کمبود ویتامین دی
کمبود ویتامین دی یا هیپویتامینوز دی (به انگلیسی: Vitamin D deficiency) زمانی اتفاق می‌افتد که مقدار این ویتامین در بدن کمتر از حد طبیعی است. این عارضه معمولاً در افرادی رخ می‌دهد که بیشتر به‌صورت آپارتمان نشینی زندگی کرده و کمتر در معرض نور آفتاب قرار می‌گیرند. کمبود ویتامین دی همچنین می‌تواند به دلیل رژیم غذایی نامناسب، اختلال در جذب ویتامین دی و عدم توانایی بدن در تبدیل ویتامین دی به متابولیت‌های فعال به دلیل اختلالات کبدی، کلیوی و ارثی اتفاق بیفتد.
| کمبود ویتامین دی | |
|---|---|
| نام‌های دیگر | Hypovitaminosis D |
| نحوه عادی جذب ویتامین دی در بدن | |
| تخصص | غدد درون‌ریز و متابولیسم  |
| نشانه‌ها | معمولاً بدون علامت است |
| عوارض | راشیتیسم، نرم‌استخوانی، سایر اختلال‌های همراه |
| علت | کمبود ویتامین دی، نور خورشید |
| عوامل خطر | سن، پوست تیره، چاقی، سوء جذب، جراحی چاقی |
| روش تشخیص | اندازه‌گیری غلظت کلسیفدیول در خون |
| طبقه‌بندی و منابع بیرونی | |
نقش ویتامین دی
ویتامین دی نقش اساسی را در ساخت استخوان در بدن دارد، بنابراین کمبود آن، منجر به بیماری‌های مربوط به نرم شدن استخوان‌ها مانند راشیتیسم در کودکان می‌شود. همچنین می‌تواند بیماری‌های استئومالاسی و پوکی استخوان را در بزرگسالان بدتر کند و منجر به افزایش شکستگی استخوان شود. ضعف عضلانی نیز یکی از علائم رایج کمبود ویتامین دی است که خطر شکستگی استخوان را در بزرگسالان افزایش می‌دهد. کمبود ویتامین دی روی عملکرد مغز اثر گذاشته و باعث ایجاد بیماری‌هایی مانند اسکیزوفرنی می‌شود.
نحوه تشخیص کمبود
کمبود ویتامین دی معمولاً با اندازه‌گیری غلظت هیدروکسی ویتامین دی در خون که دقیق‌ترین روش اندازه‌گیری ذخیره ویتامین دی در بدن است، تشخیص داده می‌شود. با توجه به اینکه یک نانوگرم در میلی لیتر معادل ۲٫۵ نانومول در لیتر است، نتایج آزمایش تشخیص کمبود ویتامین دی در بدن به شکل زیر تفسیر می‌شود:
- کمبود شدید: nmol <30 = ng/mL<12
- کمبود متوسط: <20 nmol/L<۵۰ = ng/mL
- میزان ناکافی: 20–29 nmol/L ۵۰–۷۵ = ng/mL
- میزان نرمال: 30–100 nmol/L ۷۵–۲۵۰ = ng/mL
نکته مهمی که باید توجه داشته باشید این است که در کنار همه مزایایی که این ویتامین برای بدن دارد اگر بیشتر از حد طبیعی در بدن باشد می‌تواند باعث مسمومیت شود. البته معمولاً این اتفاق بسیار نادر است زیرا منابع غذایی ویتامین دی محدود بوده و همه افراد به‌صورت مرتب در معرض نور خورشید نیستند یا مکمل استفاده نمی‌کنند.
پیامدها
کمبود ویتامین دی می‌تواند چندین مشکل در بدن ایجاد کند که به شکل زیر می‌باشند:
بیماری استئومالاسی که یک اختلال نرم شدن استخوان است و منحصراً در بزرگسالان رخ می‌دهد و با ضعف عضلانی پروگزیمال و شکنندگی استخوان مشخص می‌شود.
بیماری پوکی استخوان که با کاهش تراکم مواد معدنی استخوان و افزایش شکنندگی استخوان همراه است.
افزایش خطر شکستگی سریع استخوان‌ها حتی با ضربه‌های ضعیف
بیماری راشیتیسم که یک بیماری در دوران کودکی است و از رشد و تغییر شکل استخوان‌ها به شکل صحیح و نرمال جلوگیری می‌کند. اولین نشانه کمبود ویتامین دی و بروز این بیماری، نرم شدن یا نازک شدن غیرطبیعی جمجمه است.
