چهارمنار (حیدرآباد)

سلطان محمد قلی قطب شاه پنجمین پادشاه سلسله قطب شاهی در سال ۱۰۰۶ ه‍. ق / ۱۵۹۱ م پس از مدت کوتاهی از آنکه پایتخت خود را از گلکنده به جایی که اکنون حیدرآباد شناخته می‌شود انتقال داد این بنا را ساخت. او این مسجد را به شکرانه دفع بلای طاعون از شهر بنا کرد.

تعدادی از افسانه‌های معروف که با جنبه معمارانه این بنای یادبود هماهنگی داردو باقی مانده‌اند به شرح زیر می‌باشد:

مرکز مطالعات باستان شناختی هند"ASI"، سرپرست فعلی بنا، در اسناد خود شرح می‌دهد که:"باتوجه به هدف ساخت چارمنار چند نظریه موجود است. گرچه بسیار مورد قبول است که چارمنار که در مرکز شهر ساخته شده، برای جشن گرفت ریشه کن شدن طاعون است."یک بیماری بسیار مهلک که در آن زمان بسیار شیوع یافته بود. زیرا که محمد قلی قطب شاه برای خاتمه یافتن طاعون که شهرش را ویران ساخته بود، دعا و نذر کرده بود که مسجدی در جایی که دعا کرده بود برپا سازد.

براساس گفته‌های ژان ده تونات، سیاح فرانسوی قرن ۱۷ میلادی، کسی که روایتش مکمل متون فارسی در دسترس است، چارمنار در سال ۱۵۹۱ میلادی ساخته شد، تا شروع هزاره دوم اسلام را جشن بگیرد. این واقعه در جهان اسلام به‌طور گسترده جشن گرقته شد، بنابراین قطب شاه شهر حیدر آباد را برای جشن گرفتن این واقعه به وجود آورد و با ساختن بنای مسجد، این واقعه را گرامی داشت.

جناب مسعود حسین خان مورخ نقل می‌کند که ساختمان چارمنار در سال ۱۵۹۲ میلادی به اتمام رسید و در حقیقت شهر حیدر آباد در سال ۱۵۹۱میلادی ساخته شد. بر اساس کتاب "روزگار محبوب"قطب شاه چار منار را در سال ۱۵۸۹ میلادی ساخت، درجایی که به طور اتفاقی با ملکه آینده‌اش "باگماتی "آشنا شد و بعد از به اسلام گرویدن ملکه، قطب شاه شهر را حیدر آباد نامید. گرچه این داستان به وسیله مورخین و پژوهشگران انکار گشت اما در میان مردم محلی افسانه ای محبوب شد.

در مدت فرمان‌روایی حکومت مغول در بین فرمان‌روایی حکومت‌های قطب شاهی و آصف شاهی، منارهٔ جنوب غربی در اثر برخورد صاعقه فرو ریخت و کاملاً منهدم گشت و سپس با هزینه ۶۰۰۰۰ روپیه مورد تعمیر قرار گرفت. در سال ۱۸۲۴ میلادی با هزینه یک لک دوباره اندود زده شد.

این بنای عظیم تاریخی دارای چهار مناره و چهار دروازه بزرگ می‌باشد و هر یک از دروازه‌ها به یک خیابان منتهی می‌شود. ساختار اولیه شهر حیدرآباد بر اساس بنای چهار منار نهاده شده‌است که سبک شهرسازی آن مانند شهر اصفهان در ایران می‌باشد.

چهار منار عمارتی دو طبقه و مربع شکل است با ارتفاع ۲۶ و عرض ۲۰ متر که در چهار سمت آن چهار مناره به ارتفاع ۴۸/۷ متر از زمین ساخته شده است. در داخل هر مناره پلکانی مارپیچی با ۱۴۹ پله مردم را به بالای مناره هدایت می‌کند تا دورنمای کل شهر را نظاره کنند.

این عمارت زیبا نمونه عالی معماری اسلامی است و در تمام جزئیات و ظرایف این عمارت زیبا نگاه زیبایی‌شناسی اسلامی نهفته است. در قسمت داخلی بین هر یک از ستون‌ها نام حضرت رسول و علی در کنار هم نوشته شده‌است.

عمارت چهار منار یک مسجد است که در زمان «قطب شاهیان» به‌عنوان مدرسه علوم دینی استفاده می‌شده‌است؛ که امروزه وجود آن در مرکز شهر این بنا را به نمادی برای حیدرآباد تبدیل کرده است.

چارمنار در شب هم به کمک نورافکن‌هایی که برآن می‌تابد چون نگینی می‌درخشد و به اندازه روشنایی روز دیدنی و جذاب است.

• «حیدرآباد در یک نگاه، وب‌گاه سرکنسولگری جمهوری اسلامی ایران ـ حیدرآباد». وب‌گاه رسمی. دریافت‌شده در ۱۲ مارس ۲۰۱۰.