازی را باخت و پرسپولیس با تک گل ابراهیم اسدی فجر سپاسی را در تهران برد و به قهرمانی دست یافت.

دوران افت و بحران پرسپولیس پس از قهرمانی در نخستین دوره لیگ برتر آغاز شد. پرسپولیس در دومین دوره لیگ برتر سوم شد، بدون این که به سپاهان اصفهان؛ قهرمان آن فصل نزدیک شود. پرسپولیس در مرحله نخست جام قهرمانان باشگاه‌های آسیا در گروهش دوم شد و از راهیابی به دور دوم بازماند.

دورهٔ سوم لیگ برتر با آغاز مدیریت اکبر غمخوار و تحولاتی جدید در پرسپولیس همراه بود بود. پیش از آغاز فصل پروین با غمخوار مشکل پیدا کرد و با باشگاه قطع همکاری کرد. مدتی بعد باشگاه وینگو بگوویچ را به عنوان مربی برگزید و بازیکنان صاحب‌نامی مانند علی دایی، کریم باقری، مهرداد میناوند، جواد کاظمیان و یحیی گل‌محمدی را خرید. آن‌ها فصل را با چند برد پرگل آغاز کردند و صدرنشین شدند، اما در ادامه فراز و نشیب زیادی داشتند و پنجم شدند.

در این فصل، پرسپولیس پس از ۶ سال دوری از جام در جام خلیج فارس ۸۷–۱۳۸۶ به قهرمانی رسید حضور افشین قطبی به عنوان سرمربی، مدیریت حبیب کاشانی، مربیگری حمید استیلی و خریدهای خوب پرسپولیس، این تیم را به مدعی اصلی کسب عنوان قهرمانی لیگ برتر تبدیل کرده بود و پرسپولیس پس از شش سال توانست بار دیگر به عنوان قهرمانی این رقابت‌ها دست یابد. این دوره از مسابقات لیگ برتر، برای نخستین بار با حضور ۱۸ تیم برگزار شد. در این دوره نیز پرسپولیس رقابت بسیار شدیدی با تیم فوتبال سپاهان اصفهان داشت و این دو تیم در حالی در آخرین مسابقه به مصاف یکدیگر رفتند که سپاهان با کسب تساوی نیز به عنوان قهرمانی دست پیدا می‌کرد، اما تیم پرسپولیس با گل دقیقه ۹۶ سپهر حیدری توانست با نتیجه ۲ بر ۱ سپاهان را شکست دهد و اولین تیمی باشد که ۲ بار به مقام قهرمانی لیگ برتر فوتبال ایران دست یافته‌است.

سرانجام پرسپولیس دهه هشتاد را با دو قهرمانی پی‌درپی در جام حذفی (۸۹–۱۳۸۸ و ۹۰–۱۳۸۹) به پایان برد.

پرسپولیس با آغاز دهه نود با بحران عدم ثبات مربیان روبرو شد. پس از جدایی دایی از پرسپولیس، استیلی به عنوان سرمربی انتخاب شد اما نتایج ضعیف این تیم باعث فشار هواداران برای برکناری استیلی شد که سرانجام استیلی جای خود را به افشین پیروانی داد که ادامه نتایج ضعیف پرسپولیس مدیران را وادار به امضای قرارداد با مصطفی دنیزلی ترکیه‌ای کرد. در پایان این فصل پرسپولیس با رتبه بسیار ضعیف دوازدهم لیگ را به پایان برد. دنیزلی به دلیل مشکلات خانوادگی از مربیگری پرسپولیس کناره‌گیری کرد و مانوئل ژوزه پرتغالی به مربیگری پرسپولیس انتخاب شد. مشکلات بسیاری در پیش راه او قرار داشت و او هم نتوانست نتایج درخوری با پرسپولیس بگیرد. با برکناری او یحیی گل‌محمدی به مربیگری موقت پرسپولیس گمارده شد و تا پرسپولیس این فصل را با یک نایب قهرمانی در جام حذفی به پایان ببرد.

پس از چندین سال نتیجه‌گیری ضعیف و عملکرد متوسط، باشگاه پرسپولیس با مربی پیشین تیم ملی ایران، برانکو ایوانکوویچ، قرارداد بست. در نخستین سال حضور برانکو، ۹۵–۱۳۹۴، پرسپولیس با وجود بازی‌های هجومی و جذاب از نتیجه‌گیری لازم به دور بود. در حالی که پرسپولیس در چند هفته در رده‌های پایین جدول حضور داشت در پایان فصل در مرز قهرمانی تنها به خاطر تفاضل گل از قهرمانی بازماند. کارشناسان مهمترین دلیل این امر را ضعف خط دفاعی و دروازه‌بانان پرسپولیس معرفی کردند. در فصل بعدی، ۹۶–۱۳۹۵، پرسپولیس با اقتدار و جابجایی بسیاری از رکوردهای تاریخ لیگ برتر به قهرمانی رسید. همچنین در این فصل پرسپولیس با عملکرد درخشان به مرحله نیمه‌نهایی لیگ قهرمانان آسیا رسید، اما به دلیل مشکلات محرومیت و مصدومیت برخی از بازیکنان از رسیدن به فینال بازماند. پرسپولیس همچنین در این فصل موفق شد نخستین سوپر جام تاریخ باشگاه را هم بدست آورد.