درد و ضعف عضلات
کشیدگی عضلات (گرفتگی عضلات) که معمولاً به دلیل کاهش کلسیم یونیزه، ناشی از کمبود ویتامین دی تجربه می‌شود.
احساس سرگیجه و سبکی سر
پریودنتیت که به معنای از دست دادن تراکم استخوان می‌باشد و حتی می‌تواند منجر به از دست دادن دندان‌ها شود.
پره اکلامپسی که نوعی فشار خون بارداری است و برخی از خانم‌های باردار به دلایل مختلف که یکی از آن‌ها کمبود ویتامین دی است به آن مبتلا می‌شوند. این بیماری اگر ناشی از کمبود ویتامین دی باشد باعث بیماری آشکار استخوان قبل از تولد و اختلال در کیفیت استخوان پس از تولد می‌شود.
در حال حاضر نیز برخی از تحقیقات در مورد ارتباط بین ویتامین دی و شدت علائم بیماری کرونا در حال انجام است. فرضیه محققان این است که افرادی که دچار کمبود این ویتامین هستند در صورت ابتلا به کرونا علائم شدیدتری خواهند داشت.
علت
کمبود ویتامین دی در بدن دلایل بسیار متفاوتی دارد که عبارتند از:
اگر شما به مرور زمان و روزانه مقدار مناسبی از ویتامین دی را در رژیم غذایی خود نداشته باشید احتمال بروز کمبود ویتامین دی در بدن افزایش پیدا می‌کند. منابع سرشار ویتامین دی شامل ماهی و روغن ماهی، زرده تخم مرغ، شیر غنی شده و جگر گاو می‌باشد.
اگر خیلی کم در معرض آفتاب قرار می‌گیرید و در خانه ای زندگی می‌کنید که نورگیری طبیعی خوبی ندارد و در مکان‌های عمومی نیز از پوشش‌های کامل استفاده می‌کنید یا شغلتان ایجاب می‌کند که کمتر در معرض نور آفتاب قرار بگیرید، خطر کمبود ویتامین دی در بدن شما افزایش پیدا می‌کند.
اگر شما پوست تیره ای دارید، ملانین زیاد پوست میزان ساخت ویتامین دی هنگام قرار گرفتن در برابر نور خورشید را کاهش می‌دهد. به همین دلیل نتایج تحقیقات انجام شده نشان داده‌است که افراد مسن با پوست تیره بیشتر دچار کمبود ویتامین دی می‌شوند.
گاهی نیز کلیه‌های شما نمی‌توانند ویتامین دی را به شکل فعال خود تبدیل کنند. با افزایش سن نیز، کلیه‌های شما توانایی کمتری برای تبدیل ویتامین دی به شکل فعال آن را دارند، بنابراین این موضوع خطر کمبود ویتامین دی را افزایش می‌دهد.
اگر دستگاه گوارش نتواند ویتامین دی را به میزان کافی جذب کند، باعث افزایش احتمال کمبود ویتامین دی می‌شود. برخی از مشکلات پزشکی، از جمله بیماری کرون، فیبروز کیستیک و بیماری سلیاک نیز، می‌تواند بر توانایی روده شما در جذب ویتامین دی از مواد غذایی که می‌خورید تأثیر بگذارد و آن را کاهش دهد.
اگر شما چاق هستید ویتامین دی توسط سلول‌های چربی از خون استخراج می‌شود و باعث آزاد شدن آن در گردش خون می‌شود. افرادی که شاخص توده بدنی آن‌ها ۳۰ یا بیشتر است، غالباً سطح ویتامین دی در خونشان پایین است.
نحوه درمان
درمان کمبود ویتامین D به شدت کمبود آن بستگی دارد. درمان شامل مرحله اولیه با دوز بالا تا رسیدن به سطح سرمی مورد نیاز است و به دنبال در مرحله ثانویه باید اقداماتی انجام داد تا سطح به دست آمده حفظ شده و دوباره کم نشود. هرچه میزان کمبود اولیه شدیدتر باشد، دوز مصرفی برای رسیدن سریع به سطح سرمی قابل قبول بیشتر است.