در سال ۱۳۹۷ پرسپولیس دومین بار پیاپی با سرمربیگری برانکو قهرمان لیگ شد تا تعداد قهرمانی‌هایش در لیگ ایران را به عدد ۱۱ برساند همچنین بار دیگر موفق به فتح سوپرجام ایران شد و در لیگ قهرمانان آسیا ۲۰۱۸ نیز به عنوان نایب قهرمانی دست یافت و در سال ۱۳۹۸ پرسپولیس در پی کسب سه‌گانه بود اما در لیگ قهرمانان آسیا مغلوب اشتباهات داوری شد و با خوردن یک گل آفساید از السد و گرفته نشدن پنالتی پرسپولیس در بازی برگشت جلوی پاختاکور نتوانست به مرحله حذفی برسد اما در همان سال قهرمان لیگ برتر شد و برانکو نخستین هتریک پرسپولیس در لیگ برتر را به نام خودش ثبت کرد و تعداد قهرمانی‌های لیگ پرسپولیس در تمام ادوار مختلف به عدد ۱۲ رسید (۵ قهرمانی در لیگ برتر خلیج فارس) و کمی بعد از آن پرسپولیس در جام حذفی ایران با پشت سر گذاشتن سپاهان در نیمه نهایی به مصاف تیم دسته دومی داماش گیلان رفت (بازی به علت مشکلات هواداران داماش و اعتراض بازیکنان داماش با دو ساعت و نیم تأخیر آغاز شد) و با نتیجه ۱ بر صفر ششمین قهرمانی خودش را در جام حذفی به ثبت رسانید و پس از بیست سال لیگ برتر و جام حذفی را دبل کرد و سپس سوپر جام ایران را هم برای سومین سال پیاپی بدست آوردند، بدین ترتیب برانکو ایوانکوویچ در کمتر از ۴ سال حضورش در پرسپولیس، ۷ جام و یک نایب قهرمانی آسیا را برای پرسپولیس بدست آورد، همچنین پرسپولیس در تمام بازی‌های این لیگ فقط یک باخت را جلوی باشگاه فولاد خوزستان (به دلیل اشتباهات داوری) داشت و توانست به رکورد کمترین باخت در تاریخ لیگ برتر فوتبال ایران دست پیدا کند.

در فصل بعدی برانکو، سرمربی موفق سرخ‌ها با توجه به مشکلات مالی باشگاه، از تیم جدا شد و باشگاه گابریل کالدرون آرژانتینی را به عنوان مربی جدید انتخاب کرد. مربی‌ای که در دوران نخستینش، نتایج درخشانی را کسب نکرد و در برابر برخی از رقبا، همانند سپاهان و تراکتور سازی، بازی‌ها را واگذار کرد؛ اما وی شهرآورد تهران را جلوی رقیب سنتی خود باشگاه استقلال تهران برد و پس از آن روندی صعودی را در لیگ پیش گرفت. در آخرین بازی از نیم فصل اول، پرسپولیس با صدرنشین لیگ شد و راه برای پوکر قهرمانی هموار شد. بعدها، کالدرون به علت اختلاف با کادر فنی و مدیریت باشگاه از تیم جدا شد اما یحیی گل محمدی، بازیکن و مربی پیشین پرسپولیس و تیم ملی ایران، به عنوان مربی جدید گزینش شد. آنها در ابتدای نیم فصل جدید، باشگاه تراکتورسازی را دو بر صفر از پیش رو برداشتند و سپس با نتیجه مساوی دو بر دو شهرآورد تهران را پشت سر گذاشتند.

• باشگاه فوتبال پرسپولیس
• باشگاه فوتبال شاهین تهران

• "Victory name of Persepolis' game" (به انگلیسی). fifa.com وبگاه رسمی فیفا. ۴ مارس ۲۰۰۹. Archived from the original on 9 March 2009. Retrieved 27 اسفند 1387. ترجمه فارسی مقاله در وبگاه رسمی باشگاه پرسپولیس ;
• صداقت، فرهاد (شهریور ۱۳۸۱)، ۳۴ سال با پرسپولیس (از سال ۴۷ تا سال ۸۱)، تبریز، شابک ۹۶۴-۰۶-۱۶۹۳-۱
• انتشارات کیهان
• حدادپور، مهدی - زارعی، اصغر (۱۳۸۶)، سالنامه رسمی و فرهنگ مصور باشگاه فرهنگی ورزشی پرسپولیس 1386، به کوشش مجری طرح: محمدرضا خجسته.، هنرکده خجسته
• حدادپور، مهدی (۱۳۸۱)، سالنامه پرسپولیس 1381، به کوشش مدیر اجرایی: احمد عزت‌بخش.، آتلیه گرافیک هنرپرداز - روزنامه پیروزی

• سایت رسمی باشگاه پرسپولیس
• آپارات رسمی باشگاه پرسپولیس
• یوتیوب رسمی باشگاه پرسپولیس
• توييتر رسمی باشگاه پرسپولیس در توییتر
• تلگرام رسمی باشگاه پرسپولیس در تلگرام
• اکانت اینستاگرام رسمی باشگاه پرسپولیس