درمان اولیه با دوز بالا می‌تواند به صورت روزانه یا هفتگی انجام شود یا می‌تواند به صورت یک یا چند دوز منفرد تجویز شود. نسخه‌های درمانی و نظر پزشکان در این مورد متفاوت است. بعد از اینکه سطح ویتامین دی به مقدار قابل قبول نزدیک شد یا به آن مقدار رسید، پزشک دوز مصرفی را کاهش داده و نحوه مصرف آن تغییر می‌کند که باید طبق دستور العمل پزشکتان باشد.
جستارهای وابسته
منابع
- ↑ Matyjaszek-Matuszek, Beata; Lenart-Lipińska, Monika; Woźniakowska, Ewa (2015-6). "Clinical implications of vitamin D deficiency". Przegla̜d Menopauzalny = Menopause Review. 14 (2): 75–81. doi:10.5114/pm.2015.52149. ISSN 1643-8876. PMC 4498026. PMID 26327893.
- ↑ Thacher, Tom D.; Clarke, Bart L. (2011-1). "Vitamin D Insufficiency". Mayo Clinic Proceedings. 86 (1): 50–60. doi:10.4065/mcp.2010.0567. ISSN 0025-6196. PMC 3012634. PMID 21193656.
- ↑ Amrein, Karin; Scherkl, Mario; Hoffmann, Magdalena; Neuwersch-Sommeregger, Stefan; Köstenberger, Markus; Tmava Berisha, Adelina; Martucci, Gennaro; Pilz, Stefan; Malle, Oliver (2020-01-20). "Vitamin D deficiency 2.0: an update on the current status worldwide". European Journal of Clinical Nutrition: 1–16. doi:10.1038/s41430-020-0558-y. ISSN 0954-3007. PMC 7091696. PMID 31959942.
- ↑ G, Ritu; Gupta, Ajay (2014-02-21). "Vitamin D Deficiency in India: Prevalence, Causalities and Interventions". Nutrients. 6 (2): 729–775. doi:10.3390/nu6020729. ISSN 2072-6643. PMC 3942730. PMID 24566435.
- ↑ Kennel, Kurt A.; Drake, Matthew T.; Hurley, Daniel L. (2010-8). "Vitamin D Deficiency in Adults: When to Test and How to Treat". Mayo Clinic Proceedings. 85 (8): 752–758. doi:10.4065/mcp.2010.0138. ISSN 0025-6196. PMC 2912737. PMID 20675513.
- ↑ Behjat Sasan, Sanam; Zandvakili, Farnaz; Soufizadeh, Nasrin; Baybordi, Elaheh (2017). "The Effects of Vitamin D Supplement on Prevention of Recurrence of Preeclampsia in Pregnant Women with a History of Preeclampsia". Obstetrics and Gynecology International. 2017. doi:10.1155/2017/8249264. ISSN 1687-9589. PMC 5585545. PMID 28912817.
- ↑ Ilie, Petre Cristian; Stefanescu, Simina; Smith, Lee (2020-05-06). "The role of vitamin D in the prevention of coronavirus disease 2019 infection and mortality". Aging Clinical and Experimental Research: 1–4. doi:10.1007/s40520-020-01570-8. ISSN 1594-0667. PMC 7202265. PMID 32377965.
- ↑ «قرص ویتامین دی 50000». سلامت بانوان اوما. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۱-۰۷.
- ↑ Parva, Naveen R; Tadepalli, Satish; Singh, Pratiksha; Qian, Andrew; Joshi, Rajat; Kandala, Hyndavi; Nookala, Vinod K; Cheriyath, Pramil. "Prevalence of Vitamin D Deficiency and Associated Risk Factors in the US Population (2011-2012)". Cureus. 10 (6). doi:10.7759/cureus.2741. ISSN 2168-8184. PMC 6075634. PMID 30087817.
- ↑ Iraj, Bijan; Ebneshahidi, Alireza; Askari, Gholamreza (2012-10). "Vitamin D Deficiency, Prevention and Treatment". International Journal of Preventive Medicine. 3 (10): 733–736. ISSN 2008-7802. PMC 3483003. PMID 23112902.
- ↑ Pilz, Stefan; Zittermann, Armin; Trummer, Christian; Theiler-Schwetz, Verena; Lerchbaum, Elisabeth; Keppel, Martin H; Grübler, Martin R; März, Winfried; Pandis, Marlene (2019-01-16). "Vitamin D testing and treatment: a narrative review of current evidence". Endocrine Connections. 8 (2): R27–R43. doi:10.1530/EC-18-0432. ISSN 2049-3614. PMC 6365669. PMID 30650061.